Bazal Hücreli Karsinom Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi
Bazal hücreli karsinom (basal cell carcinoma, BCC), bazal hücrelerde başlayan bir cilt kanseri türüdür. Bazal hücreli karsinom ayrıca bazal hücreli cilt kanseri ve bazal hücreli kanser olarak da adlandırılır.
Bu yazıda: Bazal hücreli karsinom nedir? Bazal hücreli karsinom tipleri nelerdir? Bazal hücreli karsinomun belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.
Bazal Hücreli Karsinom Nedir?
Bazal hücreli karsinom, epidermisin (cildin en üst tabakası) en derin tabakasını oluşturan, cildin bazal hücrelerinde ortaya çıkan anormal, kontrolsüz büyüme veya lezyonlardır.
Bazal hücreli karsinomalar genellikle açık yaralar, kırmızı lekeler, pembe büyümeler, parlak şişlikler veya yara izleri gibi görünürler. Bu lezyonların çoğu genellikle yavaş büyürler.
Ultraviyole radyasyona (yani güneş ışığına), özellikle de UVB’ye uzun süreli maruz kalma, vücudun maruz kalan kısımlarında (yüz, kulaklar, boyun, kafa derisi, omuzlar ve sırt) görülen tüm bazal hücreli karsinomların ana nedeni olduğu düşünülmektedir.
Bununla birlikte bronzlaşma yatakları dahil, ultraviyole ışığın yapay kaynakları da BCC’nin oluşmasına katkıda bulunabilir. Bu yüzden UV ışınlarından kaçınmak cildin bazal hücreli karsinomu ve diğer cilt kanseri formlarını azaltmanıza yardımcı olur.
Deri kanserleri köken aldıkları hücrelere göre “melanom” ve “non-melanom” olmak üzere ikiye ayrılır. BCC non-melanom bir cilt kanseri çeşididir.
Bazal hücreli karsinom, Amerikan Cilt Kanseri Vakfı’na (The Skin Cancer Foundation) göre en yaygın cilt kanseri formudur. Aslında, tüm kanserlerin en yaygın olanıdır. Çünkü her üç yeni kanserden bir tanesi cilt kanseridir ve büyük çoğunluğu bazal hücreli karsinomlardır.
Bazal Hücreli Karsinom Çeşitleri
Farklı tiplerde bazal hücreli karsinomlar vardır ve her biri farklı bir görünüme sahiptir:
- Pigmente BCC: Bu tip, genellikle saydam ve yükseltilmiş bir kenarlığa sahip olan kahverengi, mavi veya siyah bir lezyon gibi görünür. Koyu tenli bireylerde daha sık görülen pigmente BCC, malign melanomaya benzeyebilir.
- Yüzeysel BCC: Bu tip ciltte sıklıkla düz ve pullu olan kırmızımsı bir yamanın görünümünü alır. Yüzeysel BCC’ler cildin en üst katmanları ile sınırlıdır, bu nedenle topikal ve cerrahi olmayan tekniklerle daha kolay tedavi edilir. Bununla birlikte, boyut olarak nispeten geniş olabilirler. Yüzeysel BCC’ler özellikle gövde üzerinde yaygındır.
- Nodüler BCC: Bu tip ciltte beyaz, ten rengi veya pembe olan bir yumru gibi görünür. Sıklıkla yarı saydamdır, altındaki kan damarları görünürdür. Bu, en yaygın BCC türüdür. En çok boyun, kulaklar ve yüzde görülür.
- Morfeiform BCC: Sklerozan BCC olarak da bilinen bu tip, en az görülen BCC türüdür. Tipik olarak, beyaz ve mumsu bir görünüm ve skar benzeri bir lezyonu andırır. Bu tip karsinom, özellikle şekil değiştirmeye eğilimli olan BCC’nin invaziv bir formunu gösterebilir. Genelde orta yüz bölgesinde görülen bu tipin tedavi sonrası nüksetme eğilimi yüksektir.
- Bazoskuamöz BCC: Bu tip karsinom, başka bir deri kanseri türü olan skuamöz hücreli karsinomun özelliklerini taşır. Metatipikal bazal hücreli karsinom olarak da adlandırılan bazoskuamöz BCC son derece nadirdir, ancak diğer deri kanseri türlerine kıyasla metastaz yapma olasılığı daha yüksektir.
Bazal Hücreli Karsinomun Nedenleri
Bazal hücreli karsinom, cildin bazal hücrelerinden birinin DNA’sında bir mutasyon geliştiğinde ortaya çıkar. Bazal hücreler cildin en üst tabakası olan epidermisin dibinde bulunur.
Bazal hücreler yeni cilt hücreleri üretir. Yeni deri hücreleri üretildikçe, eski hücreler cildin yüzeyine doğru ilerler, burada ölür ve dökülürler. Yeni cilt hücreleri oluşturma süreci, bazal bir hücrenin DNA’sı tarafından kontrol edilir. DNA’daki bir mutasyon, normalde ölüp dökülmesi gereken bazal hücrenin hızla çoğalmasına ve büyümeye devam etmesine neden olur. Sonuç olarak biriken anormal hücreler kanserli bir tümöre dönüşebilir.
Bazal hücrelerde DNA’ya verilen hasarın çoğunun güneş ışığı, ticari bronzlaşma lambaları ve bronzlaşma yataklarında bulunan ultraviyole (UV) radyasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Fakat güneşe maruz kalma, genellikle güneş ışığına maruz kalmayan cilt üzerinde gelişen cilt kanserini açıklamamaktadır. Nadir durumlarda, kronik inflamatuar cilt rahatsızlıkları, arsenik, genetik faktörler, yanıklar, yara izleri, aşılamalar ve dövmelerle ilgili komplikasyonlar da BCC’ye neden olabilir.
Risk Faktörleri
Bazal hücreli karsinom riskinizi artıran faktörler şunlardır:
- UV ışınlarına aşırı maruz kalma: Ultraviyole (UV) ışınlar deri kanserleri için başlıca risk faktörü olarak düşünülmektedir. Güneş ışığı, UV ışınlarının ana kaynağıdır. Bronzlaşma yatakları da başka bir UV ışın kaynağıdır.
UV ışınları güneş ışınlarının sadece çok küçük bir kısmını oluşturur, ancak güneşin zararlı etkilerinin ana sebebidir. UV ışınları cilt hücrelerinin DNA’sına zarar verir. Cilt kanserleri, bu hasarın cilt hücresi büyümesini kontrol eden genlerin DNA’sını etkilediği zaman başlar.
Bu yüzden güneşte çok fazla zaman harcamak, özellikle de cildi kıyafetler veya güneş kremi ile korumayan insanlarda cilt kanseri riski daha da artar.
- Açık tenli olmak: Sarışın ya da kızıl saçlarınız ve açık renkli gözleriniz varsa ve çilleriniz ya da güneş yanığınız varsa, cilt kanseri geliştirme olasılığınız koyu tenli bir insana göre daha yüksektir.
- Erkek Olmak: Erkeklerin bazal ve skuamöz hücreli kanserlere sahip olma ihtimalleri daha yüksektir. Bunun daha çok güneşe maruz kalmaya bağlı olduğu düşünülmektedir.
- Yaş: Yaşlandıkça cilt kanseri riskleri artar, bu muhtemelen UV radyasyonuna maruz kalmadan kaynaklanır. Bazal hücreli karsinomun gelişmesi yıllar sürdüğü için bazal hücreli karsinomların çoğunluğu 50 yaşından sonra ortaya çıkar.
Ancak cilt kanserleri, güneşte çok fazla zaman geçiren genç bireylerde de daha yaygın hale gelmektedir. Sık güneş yanığı, özellikle çocukluk döneminde ortaya çıktıklarında, cilt kanseri riskini artırır.
- Bazı kimyasallara maruz kalma: Büyük miktarda arseniğe maruz kalmak cilt kanseri gelişme riskini artırır. Arsenik, bazı bölgelerde kuyu suyunda doğal olarak bulunan bir elementtir. Ayrıca pestisit yapımında ve diğer bazı endüstrilerde kullanılır. Bununla birlikte kömür katranı, parafin ve belirli yağ türlerine maruz kalmak da cilt kanseri riskinde artışa neden olabilir.
- Sedef hastalığı (psoriasis) tedavisi: Psoriasis (uzun süreli bir inflamatuar cilt hastalığı) olan bazı hastalara verilen psoralenler ve ultraviyole ışık (PUVA) tedavileri, skuamöz hücreli cilt kanseri ve muhtemelen diğer cilt kanserlerini geliştirme riskini artırabilir.
- Xeroderma pigmentosum (XP): Bu çok nadir kalıtsal durum, cilt hücrelerinin güneşe maruz kalmanın yol açtığı DNA hasarını tamir etme kabiliyetini azaltır. Bu bozukluğu olan insanlar genellikle çocukluktan başlayarak birçok cilt kanseri geliştirir.
- Zayıf bağışıklık sistemi: Bağışıklık sistemi vücudun, cildin ve diğer organların kanserlerine karşı savaşmasına yardımcı olur. Zayıflamış bağışıklık sistemi (bazı hastalıklardan veya tıbbi tedavilerden dolayı) olan kişiler, skuamöz hücreli kanser, melanom, Kaposi sarkomu ve Merkel hücreli karsinom gibi daha az görülen tipler de dahil olmak üzere birçok deri kanseri türünü geliştirme eğilimindedir.
Örneğin, organ nakli olan kişilere genellikle vücudun yeni organı reddetmesini önlemek için bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçlar verilir. Bu cilt kanseri geliştirme risklerini artırır. Zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişilerdeki deri kanserleri daha hızlı büyür ve ölümcül olma olasılığı daha yüksektir.
HIV ile enfekte olan ve yüksek dozda kortikosteroid ilaçları ile tedavi gören kişilerin de bağışıklık sistemini zayıflayabilir. Bu da bazal ve skuamöz hücreli karsinom riskini artırmaktadır.
- Uzun süreli veya ciddi cilt iltihabı veya yaralanması: Ciddi yanıklardan ve bazı ciddi iltihaplı deri hastalıklarından zarar görmüş deriden gelen skarlar, bu risk genellikle küçük olmasına rağmen, cilt kanserlerini geliştirmeye daha yatkındır.
- Radyasyona maruz kalma: Radyasyon tedavisi gören kişiler, tedavi alan bölgelerde cilt kanseri gelişme riski daha yüksektir. Bu özellikle kanser için radyasyon tedavisi gören çocuklarda bir sorundur.
- Deri kanserine neden olan kalıtsal sendromlar: Bazı nadir görülen genetik hastalıklar genellikle bazal hücreli karsinoma ile sonuçlanır. Nevoid bazal hücreli karsinom sendromu (Gorlin-Goltz sendromu) endokrin sistem, sinir sistemi, göz ve kemik anormallikleri yanı sıra birçok bazal hücreli karsinomaya neden olur.
Bazal Hücreli Karsinom Belirtileri
Bazal hücre karsinomlar çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Genellikle ağrısızdırlar ve yavaş büyürler. Genel olarak görülen belirtiler şunlardır:
- Kanayan, sızan ya da kabuklanabilen ve birkaç haftalığına açık kaldıktan sonra iyileşen ve tekrar açılıp kanamaya neden olan açık bir yara. Kalıcı, iyileşmeyen bir yara, erken BCC’nin çok yaygın bir belirtisidir.
- Görünür kan damarları ile kubbe şeklindeki cilt büyümesi.
- Yüz, göğüs, omuz, kol veya bacaklarda sıklıkla görülen kırmızımsı bir yama veya tahriş olmuş bir bölge. Bu yamalar bazen kabuklanabilir ve kaşıntıya neden olabilir.
- İnci gibi veya pembe, kırmızı veya beyaz olan parlak bir yumru veya nodül. Yumru, özellikle koyu saçlı insanlarda da siyah veya kahverengi olabilir ve benlerle karıştırılabilir.
- Beyaz, sarı veya mumsu olan ve kenarları belirgin olmayan skar benzeri bir alan. Bu belirti, yüzeyde göründüğünden daha büyük olan invaziv bir BCC’nin varlığını gösterebilir.
Bazal Hücreli Karsinom Teşhisi
Derideki bazal hücreli karsinomu teşhis etmek için kullanılan testler ve prosedürler şunlardır:
- Fiziki muayene ve tıbbi öykü: Genellikle ilk adım, doktorunuzun belirtilerinizi sormasıdır; örneğin, şüpheli leke veya yaranın ciltte ilk olarak göründüğü zamanı, boyutun veya görünümünün değişip değişmediğini ve ağrı, kaşıntı veya kanama olmuşsa bunu öğrenmek isteyecektir. Ayrıca geçmişte siz veya bir aile bireyinin deri kanseri geçirip geçirmediğini soracaktır.
Fiziki muayenede doktor, söz konusu alanın / alanların büyüklüğünü, şeklini, rengini ve dokusunu inceleyecektir. Vücudunuzun geri kalanı, cilt kanseriyle ilişkili olabilecek diğer noktalar ve benler için kontrol edilebilir.
Standart bir fiziki muayenenin yanı sıra derideki lekeleri daha net görmek için dermatoskopi (dermoskopi, epilüminesans mikroskopisi (ELM) veya yüzey mikroskopisi) olarak bilinen bir teknik te kullanılabilir.
- Doku örneği alma (biyopsi): Doktor şüpheli bir alanın cilt kanseri olabileceğini düşünürse, şüpheli deri lezyonunun bir kısmını veya tamamını bir cerrahi bıçakla alarak mikroskop altında incelenmesi için laboratuara gönderir. Biyopsi ile tüm tümör alınırsa, başka bir tedavi olmaksızın bazal ve skuamöz hücre cilt kanserlerini tedavi etmek için yeterli olabilir.
- Lenf nodu biyopsisi: Bazal ya da skuamöz hücreli kanserin cildin ötesine yayılması nadirdir, fakat böyle bir durum söz konusuysa, genellikle ilk önce yakındaki lenf düğümlerine yayılır. Doktorunuz tümörün yakınındaki deri altında lenf düğümleri hissediyorsa, kanserin bunlara yayılıp yayılmadığını öğrenmek için lenf nodu biyopsisi de yapabilir.
Bazal Hücreli Karsinom Tedavisi
Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
Elektrodesikasyon ve Küretaj
Elektrodesikasyon ve küretaj tedavisi, cilt kanserinin yüzeyinin bir kazıma aleti ile çıkarılmasını ve ardından kanserin tabanının bir elektrikli iğne ile kapatılmasını (yakılması) içerir.
Bu prosedür genellikle daha küçük veya yüzeysel bazal hücre karsinomlarını uzaklaştırmak için kullanılır. Agresif BCC’ler, yüksek riskli bölgelerdekiler veya kozmetik açıdan istenmeyen sonuçlarla bırakılacak yerler için yararlı olmayabilir. Tipik olarak, cerrahi bölgede yuvarlak, beyazımsı bir iz kalır.
Eksizyon Cerrahisi
Eksizyon cerrahi, bazal hücreli karsinomların yanı sıra skuamöz hücreli karsinomlar ve melanomlar için de kullanılabilir. Tümör sınırının ötesine yayılmayan erken bir aşamada keşfedilen tümörler için, eksizyonel cerrahi sıklıkla gereken tek tedavidir.
Bu prosedürde doktorunuz kanserli dokuyu ve onu çevreleyen sağlıklı derinin bir kısmını neşter ile alır. Cerrahi işlem uygulanan bölgeyi dikişlerle kapatır ve tüm kanserli hücrelerin çıkarıldığını doğrulamak için doku örneğini bir laboratuvara gönderir.
Laboratuvar, güvenlik sınırının ötesinde cilt kanseri kanıtı bulursa, hastanın başka bir ameliyat için geri dönmesi gerekebilir.
Kriyocerrahi
Bu prosedürde doktor, pamuk uçlu bir aplikatör veya sprey cihazı kullanılarak sıvı nitrojenle tümör dokusunu dondurarak tahrip eder. Anestezi gerektirmeyen bu prosedürde tüm habis hücrelerin yok edilmesini sağlamak için aynı seansta birkaç kez tekrarlanabilir.
Tedavi sonrası kızarıklık, şişme, kabarma ve kabuklanma oluşabilir ve koyu tenli hastalarda bazı pigmentler kaybolabilir. Ucuz ve kolay uygulanabilen, kriyocerrahi, özellikle yüzeysel BCC için, kanama bozukluğu veya anestezi intoleransı olan hastalar için tercih edilen tedavi olabilir.
Mohs Ameliyatı
Mohs ameliyatı, belirli cilt kanseri lezyonlarının giderilmesi için oldukça etkili bir tedavidir. Mohs cerrahisi hâlen bazal hücreli karsinom ve skuamöz hücreli karsinom gibi cilt kanserlerini gidermek için en başarılı ve en az invaziv tekniktir. Bazı melanoma vakalarında da başarıyla kullanılmaktadır.
Mohs cerrahisi diğer cilt kanseri tedavilerinden farklıdır, çünkü çıkarılmış kanserli dokunun her katmanı derhal ve tam olarak mikroskobik olarak incelenmesini sağlar, böylece kanserin tüm kökleri ve uzantıları ortadan kaldırılabilir.
Mohs ameliyatı genellikle tekrarlayan bazal hücreli karsinom, yüzdeki bir lezyon ve büyük, derin, hızlı büyüyen veya morfeaform olan lezyonlar için etkili bir tedavidir. Agresif kanserler için, bu prosedür radyasyon tedavisi ile birlikte kullanılabilir.
Radyasyon Tedavisi
Radyasyon tedavisinde, kanser hücrelerini öldürmek için X-ışınları gibi yüksek enerjili ışınlar kullanılır. Tümörün yok edilmesi birkaç hafta boyunca veya bir ay boyunca günlük tedavi gerektirebilir.
Teknik, uzun süreli kozmetik problemleri, radyasyon risklerini içerebilir. Bu nedenlerden dolayı, bu terapi esas olarak cerrahi olarak tedavi edilmesi zor olan tümörlerin yanı sıra yaşlılar ya da ameliyatın önerilmediği hastalar için kullanılır.
Fotodinamik Terapi (PDT)
PDT, yüzeysel veya nodüler BCC tedavisi için ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından onaylanmış bir tekniktir. Bu prosedürde, lezyona ve onu çevreleyen alana ışığa duyarlı bir topikal ajan (ilaç) uygulanır. Hasta, bu topikal ajanın cilt tarafından tam olarak emilmesi için bir saat veya daha fazla bekler.
Doktor daha sonra bu ilaçlı bölgeyi aktive etmek için güçlü bir mavi veya kırmızı ışık veya lazer kullanır. Bu, çevredeki sağlıklı dokuda minimal hasara neden olurken lezyonu seçici olarak yok eder. Kızarıklık, ağrı, soyulma, dökülme ve şişlik oluşabilir.
İşlemden sonra, hastalar UV ışığının ilacın aktivasyonunu artıracağı ve şiddetli güneş yanıklarına neden olabileceğinden, en az 48 saat güneş ışığından kaçınmalıdır.
Lazer Tedavisi
Lazer tedavisinde belirli yüzeysel BCC’leri yok etmek için belirli bir dalga boyundaki bir ışık demetini kullanır. Bazı lazerler deri kanserini buharlaştırır (kesip çıkarır), bazıları da (nonablatif lazerler) ışık demetini ısıya dönüştürür, bu da tümörü tahrip eder.
Lazer tedavisi henüz BCC için onaylanmamıştır, ancak bazen diğer teknikler başarısız olduğunda sekonder tedavi olarak kullanılmaktadır. Lazer tedavisi, PDT’ye benzer nüks oranlarına sahiptir.
Topikal İlaçlar
Ameliyat bir seçenek olmadığında küçük ve ince bazal hücreli karsinomları tedavi etmek için reçeteli kremler veya merhemler düşünülebilir.
Hedefe Yönelik Tedavi
Bazal hücre kanserinin vücudun diğer bölgelerine yayıldığı veya cerrahi veya radyasyon tedavisi ile tedavi edilemediği nadir durumlarda, hedefli ilaç tedavisi büyümeyi azaltabilir veya yavaşlatabilir.
Bazal Hücreli Karsinom Tekrarlar Mı?
Tamamen çıkarılmazsa, bazal hücreli karsinom ciltte aynı yerde tekrar ortaya çıkabilir (geri gelebilir).
Tek bir BCC’ye sahip olduktan sonra, ortalama olarak, bir kişinin hayatının bir aşamasında başka bir BCC geliştirme olasılığı % 50’dir. 4 veya daha fazla BCC geliştirdikten sonra, bir diğerini geliştirme olasılığı ise yaklaşık % 90’dır.
Bazal Hücreli Karsinom Ölüm Riski
Bazal hücreli karsinomların çoğunluğu mevcut tedavilerle kolayca ve başarılı bir şekilde tedavi edilir. Uygun tedavi ile tekrarlama, yayılma (metastaz) ve ölüme neden olma riski düşüktür.
Fakat tedavi edilmezse veya yanlış tedavi edilirse, yakın bölgelere yayılabilir ve cildin altındaki kemik veya diğer dokuları istila edebilir ve kemirici ülser olarak bilinen ülsere neden olabilirler. (bkz: kemik metastazı)
Bazal Hücreli Karsinom Nasıl Önlenebilir?
- Özellikle gün ortasında güçlü olan güneş ışınlarından kaçının.
- En az 15 SPF içeren geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanın. Cildiniz, kulaklarınızın uçları, ellerinizin ve boynunuzun arkası da dahil olmak üzere, maruz kalan tüm cilt üzerine bol miktarda uygulayın.
- Cildinizi, kollarınızı ve bacaklarınızı örten sıkı dokunmuş kıyafetlerle ve baş bölgesinide geniş kenarlı bir şapka ile koruyun.
- Bronzlaşma yatakları ve lambaları kullanmaktan kaçının.
- UV ışın koruması sağlayan bir güneş gözlüğü kullanın.
- Cildinizi yeni cilt büyümeleri veya mevcut çiller, şişlikler ve doğum lekeleri değişiklikleri için sık sık inceleyin. Aynaların yardımıyla yüzünüzü, boynunuzu, kulaklarınızı ve kafa derisini kontrol edin.
- Tam vücut cilt kontrolü için yılda bir dermatoloğa görünün.
Komplikasyonlar
Bazal hücreli karsinomun komplikasyonları şunları içerebilir:
- Tekrarlama riski: Bazal hücreli karsinomlar sıklıkla nükseder. Başarılı bir tedaviden sonra bile, sıklıkla aynı yerde bir lezyon tekrar ortaya çıkabilir.
- Diğer cilt kanseri türlerinde risk artışı: Bazal hücreli karsinom öyküsü, skuamöz hücreli karsinom gibi başka cilt kanseri türlerinin gelişme olasılığını da artırabilir.
- Cildin ötesine yayılan kanser: Nadir, agresif bazal hücreli karsinom formları yakındaki kasları, sinirleri ve kemiği istila edebilir ve tahrip edebilir. Nadiren,vücudun diğer bölgelerine de yayılabilir.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: About basal and squamous cell skin cancer
2: About basal cell carcinoma
3: Basal cell carcinoma (BCC)
4: Basal cell carcinoma treatment
