Skuamöz Hücreli Karsinom Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Skuamöz hücreli karsinom (squamous cell carcinoma, SCC), skuamöz hücrelerde gelişen bir cilt kanseri türüdür. Skuamöz hücreli karsinom ayrıca skuamöz hücreli kanser ve yassı hücreli karsinom olarak da adlandırılır.

Skuamöz hücreli karsinomaya genellikle güneş ışığına (UV radyasyonu) ve yapay ultraviyole ışık kaynağı olan bronzlaşma yatakları ve ultraviyole lambalara uzun süre maruz kalma neden olur. Bu yüzden UV ışınlarından kaçınmak derinin skuamöz hücreli karsinomu ve diğer deri kanseri formlarını azaltmanıza yardımcı olur.

Cildin skuamöz hücreli karsinomları yavaş büyüyen ve ülserleşebilen küçük, kırmızı, ağrısız bir yumru veya deri yaması olarak başlar. Vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilirler, ancak en çok baş, kulak ve el gibi güçlü güneş ışığına tekrar tekrar maruz kalan cilt bölgelerinde ortaya çıkar. Ayrıca yara izleri veya kronik cilt yaralarında da gelişebilir. Daha az sıklıkla, genital bölgenin derisinde ve ağızda da oluşabilir.

Cilt birden çok katmana sahiptir. Cildin dış koruyucu tabakası epidermis olarak bilinir. Epidermis, skuamöz hücreler, bazal hücreler ve melanositlerden oluşur. Normalde yeni hücreler eski hücreleri derinin yüzeyine doğru iter ve eski hücreler burada ölerek dökülür. Bununla birlikte, bu hücrelerin herhangi birinde DNA’da belirli genetik değişiklikler meydana geldiğinde, cilt kanseri oluşabilir.

Ana deri kanseri türleri skuamöz hücreli karsinom, bazal hücreli karsinom ve malign melanomdur. Skuamöz hücreli karsinom deri kanserinin en erken şekli Bowen hastalığı (veya skuamöz hücre in situ) olarak adlandırılır. Bu tip skuamöz hücreli karsinom epidermiste (cildin üst tabakası) bulunur ve henüz dermise (cildin daha derin tabakası) girmemiştir.

Skuamöz hücreli kanserlerin daha derin deri katmanlarına doğru büyümeleri ve bazal hücre kanserlerine göre vücudun diğer bölgelerine yayılma olasılıkları (metastaz yapma) daha yüksektir, ancak bu yine de nadirdir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Tehlikeli Mi?

Bazı vakalarda agresif olabilmesine rağmen, cildin skuamöz hücreli karsinomu genellikle yaşamı tehdit edici değildir. Ancak, tedavi edilmeyen veya yanlış tedavi edilen SCC büyüyebilir veya vücudunuzun diğer bölgelerine yayılarak ciddi komplikasyonlara ve ölüme neden olabilir.

Bilgicik: Amerikan Cilt Kanseri Vakfı’na (The Skin Cancer Foundation) göre skuamöz hücreli karsinom cilt kanseri, bazal hücreli karsinomdan sonra ikinci en yaygın cilt kanseri türüdür. Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl bir milyondan fazla insana skuamöz hücreli karsinom tanısı konuluyor ve bunlardan yaklaşık 2.500’ü hayatını kaybediyor.

Skuamöz Hücreli Karsinomun Nedenleri

Cildin skuamöz hücreli karsinomu, cildinizin dış tabakasındaki düz, ince yassı hücrelerin DNA’larında hatalar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Normalde, yeni hücreler eski hücreleri cildinizin yüzeyine doğru iter ve daha eski hücreler ölür ve dökülürler. DNA hataları, bu düzenli paterni bozarak, hücrelerin kontrolden çıkmasına ve sonuç olarak cildin skuamöz hücreli karsinomasına neden olur.

UV radyasyonu, cilt kanserine yol açan DNA mutasyonlarının en yaygın nedenidir. Güneş ışığında ve bronzlaşma lambalarında ve yataklarında UV radyasyonu bulunur. UV radyasyonuna sıklıkla maruz kalmak cilt kanseri riskinizi büyük ölçüde artırırken, güneşte veya solaryumda çok fazla zaman geçirmeyen kişilerde de durum gelişebilir.

Risk Faktörleri

Skuamöz hücreli karsinom riskinizi artıran faktörler şunlardır:

• UV ışınlarına aşırı maruz kalma: Ultraviyole (UV) ışınlar deri kanserleri için başlıca risk faktörü olarak düşünülmektedir. Güneş ışığı, UV ışınlarının ana kaynağıdır. Bronzlaşma yatakları da başka bir UV ışın kaynağıdır. UV ışınları güneş ışınlarının sadece çok küçük bir kısmını oluşturur, ancak güneşin zararlı etkilerinin ana sebebidir.

UV ışınları cilt hücrelerinin DNA’sına zarar verir. Cilt kanserleri, bu hasarın cilt hücresi büyümesini kontrol eden genlerin DNA’sını etkilediği zaman başlar. Bu yüzden güneşte çok fazla zaman harcamak, özellikle de cildi kıyafetler veya güneş kremi ile korumayan insanlarda skuamöz hücreli karsinom riski daha da artar.

• Açık tenli olmak: Sarışın ya da kızıl saçlarınız ve açık renkli gözleriniz varsa ve çilleriniz ya da güneş yanığınız varsa, cilt kanseri geliştirme olasılığınız koyu tenli bir insana göre daha yüksektir.

Cilt renginden bağımsız olarak, deride skuamöz hücreli karsinoma herkeste görülebilir. Ancak, ciltte daha az pigmentin (melanin) olması, UV radyasyonuna karşı daha az koruma sağlar. Çünkü melanin, morötesi ışınları emerek ve serbest radikalleri uzaklaştırarak güneş hasarına karşı cilt hücrelerini korur.

• Erkek olmak: Erkeklerin bazal ve skuamöz hücreli kanserlere sahip olma ihtimalleri daha yüksektir. Bunun daha çok güneşe maruz kalmaya bağlı olduğu düşünülmektedir.

• Yaş: Yaşlandıkça cilt kanseri riskleri artar, bu muhtemelen UV radyasyonuna maruz kalmadan kaynaklanır. Fakat cilt kanserleri, güneşte çok fazla zaman geçiren genç bireylerde de daha yaygın hale gelmektedir. Sık güneş yanığı, özellikle çocukluk döneminde ortaya çıktıklarında, cilt kanseri riskini artırır.

• Bazı kimyasallara maruz kalma: Büyük miktarda arseniğe maruz kalmak cilt kanseri gelişme riskini artırır. Arsenik, bazı bölgelerde kuyu suyunda doğal olarak bulunan bir elementtir. Ayrıca pestisit yapımında ve diğer bazı endüstrilerde kullanılır. Bununla birlikte kömür katranı, parafin ve belirli yağ türlerine maruz kalmak da cilt kanseri riskinde artışa neden olabilir.

• Sedef hastalığı (psoriasis) tedavisi: Psoriasis (uzun süreli bir inflamatuar cilt hastalığı) olan bazı hastalara verilen psoralenler ve ultraviyole ışık (PUVA) tedavileri, skuamöz hücreli deri kanseri ve muhtemelen diğer cilt kanserlerini geliştirme riskini artırabilir.

• Xeroderma pigmentosum (XP): Bu çok nadir kalıtsal durum, cilt hücrelerinin güneşe maruz kalmanın yol açtığı DNA hasarını tamir etme kabiliyetini azaltır. Bu bozukluğu olan insanlar genellikle çocukluktan başlayarak birçok cilt kanseri geliştirir.

• Zayıf bağışıklık sistemi: Bağışıklık sistemi vücudun, cildin ve diğer organların kanserlerine karşı savaşmasına yardımcı olur. Zayıflamış bağışıklık sistemi (bazı hastalıklardan veya tıbbi tedavilerden dolayı) olan kişiler, skuamöz hücreli kanser, melanom, Kaposi sarkomu ve Merkel hücreli karsinom gibi daha az görülen tipler de dahil olmak üzere birçok deri kanseri türünü geliştirme eğilimindedir.

Örneğin, organ nakli olan kişilere genellikle vücudun yeni organı reddetmesini önlemek için bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçlar verilir. Bu cilt kanseri geliştirme risklerini artırır. Zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişilerdeki deri kanserleri daha hızlı büyür ve ölümcül olma olasılığı daha yüksektir.

HIV ile enfekte olan ve yüksek dozda kortikosteroid ilaçları ile tedavi gören kişilerin de bağışıklık sistemini zayıflayabilir. Bu da bazal ve skuamöz hücreli kanser riskini artırmaktadır.

• Uzun süreli veya ciddi cilt iltihabı veya yaralanması: Ciddi yanıklardan ve bazı ciddi iltihaplı deri hastalıklarından zarar görmüş deriden gelen skarlar, bu risk genellikle küçük olmasına rağmen, cilt kanserlerini geliştirmeye daha yatkındır.

• Radyasyona maruz kalma: Radyasyon tedavisi gören kişiler, tedavi alan bölgelerde cilt kanseri gelişme riski daha yüksektir. Bu özellikle kanser için radyasyon tedavisi gören çocuklarda bir sorundur.

• Sigara içmek: Sigara içenler, özellikle dudaklarda skuamöz hücreli deri kanseri gelişmesi daha olasıdır. Sigara, bazal hücre kanseri için bilinen bir risk faktörü değildir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Belirtileri

Hem skuamöz hücreli hem de bazal hücreli kanserler çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Genellikle ağrısızdırlar ve yavaş büyürler. Derideki skuamöz hücreli karsinomun belirtileri şunlardır:

• Ciltte sertlik hissi yaratan bir şişlik veya yumru
• Yavaş büyüyen düz, kırmızımsı, pullu yama (Bowen hastalığı)
• İyileşmeyen veya iyileşip tekrarlayan yaralar
• Çatlayan ve kanayabilen siğil görünümlü büyümeler
• Anüste veya genital bölgede kırmızı, kabarık ya da siğil benzeri yaralar
• Dudakta açık bir yaraya dönüşebilen sert, pullu yama
• Ağız içinde kırımızı yara veya sert bir yama (ağız ülseri)
• Tırnak altında başladığında, tırnak tahribatı (nadir)

Bu belirtilerden herhangi biriyle karşılaşırsanız hemen bir doktora başvurun. Erken tanı ve tedavi komplikasyonları önlemek için kritik öneme sahiptir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Teşhisi

Derideki skuamöz hücreli karsinomu teşhis etmek için kullanılan testler ve prosedürler şunlardır:

• Fiziki muayene ve tıbbi öykü: Genellikle ilk adım, doktorunuzun belirtilerinizi sormasıdır; örneğin, şüpheli leke veya yaranın ciltte ilk olarak göründüğü zamanı, boyutun veya görünümünün değişip değişmediğini ve ağrı, kaşıntı veya kanama olmuşsa bunu öğrenmek isteyecektir. Ayrıca geçmişte siz veya bir aile bireyinin deri kanseri geçirip geçirmediğini soracaktır.

Fiziki muayenede doktor, söz konusu alanın / alanların büyüklüğünü, şeklini, rengini ve dokusunu inceleyecektir. Vücudunuzun geri kalanı, cilt kanseriyle ilişkili olabilecek diğer noktalar ve benler için kontrol edilebilir.

Standart bir fiziki muayenenin yanı sıra derideki lekeleri daha net görmek için dermatoskopi (dermoskopi, epilüminesans mikroskopisi (ELM) veya yüzey mikroskopisi) olarak bilinen bir teknik te kullanılabilir.

• Doku örneği alma (biyopsi): Doktor şüpheli bir alanın cilt kanseri olabileceğini düşünürse, şüpheli deri lezyonunun bir kısmını veya tamamını bir cerrahi bıçakla alarak mikroskop altında incelenmesi için laboratuara gönderir. Biyopsi ile tüm tümör alınırsa, başka bir tedavi olmaksızın bazal ve skuamöz hücre cilt kanserlerini tedavi etmek için yeterli olabilir.

• Lenf nodu biyopsisi: Bazal ya da skuamöz hücreli kanserin cildin ötesine yayılması nadirdir, fakat böyle bir durum söz konusuysa, genellikle ilk önce yakındaki lenf düğümlerine yayılır. Doktorunuz tümörün yakınındaki deri altında lenf düğümleri hissediyorsa, kanserin bunlara yayılıp yayılmadığını öğrenmek için lenf nodu biyopsisi de yapabilir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Tedavisi

Skuamöz (yassı hücreli) karsinom tedavisi şunları içerebilir:

Mohs Ameliyatı

Mohs ameliyatı, belirli cilt kanseri lezyonlarının giderilmesi için oldukça etkili bir tedavidir. Mohs cerrahisi hâlen bazal hücreli karsinom ve skuamöz hücreli karsinom gibi cilt kanserlerini gidermek için en başarılı ve en az invaziv tekniktir. Bazı melanoma vakalarında da başarıyla kullanılmaktadır.

Mohs cerrahisi diğer cilt kanseri tedavilerinden farklıdır, çünkü çıkarılmış kanserli dokunun her katmanı derhal ve tam olarak mikroskobik olarak incelenmesini sağlar, böylece kanserin tüm kökleri ve uzantıları ortadan kaldırılabilir.

Mohs ameliyatı büyük, agresif veya hızlı büyüyen, belirsiz kenarları olan veya daha önceki tedaviden sonra tekrarlayan deri kanserleri için oldukça etkilidir.

Elektrodesikasyon ve Küretaj

Elektrodesikasyon ve küretaj tedavisi, cilt kanserinin yüzeyinin bir kazıma aleti ile çıkarılmasını ve ardından kanserin tabanının bir elektrikli iğne ile kapatılmasını (yakılması) içerir. Bu tedavi genellikle cildin çok küçük skuamöz hücreli kanserlerinde kullanılır. Tipik olarak bu prosedürü birkaç kez tekrarlanır, tümör hücrelerinin kalmadığından emin olmak için her seferinde daha derin bir doku tabakasını kazınarak yakılır.

Lazer Tedavisi

Lazer tedavisi henüz SCC için onaylanmamıştır, ancak bazen diğer teknikler başarısız olduğunda yüzeysel SCC’ler için ikincil tedavi olarak kullanılmaktadır. Belirli yüzeysel SCC’leri yok etmek için belirli bir dalga boyundaki bir ışık demetini kullanır. Bazı lazerler deri kanserini buharlaştırır (kesip çıkarır), bazıları da (nonablatif lazerler) ışık demetini ısıya dönüştürür, bu da tümörü tahrip eder.

Fotodinamik Terapi (PDT)

PDT yüz ve kafa derisi üzerinde bazı yüzeysel SCC’ler için kullanılabilir ancak invazif SCC için önerilmez. Bu prosedürde, lezyona ve onu çevreleyen alana ışığa duyarlı bir topikal ajan (5-aminolevulinik asit, 5-ALA) uygulanır. Hasta, bu topikal ajanın cilt tarafından tam olarak emilmesi için bir saat veya daha fazla bekler. Doktor daha sonra bu ilaçlı bölgeyi aktive etmek için güçlü bir mavi veya kırmızı ışık veya lazer kullanır.

Bu, çevredeki sağlıklı dokuda minimal hasara neden olurken lezyonu seçici olarak yok eder. Kızarıklık, ağrı, soyulma, dökülme ve şişlik oluşabilir. İşlemden sonra, hastalar UV ışığının ilacın aktivasyonunu artıracağı ve şiddetli güneş yanıklarına neden olabileceğinden, en az 48 saat güneş ışığından kaçınmalıdır.

Radyasyon Tedavisi

Radyasyon tedavisinde, kanser hücrelerini öldürmek için X-ışınları gibi yüksek enerjili ışınlar kullanılır. Tümörün yok edilmesi birkaç hafta boyunca veya bir ay boyunca günlük tedavi gerektirebilir. Teknik, uzun süreli kozmetik problemleri, radyasyon risklerini içerebilir. Bu nedenlerden dolayı, bu terapi esas olarak cerrahi olarak tedavi edilmesi zor olan tümörlerin yanı sıra yaşlılar ya da ameliyatın önerilmediği hastalar için kullanılır.

Kriyocerrahi

Bu prosedür yüzeysel SCC’ler için kullanılır. Doktor, pamuk uçlu bir aplikatör veya sprey cihazı kullanılarak sıvı nitrojenle tümör dokusunu dondurarak tahrip eder. Anestezi gerektirmeyen bu prosedürde tüm habis hücrelerin yok edilmesini sağlamak için aynı seansta birkaç kez tekrarlanabilir.

Tedavi sonrası kızarıklık, şişme, kabarma ve kabuklanma oluşabilir ve koyu tenli hastalarda bazı pigmentler kaybolabilir. Ucuz ve kolay uygulanabilen, kriyocerrahi, kanama bozukluğu veya anestezi intoleransı olan hastalar için tercih edilen tedavi olabilir.

Eksizyon Cerrahisi

Eksizyon cerrahi, skuamöz hücreli karsinomların yanı sıra bazal hücreli karsinomlar ve melanomlar için de kullanılabilir. Tümör sınırının ötesine yayılmayan erken bir aşamada keşfedilen tümörler için, eksizyonel cerrahi sıklıkla gereken tek tedavidir.

Bu prosedürde doktorunuz kanserli dokuyu ve onu çevreleyen sağlıklı derinin bir kısmını neşter ile alır. Cerrahi işlem uygulanan bölgeyi dikişlerle kapatır ve tüm kanserli hücrelerin çıkarıldığını doğrulamak için doku örneğini bir laboratuvara gönderir. Laboratuvar, güvenlik sınırının ötesinde cilt kanseri kanıtı bulursa, hastanın başka bir ameliyat için geri dönmesi gerekebilir.

Topikal İlaçlar

Diğer cilt kanserlerini tedavi etmek için kullanılan 5-fluorouracil ve imiquimod gibi topikal ilaçlar da SCC’nin tedavisine yardımcı olabilir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Nasıl Önlenebilir?

• Özellikle gün ortasında güçlü olan güneş ışınlarından kaçının.

• En az 15 SPF içeren geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanın. Cildiniz, kulaklarınızın uçları, ellerinizin ve boynunuzun arkası da dahil olmak üzere, maruz kalan tüm cilt üzerine bol miktarda uygulayın.

• Cildinizi, kollarınızı ve bacaklarınızı örten sıkı dokunmuş kıyafetlerle ve baş bölgesinide geniş kenarlı bir şapka ile koruyun.

• Bronzlaşma yatakları ve lambaları kullanmaktan kaçının

• UV ışın koruması sağlayan bir güneş gözlüğü kullanın.

• Cildinizi yeni cilt büyümeleri veya mevcut çiller, şişlikler ve doğum lekeleri değişiklikleri için sık sık inceleyin. Aynaların yardımıyla yüzünüzü, boynunuzu, kulaklarınızı ve kafa derisini kontrol edin.

• Tam vücut cilt kontrolü için yılda bir dermatoloğa görünün.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Squamous cell carcinoma (SCC)
2: About Squamous cell carcinoma
3: Basal and squamous cell skin cancer