Sistit Nedir? Sistit Neden Olur? Belirtileri, Çeşitleri, Tedavisi
Sistit (cystitis), idrar kesesi (mesane) iltihaplanmasıdır. Çoğu durumda, sistitin nedeni idrar yolu enfeksiyonu (İYE) ‘dir. Bir idrar yolu enfeksiyonu, bakteri mesaneye veya üretraya (idrar yolu) girdiğinde ve çoğalmaya başladığında gerçekleşir.
Sistitin oluşumu her zaman bir enfeksiyon kaynaklı olmayabilir. Daha az sıklıkla sistit bazı ilaçlar, radyasyon tedavisi, kadınsı hijyen spreyleri, sperm öldürücü jöleler veya kateterin uzun süreli kullanımı gibi potansiyel tahriş edicilere karşı bir reaksiyon olarak da ortaya çıkabilir. Ayrıca başka bir hastalığın bir komplikasyonu olarak da görülebilir.
Sistit her yaşta erkeklerde ve kadınlarda ortaya çıkabilir, ancak kadınlarda daha sık görülür, bunun sebebi kadınların üretra boyunun daha kısa olmasıdır. Cinsel olarak aktif veya hamile olan kadınlarda daha yaygındır. Neredeyse tüm kadınlar, yaşamları boyunca en az bir kez sistit yaşayacak ve beş kadından birinde bu tekrarlanacaktır.
Bir mesane enfeksiyonu acı verici ve can sıkıcı olsa da, tehlikeli veya bulaşıcı değildir ve enfeksiyon cinsel ilişki sırasında eşinize bulaşamaz.
Eğer tedavi edilmezse, enfeksiyon böbreklere yayılabilir. Böbrek enfeksiyonu ciddi bir durumdur ve böbrek hasarına veya böbrek yetmezliğine neden olabileceğinden derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Sistit Çeşitleri
Sistit tipleri bakteriyel ve abakteriyel (bakterilerin sebep olmadığı) olmak üzere ikiye ayrılır:
1: Bakteriyel Sistit
Bakteriyel sistit, bakteriler üretra veya mesaneye girdiğinde ve bir enfeksiyona neden olduğunda ortaya çıkar. Vakalarının çoğu, bir Escherichia coli (E. coli) bakteri türünden kaynaklanmaktadır
Bakteriyel mesane enfeksiyonları cinsel ilişki sonucu kadınlarda ortaya çıkabilir. Ancak cinsel olarak aktif olmayan kızlar ve kadınlar bile alt idrar yolu enfeksiyonlarına duyarlıdır, çünkü kadın genital bölgesi genellikle sistite neden olabilecek bakterileri barındırır.
2: Abakteriyel Sistit
Bakteriyel enfeksiyonlar sistitin en yaygın nedeni olmasına rağmen, bakterilerin neden olmadığı bir takım faktörler de mesanenin iltihaplanmasına neden olabilir. Bazı örnekler şunlardır:
- İnterstisyel Sistit: Ağrılı mesane sendromu olarak da adlandırılan bu kronik mesane iltihabının nedeni belirsizdir. Vakaların çoğu kadınlarda teşhis edilir. Durumu teşhis ve tedavi etmek zor olabilir.
- İlaca Bağlı Sistit: Bazı ilaçlar mesanenizin iltihaplanmasına neden olabilir. İlaçlar vücudunuzdan geçer ve sonunda üriner sisteminizden çıkar. Bazı ilaçlar vücudunuzdan çıktıklarında mesaneyi tahriş edebilir. Bunlara örnek olarak kemoterapi ilaçları, siklofosfamid ve ifosfamid gösterilebilir
- Radyasyon Sistiti: Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri küçültmek için kullanılır ancak sağlıklı hücrelere ve dokulara da zarar verebilir. Pelvik bölgedeki radyasyon tedavisi mesanenin iltihaplanmasına neden olabilir.
- Yabancı Cisim Sistiti: İdrarın mesaneden salınmasını kolaylaştırmak için kullanılan bir kateterin devam eden kullanımı idrar yolunda bakteri enfeksiyonu ve dokulara zarar verme riskini artırabilir. Hem bakteriler hem de hasar gören dokular iltihaplanmaya neden olabilir.
- Kimyasal Sistit: Bazı hijyen ürünleri mesaneyi tahriş edebilir. Sistit oluşturabilecek ürünler şunlardır: Sperm öldürücü jöleler, hijyen spreyleri, spermisit ile diyafram kullanımı.
- Diğer Durumlar: Sistit bazen diyabet, böbrek taşları, büyümüş prostat veya omurilik yaralanmaları gibi diğer sağlık problemlerinin bir komplikasyonu olarak da ortaya çıkabilir.
Sistit Neden Olur?
Sistite genellikle mesaneye ulaşan, mesane astarını tahriş eden ve enfeksiyona neden olan bakteriler neden olur. Her 10 sistit vakasında 8’i, genellikle bağırsaklarınızda zarar vermeden yaşayan Escherichia coli (E.coli) adlı bir bakteri ile ortaya çıkar.
Enfeksiyona yol açabilecek bakteriler birçok yoldan idrar yolunuza girebilir.
Risk Faktörleri
Bazı kişilerin mesane enfeksiyonları veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları geliştirmesi diğerlerinden daha olasıdır. Sistit kadınlarda kısa üretra nedeniyle daha sık görülür. Ancak, hem erkek hem de kadınlar bu durum için risk altındadır.
Kadınlar şu durumlarda sistit açısından daha yüksek risk altında olabilir:
- Cinsel ilişki: Cinsel ilişkiye girdiğinizde, bakteriler mesanenize girebilir.
- Sık veya şiddetli seks: Sık veya şiddetli bir şekilde cinsel ilişkiye girmek, sistit olasılığını artıran fiziksel hasar olasılığını artırabilir. Buna bazen balayı sistiti (honeymoon cystitis) denir.
- Kötü hijyen: Bağırsak inkontinansı (gaz ve dışkı kaçırma), özellikle yaşlı kadınlarda sistite neden olabilir. Kadınların erkeklerden daha kısa üretraları vardır, bu nedenle bakterilerin mesaneye ulaşması daha kolaydır. Kadınlarda üretra (idrar yolu) da anüse daha yakındır, bu da bakterilerin anüslerinden üretralarına geçmesini kolaylaştırır.
- Hamilelik: Hamileyseniz, büyüyen rahminiz mesanenize baskı yapabilir ve tamamen boşalmasını durdurabilir. Mesanenizde az miktarda idrar bulunması bakterilerin üremesine neden olabilir. Mesanenin tam olarak boşaltılamaması prostatları genişleyen erkekler arasında da oldukça yaygındır.
- Menopoz: Menopozdan sonra, vajinanızda genellikle zararsız olarak yaşayan bakteri türleri değişebilir ve sistit alma riskinizi artırabilir.
- Doğum kontrolü: Doğum kontrolü için diyafram spermisit kaplı prezervatif kullanmak sizi sistite daha yatkın hale getirebilir. Diyaframlar mesanenin uygun şekilde boşalmasını önleyebilir ve bu da daha fazla bakteri üremesi anlamına gelebilir.
Hem erkek hem de kadınlarda diğer risk faktörleri şunlardır:
- Üriner sistemde tıkanma: İdrar akışını engelleyen üriner sistemin bir kısmında tıkanma idrarın birikmesine neden olabilir, bu da daha fazla bakteri üremesi anlamına gelebilir.
- Şeker hastalığı (diyabet): Diyabetiniz varsa, idrarınız normalden daha fazla şeker içerebilir. Bu, mesanenizdeki ve idrar yolundaki bakteri üremesini artırabilir.
- Kateter kullanımı: Mesaneden idrarı boşaltmak için idrar yoluna yerleştirilen bir tüp (kateter) kullanıyorsanız bakteriler mesanenize girebilir. Mesaneniz ve idrar yolunuz kateter takılıyken zarar görebilir ve bu da bakteriyel bir enfeksiyona yakalanma olasılığını artırabilir.
- İdrar yolundaki anormallikler: İdrar yolunuzun yapısını etkileyen bir durumunuz varsa, bu sizi sistite daha yatkın hale getirebilir.
- Bağışıklık sistemindeki değişiklikler: Bu, diyabet, HIV enfeksiyonu ve kanser tedavisi gibi belirli durumlarda olabilir. Bastırılmış bir bağışıklık sistemi, bakteri ve bazı durumlarda viral mesane enfeksiyonu riskini arttırır.
Sistitin Belirtileri Nelerdir?
Sistiti olan herkes herhangi bir semptom fark etmeyebilir. Belirtileriniz olduğunda şunları içerebilir:
- Sık idrara çıkma isteği
- İdrar yaparken yanma hissi
- Güçlü kokulu idrar ve idrarda kan izleri (hemorajik sistit)
- Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni)
- Mesane dolgunluğu hissi
- Yorgunluk ve genel olarak iyi hissetmeme
- Karın ve sırt ağrısı
Üriner semptomlara, özellikle yaşlı veya sigara içenlerde sistit dışındaki durumlar da neden olabilir. Bu nedenle, belirtileriniz birkaç gün sonra iyileşmezse veya idrarınızda kan görürseniz, doktorunuza danışın.
Böbreklerinize bir mesane enfeksiyonu yayılırsa ciddi bir sağlık sorunu haline gelebilir. Yukarıda listelenen belirtilere ek olarak bir böbrek enfeksiyonu semptomları şunları içerir:
- Mide bulantısı
- Kusma
- Sırt ağrısı
- Titreme
Erkeklerde Sistit
Erkeklerdeki sistit, kadınlardan daha ciddi olabilir. Erkek sistitinin prostat enfeksiyonu, kanser, tıkanıklık veya genişlemiş prostat gibi altta yatan başka bir durumdan kaynaklanması daha olasıdır.
Çocuklarda Sistit
Sistit gibi idrar yolu enfeksiyonları, özellikle iki yaşın altındaki çocukları etkiler. Yukarıdaki semptomların yanı sıra, çocuklar da ateş görülebilir, iştahlarını kaybedebilir ve hasta hissedebilir (veya hasta olabilirler).
Bir çocuğun sistiti mutlaka araştırılmalıdır çünkü üriner reflü (vezikoüreterik reflü olarak da bilinir) gibi daha ciddi bir durumu işaret ediyor olabilir. Bu durum idrarın böbreklere doğru geri akmasına izin veren mesane kapakçığı problemidir ve tedavisi zor bir hastalıktır.
Nasıl Teşhis Edilir?
Sistit tanısı koymanın birkaç farklı yolu vardır. Doktorunuz sistitinizin nedenini belirlemek ve bir İYE olup olmadığını kontrol etmek için idrar örneği isteyebilir. Doktorunuz ayrıca belirtilerinizin nedenini belirlemek için sistoskopi veya görüntüleme testi yapabilir.
- Sistoskopi: Bu test sırasında doktorunuz idrar yolunu hastalık belirtileri açısından görmek için üretra içinden mesaneye ışıklı ve kamera takılı ince bir tüp yerleştirir. Sistoskop kullanarak, doktorunuz laboratuvar analizi için küçük bir doku örneği (biyopsi) de çıkarabilir. Ancak, ilk kez sistit belirtileri veya semptomlarınız varsa, bu teste muhtemelen ihtiyaç duyulmaz.
- Görüntüleme testleri: Görüntüleme testleri genellikle gerekli değildir, ancak enfeksiyon kanıtı bulunmadığında teşhise yardımcı olabilirler. Bir röntgen veya ultrason çekimi yapısal bir sorun veya tümör gibi diğer nedenlerin ortaya çıkmasına yardımcı olur.
Sistit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Yaşlı insanlar, şeker hastaları ve zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişiler diğer komplikasyonların yanı sıra enfeksiyonun böbrekte yayılma riski daha yüksektir. Bu yüzden bu guruptaki insanların tedavileri en erken sürede başlamalıdır.
Bakteriyel sistit genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Abakteriyel sistit tedavisi ise altta yatan nedene bağlıdır.
Bakteriyel Sistit Tedavisi
İlaçlar
Antibiyotikler, bakterilerin neden olduğu sistit tedavisinde ilk tedavi yöntemidir. Hangi ilaçların kullanıldığı ve ne kadar süre boyunca genel sağlığınıza ve idrarınızda bulunan bakterilere bağlıdır.
Olguların büyük çoğunluğu birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Fakat dört günden fazla süren herhangi bir şikayetiniz varsa mutlaka bir doktora görünmelisiniz. Bazı doktorlar hastaya bağlı olarak 7-10 gün veya daha kısa olarak 3 günlük antibiyotik kullanımı önerir.
Erkek iseniz, hamileyseniz, diyabetiniz varsa veya sistite yatkınsanız uzun süreli bir antibiyotik kullanma olasılığınız daha yüksektir.
Çoğu hasta tedavinin ilk günü antibiyotiklerin yararlı etkilerini yaşayacaktır. Belirtileriniz tamamen ortadan kalkmış gibi görünse bile, antibiyotiklerin tüm seyrini tamamlamak önemlidir. Antibiyotik kullandıktan sonra semptomlar düzelmezse hasta tekrar doktora gitmelidir.
Ameliyat
Cerrahi işlem sistiti tedavi edebilir, ancak doktorun ilk tercihi olmayabilir. Ameliyat genelde kronik durumlar ve bazı yapısal bir sorunları onarmak için yapılır.
Evde Bakım
Karın ya da sırtınıza ısıtma yastıkları uygulamak, pelvik bölgeyi temizlemek için oturma banyosu (sitz banyosu) yapmak veya bazı ağrı kesiciler almak rahatsızlığı hafifletmeye yardımcı olabilir.
Sistitin Önlenmesi
Birçok sistit vakası önlenebilir değildir ancak aşağıdaki önlemler oluşmasını önlemeye yardımcı olabilir:
- Üriner sisteminizi temizlemek için her gün bol sıvı tüketin.
- İdrar yaparken mesaneyi tamamen boşaltın.
- İdrarınız gelirse hemen boşaltın, ertelemeyin.
- Sıkı iç çamaşırı ve sıkı pantolon giymekten kaçının.
- Mesanenizi tahriş edebileceklerinden çok fazla kafein (örn. Çay ve kahvede), alkollü veya asitli içecekler (örn. Meyve suları) içmeyin.
- Pamuklu iç çamaşırı kullanmaya özen gösterin.
- Tuvalete gittikten sonra üretra anüs arasını önden arkaya doğru silin.
- Cinsel ilişki öncesi cinsel organlarınızı yıkayın.
- Cinsel ilişki sonrası mutlaka idrara çıkın.
- Cinsel organlarınızın çevresinde parfümlü sabunlar veya herhangi bir deodorant kullanmayın.
- Pamukçuk ve trikomoniaz gibi vajinal enfeksiyonları hemen tedavi edilmeli. Kafeinli içeceklerden kaçının çünkü bunlar mesanenizi tahriş edebilir.
Bazı yiyecekleri veya içecekleri sistitinizi tetikleyebilir. Domates, baharat ve çikolata mesanenizi tahriş edebilir ve hatta iltihaplara neden olabilir. Bundan etkilenip etkilenmediğinizi görmek için belirtilerinizi ve hergün ne yiyip içitiğinizin bir günlüğünü tutmaya çalışın. Eğer birini fark ederseniz, diyetinizdeki tetikleyicileri kesmeye çalışın veya miktarını azaltın. Diyetinizde herhangi bir değişiklik yapmayı düşünüyorsanız, doktorunuza veya diyetisyeninize danışın.
Sistit Cinsel Yolla Bulaşan Bir Enfeksiyon Mu?
Hayır, sistit cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon değildir, ancak sistite neden olan bakteriler cinsel ilişki sonucu mesanenize bulaşabilir. (bkz: cinsel yolla bulaşan hastalıklar)
Sistit Doğurganlığı Etkiler Mi?
Hayır, sistit erkeklerde veya kadınlarda doğurganlığı etkilemez.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: About cystitis
2: What is cystitis?
3: Everything you need to know about cystits
4: Cystitis overview
