Hemorajik Sistit (Kanamalı Sistit) Nedir? Nedenleri, Tedavisi

Hemorajik sistit (hemorrhagic cystitis, HS), mesanenin iç kısmının iltihaplandığı ve kanamaya başladığı bir durumdur. Kanamalı sistit olarak da adlandırılan bu durum kemoterapi ve radyasyon dahil kanser tedavisinin bir komplikasyonu olarak gelişebilir veya mesane enfeksiyonlarından kaynaklanabilir.

Teşhis edildikten sonra, hemorajik sistitin derhal tedavi edilmesi hayati önem taşır. Durum, ciddi kan kaybına ve kalıcı mesane hasarına yol açabilir.

Hemorajik kanama anlamına gelir. Sistit, mesane iltihabı anlamına gelir. Eğer hemorajik sistit varsa, idrarda kan görülmesi (hematüri) ile birlikte mesane iltihabı belirtileri de vardır. Belirtiler arasında idrar yaparken ağrı ve yanma hissi, sık idrara çıkma ihtiyacı ve idrar akışını kontrol edememe sayılabilir.

Hemorajik sistit, önemli kanama (hemoraji) veya hayatı tehdit eden enfeksiyona (ürosepsis) yol açan çok ciddi bir durum olsa da, hastaların çoğu başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.

İdrarınızdaki kan miktarına bağlı olarak dört tip hemorajik sistit evresi vardır:

• 1. evre mikroskobik kanamadır (görünmez)
• 2. evre görünür kanama olabilir
• 3. evre kanamada küçük pıhtılar olabilir
• 4. evre idrar akışını engelleyecek kadar büyük kan pıhtıları olabilir ve bunların çıkarılması gerekebilir

Hemorajik Sistit Nedenleri

Şiddetli ve uzun süreli hemorajik sistitin en yaygın nedenleri kemoterapi ve radyasyon tedavisidir. Enfeksiyonlar da hemorajik sistite neden olabilir, ancak bu nedenler daha az şiddetlidir, uzun sürmez ve tedavisi daha kolaydır.

• Kemoterapi: Hemorajik sistite neden olan kemoterapi ajanlarının en yaygın sınıfı alkilleyici ajanlar, siklofosfamid ve ifosfamiddir. Bunlar genellikle kan ve kemik iliği kanserleri (örneğin, lösemi ve lenfoma gibi) tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Diğer daha az yaygın ajanlar arasında temozolomid, tiotepa, busulfan, bleomisin ve doksorubisin bulunur.

Vücut siklofosfamid veya ifosfamid parçalandığında “akrolein” adı verilen bir yan ürün üretilir, böbrek tarafından kandan süzülür ve mesane içindeki idrarda yüksek oranda yoğunlaşır. Bu, mesanenin astarını tahriş eder ve ciddi kanamalara neden olabilecek ülserlerin yanı sıra sistitin rahatsızlığına yol açar.

Hemorajik sistit insidansı, kemik iliği nakli geçiren ve yüksek doz siklofosfamid alan kişilerde yaklaşık %6’dır. İfosfamid, bazı çalışmalarda daha yüksek hemorajik sistit insidansı ile ilişkilendirilmiştir.

Ayrıca mesane kanserinin bacillus Calmette-Guérin (BCG) ile tedavisi de hemorajik sistite neden olabilir. BCG mesaneye yerleştirilen bir ilaçtır.

• Radyasyon tedavisi: Pelvik bölgeye yapılan radyasyon tedavisi, HS’ye neden olabilir, çünkü mesanenin iç kısmını besleyen kan damarlarına zarar verir. Bu da ülser, yara izi (skar) ve kanamaya neden olur. HS, radyasyon tedavisinden aylar hatta yıllar sonra oluşabilir.

• Virüsler: Adenovirüs, BK virüsü ve JC virüsü gibi bazı virüsler de hemorajik sistite neden olabilir. Bağışıklık sistemi düşük olan insanlar, özellikle kemik iliğinden veya kök hücre naklinden iyileşenler, bu koşullar açısından daha yüksek risk altındadır.

Risk Faktörleri

Kemoterapi veya pelvik radyasyon tedavisine ihtiyaç duyan insanlar HS için daha yüksek risk altındadır. Pelvik radyasyon tedavisi prostat, serviks ve mesane kanserlerini tedavi eder. Siklofosfamid ve ifosfamid, lenfoma, meme ve testis kanserlerini içeren geniş bir kanser yelpazesini tedavi eder.

HS için en yüksek risk, kemik iliğine veya kök hücre nakline ihtiyaç duyan insanlardır. Bu kişiler kemoterapi ve radyasyon tedavisinin bir kombinasyonuna ihtiyaç duyabilirler. Bu tedavi aynı zamanda enfeksiyona karşı direncinizi de düşürebilir. Tüm bu faktörler HS riskini artırır.

Ayrıca AIDS, kalıcı idrar yolu enfeksiyonları, trombositopeni (düşük trombosit sayısı), bazı kimyasallara maruz kalma (örneğin boyalar, böcek ilaçları ve eğlence amaçlı ilaçlar) ve antibiyotiklerin sık kullanımı da riskinizi artırabilir.

Hemorajik Sistitin Belirtileri

Hemorajik sistitin birincil belirtisi idrarda kan görülmesidir. Hemorajik sistitin 1. evresinde kanama mikroskobiktir, bu yüzden onu göremezsiniz. Daha sonraki aşamalarda kanlı idrar veya kan pıhtıları görebilirsiniz. Evre 4’te ise kan pıhtıları mesaneyi doldurabilir ve idrar akışını durdurabilir.

HS belirtileri idrar yolu enfeksiyonu (İYE) ile benzerdir, ancak daha şiddetli ve uzun süreli olabilir. Belirtiler şunları içerebilir:

• İdrara çıkma ile yanma
• İdrar yaparken ağrı (disüri)
• Sık idrara çıkma ihitiyacı
• İdrar kaçırma (üriner inkontinans)
• İdrara çıkmak için geceleri uyanma (noktüri)
• Belirsiz karın ağrısı
• Yorgunluk (anemi nedeniyle)
• Mesane enfeksiyonu

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) nadiren kanlı idrara neden olur. İdrarınızda kan veya pıhtı varsa derhal tıbbi yardım almalısınız.

Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorunuz HS’den belirtileriniz ve kemoterapi veya radyasyon tedavisi geçmişiniz varsa şüphelenebilir. Hemorajik sistiti teşhis etmek ve mesane tümörü veya mesane taşları gibi diğer nedenleri ekarte etmek için doktorunuz şunları yapabilir:

• Kan testleri: Kan testleri enfeksiyon, anemi veya kanama bozukluğunu kontrol etmek için yapılır.

• İdrar testleri: Mikroskobik kan, kanser hücreleri veya enfeksiyonu kontrol etmek için yapılır.

• Görüntüleme testleri: Bilgisayarlı tomografi (BT), MRG veya ultrason çekimi yapısal bir sorun veya tümör gibi diğer nedenlerin ortaya çıkmasına yardımcı olur.

• Sistoskopi: Bu test, idrar yolunu hastalık belirtileri açısından görmek için üretra içinden mesaneye ışıklı ve kamera takılı ince bir tüp yerleştirilmesini içerir.

Hemorajik Sistit Tedavisi

Hemorajik sistit tedavisi nedene ve dereceye bağlıdır. Bir enfeksiyonun neden olduğu HS’yi tedavi etmek için antibiyotik, antifungal veya antiviral ilaçlar kullanılabilir.

Kemoterapi veya radyasyon tedavisi ile ilgili hemorajik sistit için tedavi seçenekleri arasında aşağıdakiler bulunur:

• İntravenöz sıvılar: Erken evre HS için, idrar çıkışını artırmak ve mesaneyi temizlemek için tedavi intravenöz sıvılarla başlayabilir. Bu, ağrı kesiciyi ve mesane kaslarını gevşetmek için ilaçları içerebilir.

• Katater kullanımı: Kanama şiddetliyse veya pıhtılar mesaneyi tıkıyorsa, tedavi, pıhtıları yıkamak ve mesaneyi sulamak için kateter adı verilen bir tüpün yerleştirilmesini içerir. Kanama devam ederse, bir cerrah kanama alanlarını bulmak için sistoskopi kullanabilir ve kanamayı elektrik akımı veya lazerle durdurabilir. İşlemin yan etkileri, mesanede yara izi veya delinmesini içerebilir.

• Kan nakli: Kanama kalıcı ve kan kaybı ağır ise kan transfüzyonu (nakli) alabilirsiniz.

• İntravezikal tedavi: Tedavi, intravezikal tedavi olarak adlandırılan mesaneye ilaç yerleştirmeyi de içerebilir. Sodyum hyaluronidaz, kanama ve ağrıyı azaltabilecek intravezikal bir tedavi ilacıdır. Başka bir intravezikal ilaç aminokaproik asittir. Bu ilacın bir yan etkisi, vücutta dolaşabilecek kan pıhtılarının oluşmasıdır.

• İntravesikal astrenjanlar/büzücüler: İntravesikal astrenjanlar, kanamayı durduran ilaçlardır. Bu ilaçlar arasında gümüş nitrat, alum, fenol ve formalin bulunur. Astrenjanların yan etkileri, mesanenin şişmesini ve idrar akışının azalmasını içerebilir.

• Hiperbarik oksijen tedavisi (HBO): HBO, bir oksijen odası içindeyken %100 oksijen solumasını içeren bir tedavidir. Bu tedavi oksijeni arttırır, bu da iyileşmeyi ve kanamayı durdurmaya yardımcı olabilir. 40 seansa kadar günlük HBO tedavisine ihtiyacınız olabilir.

Tedaviler işe yaramazsa, embolizasyon adı verilen bir prosedür başka bir seçenektir. Embolizasyon işlemi sırasında, bir doktor, mesanede kanamaya yol açan bir kan damarı içine bir kateter yerleştirir. Kateter kan damarı engelleyen bir maddeye sahiptir. Bu işlemden sonra ağrı yaşayabilirsiniz.

Yüksek dereceli heorajik sistit için son çare, sistektomi adı verilen mesanenin çıkarılması ameliyatıdır. Sistektominin yan etkileri ağrı, kanama ve enfeksiyondur.

Hemorajik Sistitin Önlenmesi

Hemorajik sistiti tamamen önlemenin yolu yoktur. Radyasyon tedavisi veya kemoterapi uygulanırken sık sık idrara çıkmak için bol su içmek yardımcı olabilir. Ayrıca tedaviler sırasında kızılcık suyunun içilmesi de yardımcı olabilir.

Kanser tedavi ekibiniz HS’yi çeşitli yollarla önlemeye çalışabilir. Pelvik radyasyon tedavisi görüyorsanız, alanı ve radyasyon miktarını sınırlandırmak HS’nin önlenmesine yardımcı olabilir.

Riski azaltmanın bir başka yolu da, mesanenin içine tedavi öncesi astarı güçlendiren ilaçlar koymaktır. İki ilaç, sodyum hiyaluronat (hiyalüronik asit) ve kondroitin sülfat, bazı olumlu sonuçlar vermiştir.

Mesanenizin astarının akrolein veya diğer tahriş edicilere maruz kaldığı süreyi azaltmak için kemoterapinizi günün erken saatlerinde almaya çalışın, böylece gece dinlenmeden önce mesanenizden temizlenmesi için bir fırsat verilmiş olur.

Ayrıca kemoyu mesanenizden temizlemek için idrarın akmasına yardımcı olan diüretiklerin kullanılması da yardımcı olur. (bkz: diüretik nedir?)

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is hemorrhagic cystitis?
2: About hemorrhagic cystitis
3: Hemorrhagic cystitis