JAK2 Geni Nedir?
JAK2 geni (JAK2 gene), hücrelerin büyümesini ve bölünmesini (proliferasyonunu) teşvik eden bir protein yapmak için talimatlar sağlar.
Bu protein, hücrenin dışından hücrenin çekirdeğine kimyasal sinyaller ileten JAK/STAT yolağı (JAK/STAT pathway) adı verilen bir sinyal yolağının parçasıdır.
JAK2 proteini, hematopoietik kök hücrelerden kan hücrelerinin üretimini kontrol etmek için özellikle önemlidir. Bu kök hücreler kemik iliğinde bulunur ve kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine ve trombositlere dönüşme potansiyeline sahiptir.
JAK2 Genindeki Değişikliklerle İlgili Sağlık Sorunları (Hastalıklar)
Aşağıdaki hastalıklar JAK2 genindeki değişikliklerle ilişkilidir.
- Crohn hastalığı
- Esansiyel trombositemi (ET)
- Polisitemia vera
- Primer miyelofibrozis
- Diğer hastalıklar
1: Crohn Hastalığı
Crohn hastalığı, esas olarak sindirim sistemini etkileyen, karmaşık, uzun süreli (kronik) bir hastalıktır.
Crohn hastalığının nedenleri karmaşıktır. Bu durum, çoğu bilinmeyen genetik, çevresel ve yaşam tarzı faktörlerinin bir kombinasyonundan kaynaklanmaktadır. Araştırmacılar Crohn hastalığı riskini etkileyen en az 200 genetik varyasyon (çeşitlilik) tespit etmişlerdir.
2: Esansiyel Trombositemi (ET)
Bazı gen mutasyonları kişinin yaşamı boyunca edinilir ve sadece belirli hücrelerde bulunur. Somatik mutasyonlar olarak adlandırılan bu değişiklikler kalıtsal değildir.
JAK2 genindeki somatik mutasyonlar esansiyel trombositemi ile ilişkilidir. Esansiyel trombositemi, normal kan pıhtılaşmasında rol oynayan kan hücreleri olan trombosit sayısının artmasıyla karakterize bir bozukluktur.
En yaygın mutasyon (Val617Phe veya V617F olarak yazılır), protein yapı taşı (amino asit) valin’i, proteinin 617. pozisyonundaki amino asit fenilalanin ile değiştirir. Bu özel mutasyon, esansiyel trombositemili kişilerin yaklaşık yarısında bulunur. Etkilenen az sayıda birey, ekzon 12 olarak bilinen JAK2 geninin başka bir bölümünde somatik bir mutasyona sahiptir.
V617F JAK2 gen mutasyonu, sürekli açık olan (yapısal olarak aktif) JAK2 proteininin üretimiyle sonuçlanır. Bu, esansiyel trombositemide megakaryosit adı verilen anormal kan hücrelerinin aşırı üretimine yol açar.
Trombositler megakaryositlerden oluştuğu için, megakaryositlerin aşırı üretimi trombosit sayısının artmasına neden olur. Fazla trombositler anormal kan pıhtılaşmasına (tromboz) neden olabilir, bu da esansiyel trombositeminin birçok belirti ve semptomuna yol açar.
3: Polisitemia Vera
JAK2 genindeki somatik mutasyonlar, kontrolsüz kan hücresi üretimi ile karakterize bir hastalık olan polisitemia vera ile ilişkilidir. V617F mutasyonu, polisitemia veralı kişilerin yaklaşık yüzde 96’sında bulunur. Etkilenen bireylerin yaklaşık yüzde 3’ünde JAK2 geninin ekzon 12 bölgesinde somatik bir mutasyon vardır.
JAK2 gen mutasyonları, hücrenin hayatta kalmasını iyileştirdiği ve kan hücrelerinin üretimini artırdığı görülen, yapısal olarak aktive edilmiş bir JAK2 proteininin üretimiyle sonuçlanır.
Kan dolaşımında bu kadar çok hücre bulunduğunda, anormal kan pıhtılarının oluşma olasılığı daha yüksektir. Ek olarak, daha kalın kan vücutta daha yavaş akar ve bu da organların yeterli oksijen almasını engeller. Polisitemia veranın birçok belirti ve semptomu, vücut dokularındaki oksijen eksikliğiyle ilgilidir.
4: Primer Miyelofibrozis (PMF)
Somatik JAK2 gen mutasyonları ayrıca primer miyelofibrozis ile de ilişkilidir. Miyelofibrozis, kemik iliğinin yerini fibröz skar dokusunun aldığı nadir bir kan kanseri türüdür. Bir tür kronik lösemi olarak kabul edilir. Miyelofibroz tek başına ortaya çıktığında buna “primer miyelofibrozis” denir. Ayrı bir hastalığın sonucu olarak ortaya çıkarsa, “sekonder miyelofibrozis” olarak bilinir.
V617f mutasyonu primer miyelofibrozisli bireylerin yaklaşık yarısında bulunur. Bu durumu olan az sayıda insan, genin ekzon 12 bölgesinde mutasyonlara sahiptir.
Bu JAK2 gen mutasyonları, anormal megakaryositlerin aşırı üretimine yol açan yapısal olarak aktif bir JAK2 proteini ile sonuçlanır.
Bu megakaryositler, normal olarak kemik iliğindeki hücrelere yapısal destek sağlayan ancak primer miyelofibrozisde skar dokusu oluşumuna neden olan bir protein olan kolajen salgılaması için diğer hücreleri uyarır. Fibroz nedeniyle, kemik iliği yeterli miktarda normal kan hücresi üretemez, bu da durumun belirti ve semptomlarına yol açar.
5: Diğer Hastalıklar
Somatik JAK2 gen mutasyonları da çeşitli ilgili koşullarla ilişkilidir. V617F mutasyonu bazen kan oluşturan hücrelerin (lösemi) veya diğer kemik iliği bozukluklarının kanseri olan kişilerde bulunur.
Karaciğerde tıkanmış bir damardan kaynaklanan Budd-Chiari sendromu, altta yatan bir kemik iliği bozukluğundan kaynaklandığı zaman V617F mutasyonu ile de ilişkili olabilir. Belirli bir mutasyonun çeşitli koşullarla nasıl ilişkili olabileceği bilinmemektedir.
Genomik Konum (Lokasyon)
JAK2 geni, 9. kromozom üzerinde yer alır.
JAK2 Geni İçin Kullanılan Diğer İsimler
- JAK-2
- JAK2_ İNSAN (JAK2_HUMAN)
- Janus kinaz 2 (protein tirozin kinaz)
- JTK10
- Tirozin-protein kinaz JAK2
Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is the JAK2 gene?
