PAH Geni Nedir?
PAH geni (PAH gene), fenilalanin hidroksilaz adı verilen bir enzim yapmak için talimatlar sağlar. Bu enzim, diyet yoluyla elde edilen proteinlerin bir yapı taşı (bir amino asit) olan fenilalaninin işlenmesindeki ilk adımdan sorumludur. Fenilalanin tüm proteinlerde ve bazı yapay tatlandırıcılarda bulunur.
Fenilalanin hidroksilaz, fenilalaninin başka bir amino asit olan tirozine dönüşümünden sorumludur. Enzim, bu kimyasal reaksiyonu gerçekleştirmek için tetrahidrobiopterin (BH4) adı verilen bir molekülle çalışır.
Tirozin, çeşitli hormon türlerini, beyindeki sinyalleri ileten bazı kimyasalları (nörotransmiterler) ve saç ve cilde renk veren melanin adı verilen bir pigmenti yapmak için kullanılır. Tirozin ayrıca enerji üretmek için kullanılan daha küçük moleküllere ayrılabilir.
PAH Genindeki Değişikliklerle İlgili Sağlık Sorunları (Hastalıklar)
Aşağıdaki hastalıklar PAH genindeki değişikliklerle ilişkilidir.
1: Fenilketonüri
Fenilketonüri (genellikle PKU olarak bilinir), kanda fenilalanin adı verilen bir maddenin seviyelerini artıran kalıtsal bir hastalıktır. PKU tedavi edilmezse, fenilalanin vücutta zararlı seviyelere yükselebilir ve zihinsel engelliliğe ve diğer ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Fenilketonüri (PKU) olan kişilerde PAH genindeki 500’den fazla mutasyon tespit edilmiştir. Bu mutasyonların çoğu fenilalanin hidroksilazdaki tek amino asitleri değiştirir.
Örneğin, birçok popülasyondaki en yaygın mutasyon, amino asit arjinini (arginin) 408. pozisyonunda amino asit triptofanı ile değiştirir (Arg408Trp veya R408W olarak yazılır). Diğer PAH mutasyonları, genden küçük miktarlarda DNA’yı siler veya genin talimatlarının fenilalanin hidroksilaz yapmak için kullanılma şeklini bozar.
PAH mutasyonları, fenilalanin hidroksilazın aktivitesini azaltarak fenilalanini etkili bir şekilde işlemesini engeller. Sonuç olarak, bu amino asit kanda ve diğer dokularda toksik seviyelere yükselebilir. Beyindeki sinir hücreleri özellikle fenilalanin düzeylerine duyarlı olduğundan, bu maddenin aşırı miktarları beyin hasarına neden olabilir.
Bozukluğun en şiddetli biçimi olan klasik PKU, fenilalanin hidroksilaz aktivitesi ciddi şekilde azaldığında veya yok olduğunda ortaya çıkar. Tedavi edilmemiş klasik PKU’lu kişiler, ciddi beyin hasarına ve diğer ciddi tıbbi sorunlara neden olacak kadar yüksek fenilalanin seviyelerine sahiptir.
Enzimin bazı aktiviteyi korumasına izin veren PAH genindeki mutasyonlar, varyant PKU veya non-PKU hiperfenilalaninemi gibi bu durumun daha hafif versiyonlarına neden olur.
Genomik Konum (Lokasyon)
PAH geni 12. kromozom üzerinde yer alır.
PAH Geni İçin Kullanılan Diğer İsimler
- L-Fenilalanin, tetrahidrobiopterin: oksijen oksidoredüktaz (4-hidroksilleme)
- PH4H_ İNSAN – (PH4H_HUMAN)
- Fenilalaninaz
- Fenilalanin 4-Hidroksilaz
- Fenilalanin 4-Monooksijenaz
- PKU1
Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is the PAH gene?
