Hiperprolaktinemi Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Hiperprolaktinemi (hyperprolactinemia) kişinin kandaki prolaktin hormonunun normalden daha yüksek seviyelerine sahip olduğu bir durumdur. Bu aşırı prolaktin hormonu salgısı, prolaktin salgılayan bir tümöre (prolaktinoma), hamileliğe veya çok sayıda ilacın, özellikle psikiyatrik ilaçların kullanımına veya bezin geri kalan kısmını sıkıştıran büyük bir hipofiz tümörüne bağlı olabilir.

Prolaktin hormonu, beynin tabanında bulunan bezelye büyüklüğünde bir organ olan hipofiz bezi tarafından salgılanan bir hormondur. Prolaktin hormununun ana işlevi doğumdan sonra anne sütü üretimini teşvik etmek ve sürdürmeye yarımcı olmaktır, bu nedenle yüksek prolaktin seviyeleri gebelikte veya emzirme döneminde normaldir.

Hiperprolaktinemi hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilir. Prolaktin hem kadınlarda hem de erkeklerde seks hormonlarının (östrojen ve testosteron) seviyelerini de etkiler. Prolaktin seviyelerinin yüksek olmasının sebepleri ve etkileri, kişinin cinsiyetine göre değişmektedir.

Kadınlarda kandaki yüksek prolaktin seviyeleri düzensiz âdet dönemleri, âdet olamama, kısırlık ve hamilelikle ilişkisi olmayan memeden süt gelmesine (galaktore) neden olabilir. Yüksek prolaktin seviyeleri, östrojen ve progesteron gibi diğer hormonların normal üretimine de müdahale eder. Bu, yumurtlamayı değiştirebilir veya durdurabilir. Bazı kadınlar hiçbir belirti göstermeden de yüksek prolaktin seviyelerine sahip olabilir.

Erkeklerde, yüksek prolaktin seviyeleri galaktore, iktidarsızlık, cinsel istek azalması ve kısırlığa neden olabilir.

Yönetilmeyen hiperprolaktinemi doğurganlığı ve kemik yoğunluğunu etkileyerek osteoporoza (kemik erimesi) neden olabilir. Erken tanı ve tedavi bu durumla bağlantılı riskleri ve komplikasyonları azaltmaya yardımcı olabilir.

Hiperprolaktinemi Neden Olur?

Prolaktin seviyesinin artması, çeşitli ikincil koşullardan kaynaklanabilir. En sık olarak, hiperprolaktinemi hamilelikten kaynaklanır ve bu normal bir durumdur.

Hiperprolaktineminin yaygın bir diğer nedeni, prolaktinoma adı verilen hipofiz bezinde bir büyüme veya tümördür. Tümör yüksek düzeyde prolaktin üretir. Bu tümörler büyük veya küçük olabilir ve genellikle iyi huyludur, yani kanserli değillerdir. Büyük tümörler ayrıca baş ağrılarına, görme sorunlarına veya her ikisine de neden olabilir. Prolaktinomlar kadınlarda erkeklerden daha sık görülür ve çocuklarda nadiren görülür.

Hiperprolaktineminin diğer nedenleri arasında şunlar bulunur:

• Hipotiroidi (düşük tiroid hormon düzeyleri)
• Bazı yatıştırıcılar, antidepresanlar, antipsikotikler ve yüksek tansiyon ilaçları gibi ilaçlar
• Rezene, anason ve çemen tohumu dahil olmak üzere bazı bitkisel takviyeleri almak
• Doğum kontrol hapları
• Uzun vadeli (kronik) böbrek koşulları
• Siroz gibi karaciğer bozuklukları
• Bazı akciğer kanseri türleri
• Tiroid hastalıkları
• Kokain ya da esrar kullanma
• Opioid kullanımı
• Omurilik ameliyatı, yaralanma veya tümörler
• Stres

Bazen, hiperprolaktinemi için bir neden bulunamayabilir.

Hiperprolaktineminin Belirtileri

Hiperprolaktinemi belirtileri kadınlarda ve erkeklerde farklılık gösterebilir.

Prolaktin seviyeleri süt üretimini ve adet döngülerini etkilediğinden, erkeklerde tespit edilmesi zor olabilir. Bir erkek erektil disfonksiyon yaşıyorsa, doktorlar aşırı prolaktin aramak için bir kan testi önerebilir.

Kadınlarda belirtileri:

• Kısırlık
• Düzensiz âdet dönemleri
• Âdet akışında değişim veya duraklama
• Libido (cinsel ilgi) kaybı
• Memeden süt gelmesi (galaktore)
• Memelerde ağrı
• Vajinal kuruluk ve buna bağlı ağrılı cinsel ilişki

Erkeklerde belirtileri:

• Anormal meme büyümesi (jinekomasti)
• Memeden süt gelmesi (galaktore)
• Düşük sperm sayısı
• Kısırlık
• Erektil disfonksiyon
• Cinsel istek kaybı

Erkeklerde hiperprolaktinemi her zaman açık semptomlarla kendini göstermediğinden, bazen tespit etmek zor olabilir. Bazı durumlarda, hipofiz tümörünün neden olduğu baş ağrısı veya görme değişikliklerinde hem erkek hem de kadınlarda durumun ilk belirtisi olabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Kandaki prolaktin miktarını ölçen basit kan testleri, yüksek prolaktin seviyelerinin teşhisini doğrulayabilir. Prolaktin düzeyleri yüksekse, doktor diğer koşulları dışlamak için başka testler de yapabilir. Ayrıca bir tümörden şüpheleniyorlarsa, bir hipofiz tümörü olup olmadığını belirlemeye çalışmak için bir MRG taraması da yapılabilir.

Hamile olmayan kadınlarda, 25 ng/mL’nin üzerindeki prolaktin seviyelerinin yüksek olduğu düşünülmektedir. Her birey prolaktin seviyelerinde günlük değişiklikler yaşadığından, hormon seviyeleri sadece biraz yükselirse kan testini tekrarlamak gerekebilir. Pek çok kadın kısırlık veya düzensiz âdet dönemleri için değerlendirmeden sonra bu tanıyı almaktadır, ancak diğerlerinde hiçbir belirti yoktur. Hastalar zaman zaman spontan (kendiliğinden) sütlü meme başı akıntısı ile başvurur, ancak çoğunluğu bu semptomu yaşamaz.

25-50 ng/mL arasındaki hafif prolaktin yükselmeleri, genel doğurganlığı azaltabilmesine rağmen, genellikle âdet döngülerinde gözle görülür değişikliklere neden olmaz. 50-100 ng/mL arasındaki daha yüksek prolaktin seviyeleri düzensiz âdet dönemlerine neden olabilir ve bir kadının doğurganlığını önemli ölçüde azaltır.

100 ng/mL’nin üzerindeki prolaktin seviyeleri, bir kadının üreme sisteminin normal işlevini değiştirerek, menopoz semptomlarına (âdet dönemlerinin olmaması, sıcak basması, vajinal kuruluk) ve kısırlığa neden olabilir.

Hiperprolaktinemi Tedavisi

Hiperprolaktineminin tedavisi nedene dayanmaktadır. Prolaktin düzeyi yüksek olan ancak az sayıda belirtisi olan bazı kişilerin herhangi bir tedaviye ihtiyacı yoktur.

Tedavi uygulanan kişilerde amaç, prolaktini normal seviyelere döndürmektir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

İlaçlar

Tedavide kullanılan bazı ilaçların prolaktin düzeylerini azaltmada ve hipofiz tümörlerini küçültmede etkili olduğu bilinmektedir. Doktorunuz size reçete ettiği ilaçları düşük dozda başlatacak ve prolaktin seviyeleriniz normale dönene kadar dozu yavaşça arttıracaktır. Tedavi, semptomlarınız azalıncaya veya hamile kalana kadar devam eder (amacınız buysa). Genellikle, doktorunuz hamileyken tedaviyi durduracaktır.

Ameliyat

Bazen ilaçlar işe yaramazsa veya kötü tolere edilirse cerrahi, hipofiz tümörünü çıkarmak için kullanılabilir.

Radyasyon Tedavisi

İlaç ve ameliyatın etkili olmadığı durumlarda, nadiren radyasyon tedavisi de önerilebilir.

Hipotiroidi Tedavisi

Hipotiroidi prolaktin düzeylerini düşürmesi gereken sentetik tiroid hormonu ile tedavi edilebilir.

İlaç Değişimi

Reçeteli ilaçlar yüksek prolaktin seviyelerine neden oluyorsa, diğer ilaçlar araştırılabilir.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is hyperprolactinemia?
2: Hyperprolactinemia overview
3: Hyperprolactinemia (prolaction disorder)
4: About hyperprolactinemia