Adenomyozis Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Adenomyozis (adenomyosis), uterusun (rahim) kalınlaşmasıdır. Adenomyozis, genellikle endometrium (rahim iç astarı) ile sınırlı olan dokuların myometriumda (uterusun kas tabakası) bulunduğu rahimin benign (iyi huylu) bir hastalığıdır.

Rahim kalınlaşması ağrılı âdet görme (dismenore), periyodunuz boyunca ağır kanama, âdet öncesi şişkinlik ve cinsel ilişki sırasında ağrıya (disparoni) yol açabilir. Kadınların herhangi bir dışa dönük belirtisi olmayabilir, ancak çok acı verici pelvik ağrılar görülebilir.

Adenomyozisin, rahim arka duvarının kas tabakasında görülme olasılığı yüksektir, ancak kas tabakasının herhangi bir yerinde de oluşabilir. Adenomyozis bir alanda yoğunlaşırsa adenomyoma adı verilen bir kitleye veya büyümeye yol açabilir.

Çoğu durumda adenomyozis zararsızdır ve ağrısızdır ancak bazı durumlarda gebe kalma veya gebeliği devam etmede zorluklara neden olabilir.

Adenomyozis nispeten yaygın bir durumdur. İngiltere Ulusal Sağlık Servisi (NHS), her 10 kadından 1’inde adenomyozis olduğunu ve en sık 40 ila 50 yaş arasındaki kadınlarda olduğunu tahmin ediyor.

Adenomyozis ve Endometriozis

Adenomyozisli kadınların çoğu endometriozis sahip olsa da ikisi farklı koşullardır.

Adenomyoziste uterusu düzenleyen hücreler (endometrial doku) uterus kasına doğru büyür. Endometrioziste ise bu hücreler uterusun dışında, bazen yumurtalıklar ve fallop tüplerinde büyür.

Bu iki durum eşit derecede yaygın olsa da, endometriozis 30’lu ve 40’lı yaşlarda kadınlarda daha sık görülürken, adenomyozis 40 ila 50 yaş arası kadınlarda gelişme eğilimindedir.

Rahim Nedir?

Dölyatağı ve uterus olarak da adlandırılan rahim, dişi üreme sisteminin bir organıdır. Baş aşağı bir armut şeklinde olan rahim yaklaşık 7-8 cm uzunluğundadır ve kalın duvarlara sahiptir. Rahmin asıl işlevi, bir fetusu doğum için hazır olana kadar barındırmak ve beslemektir.

Uç kısmında rahim ağzı (serviks) bulunur, yanlarda ise boynuzlara benzeyen fallop tüpleri yer alır.

Rahim, üç kat dokudan oluşur:

• Perimetrium: Perimetrium, rahim dışını örten dış doku tabakasıdır. Diğer katmanlara kıyasla nispeten incedir.

• Myometrium: Myometrium rahimin orta tabakasıdır. Miyometriumda spiral, dairesel ve uzunlamasına kas desenlerinde düzenlenmiş üç kat düz kas bulunur.

• Endometrium: Rahimin iç tabakası, bir ay boyunca biriken ve hamilelik olmazsa her ay dökülen tabakadır.

Adenomyozisin Nedeni Nedir?

Adenomyozisin nedeni bilinmemektedir, fakat bazı muhtemel faktörlerin buna yol açabileceği düşünülmektedir:

• İnvaziv doku büyümesi: Bazı uzmanlar, adenomyozisin endometrial hücrelerin uterusun astarından uterus duvarlarını oluşturan kas içine doğrudan yayılmasından kaynaklandığına inanmaktadır. Sezaryen gibi bir ameliyat sırasında yapılan uterin kesiler (C-kesit) endometrial hücrelerin uterusun duvarına doğrudan girmesini teşvik edebilir.

• Uterusun iç kısmının iltihabı: Başka bir teori, adenomyozis ve doğum arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir. Doğum sonrası dönemde uterus zarının iltihaplanması uterusu düzenleyen hücrelerin normal sınırlarında kırılmaya neden olabilir. Rahim üzerindeki cerrahi işlemlerin de benzer bir etkisi olabilir.

• Kök hücre kökenleri: Yeni bir teori ise kemik iliği kök hücrelerinin uterus kasını istila edebileceğini ve bunun da adenomyozise neden olabileceğini öne sürüyor.

Adenomyozisin nasıl geliştiğine bakılmaksızın, büyümesi kadınların vücutlarında dolaşan östrojene bağlıdır. Menopozda östrojen üretimi düştükçe adenomyosis sonunda gider.

Adenomyozis ayrıca diğer uterusun diğer bozukluklarıyla da ilişkilidir.

Adenomyozisli kadınların yüzde 80’inden fazlasında uterusta başka bir anormal durum vardır; Hastaların yüzde 50’sinde ilişkili fibroidler (uterusun iyi huylu düz kas tümörleri), yaklaşık yüzde 11’inde endometriozis (uterusun dışındaki endometrial doku) ve yüzde 7’sinde endometrial polipler (endometrial dokunun benign büyümeleri) bulunur.

Bu ilişkili durumların belirtileri genellikle adenomyozisin teşhisini zorlaştırır.

Risk Faktörleri

Hastalığın kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte kadınları bu durum için daha fazla risk altına sokan faktörler vardır. Bunlar arasında şunlar bulunur:

• 40’lı veya 50’li yaşlarda olmak (menopozdan önce)
• Sezaryenle doğum gibi uterus ameliyatı veya fibroidleri yok etmek için ameliyat olmak
• Çocuk sahibi olmak

Adenomyozis Belirtileri Nelerdir?

Bazen adenomyozis sessizdir ve hiçbir belirtiye neden olmaz, sadece hafif rahatsızlık verir. Diğer durumlarda ise yaygın olarak görlen belirtiler şunlardır:

• Ağrılı veya uzun menstrüel kanamalar
• Menstruasyon sırasında şiddetli kramp veya keskin pelvik ağrı (dismenore)
• Menstrüel kramplar, dönem boyunca sürer ve yaşlandıkça kötüleşir.
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Dönemler arasında lekelenme
• Âdet kanaması ve normelden daha uzun süren kanamalar
• Adet kanaması sırasında kan pıhtıları
• Karın bölgesinde hassasiyet

Periyodlarınızda uzun süreli, ağır kanama veya şiddetli kramp sıklığınız varsa ve bu düzenli faaliyetlerinizi kesintiye uğratırsa mutlaka bir doktora başvurun.

Nasıl Teşhis Edilir?

Adenomyozisi doğru teşhis etmek çok zor olabilir. Hastalık mikroskobiktir bu yüzden tanısal testlerde bulunması zordur. Doktorunuz önce rahminizde bir şişkinliğin olup olmadığını belirlemek için fizik muayene yapmak isteyecektir. Adenomyozisli birçok kadın normal büyüklüğün iki veya üç katı olan uterusa sahip olur.

Yakın zamana kadar adenomyozis tanısı koymanın tek kesin yolu histerektomi yapmak ve uterus dokusunu mikroskop altında incelemekti. Bununla birlikte, görüntüleme teknolojisi doktorların adenomyozisi ameliyat olmadan tanımalarını mümkün kılmıştır. Doktorlar MRG veya transvajinal ultrason kullanarak rahimdeki hastalığın özelliklerini görebilirler.

• Ultrason: Ultrason, bir doktorun rahim, astar ve kas duvarını görmesine izin verebilir. Ultrason adenomyozisi kesin olarak teşhis edemese de, benzer semptomları olan diğer durumları ekarte etmek için yardımcı olabilir.

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG taraması, doktorun uterusun iç kasını görmesini sağlayabilir.

• Endometrial biyopsi: Bazen, doktor test için rahimdeki endometrial dokudan küçük bir örnek almak isteyebilir. Adenomyozis teşhisinde yardımcı olmayacak olsa da, bir kadının semptomlarının diğer nedenlerini ekarte edebilir.

Adenomyozis Tedavisi

Bu durumun hafif formları olan kadınlar tıbbi tedaviye ihtiyaç duymayabilir. Belirtileriniz günlük aktivitelerinize müdahale ediyorsa, doktorunuz tedavi seçeneklerini önerebilir.

Adenomyozis semptomlarını azaltmaya yönelik tedaviler şunları içerir:

Anti-İnflamatuar İlaçlar

Menopoza yaklaşıyorsanız, ağrınızı kontrol altına almak için doktorunuz bazı anti-inflamatuar ilaçları önerebilir. Döneminiz başlamadan iki ila üç gün önce başlayıp döneminiz süresince âdet kan akışını azaltabilir ve ağrıyı hafifletebilir.

Hormonal Tedaviler

Bunlara oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları), progestin içeren kontraseptifler (oral, enjeksiyon veya intrauterin cihaz) ve lupron (leuprolid) gibi GnRH-analogları dahildir. Hormonal tedaviler, belirtilerinize katkıda bulunan artmış östrojen düzeylerini kontrol etmenize yardımcı olabilir. Mirena gibi rahim içi cihazlar beş yıla kadar kullanılabilir.

Endometrial Ablasyon

Bu, endometriyumun çıkarılması veya yok etme tekniklerini içerir. Kısa bir iyileşme süresine sahip bir ayaktan tedavi prosedürüdür. Ancak, bu prosedür herkes için işe yaramayabilir, çünkü adenomyozis çoğu zaman kasları daha derinden istila eder.

Uterin Arter Embolizasyonu

Bu, belirli arterlerin etkilenen bölgeye kan vermesini önleyen bir prosedürdür. Kanın kesilmesiyle adenomyoz küçülür. Uterin arter embolizasyonu tipik olarak uterus fibroidleri adı verilen başka bir durumu tedavi etmek için kullanılır. Minimal invaziv olması nedeniyle uterusta skar oluşumunu önler.

MRG Odaklı Ultrason Cerrahisi (MRgFUS)

MRgFUS, ısı oluşturmak ve hedeflenen dokuyu yok etmek için tam olarak odaklanmış yüksek yoğunluklu dalgalar kullanır. Isı gerçek zamanlı olarak MRI görüntüleri kullanılarak izlenir. Çalışmalar bu prosedürün semptomların hafifletilmesinde başarılı olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Histerektomi

Bu durumu tamamen tedavi etmenin tek yolu bir histerektomidir. Histerektomi, uterusun cerrahi olarak komple çıkarılmasını içerir. Önemli bir cerrahi müdahale olarak düşünülür ve yalnızca ağır vakalarda ve daha fazla çocuk sahibi olmayı planlamayan kadınlarda kullanılır. Yumurtalıklarınız adenomyozisi etkilemez ve vücudunuzda bırakılabilir.

Adenomyozis Kısırlığa Neden Olur Mu?

Adenomyozisi olan birçok kadının endometriozisi de olduğundan, adenomyozisin doğurganlık problemlerinde nasıl bir rol oynayabileceğini kesin olarak söylemek zordur. Bununla birlikte, bazı çalışmalar adenomyozisin kısırlığa katkıda bulunabileceğini göstermektedir.

Komplikasyonlar

Periyodlarınızda sıklıkla uzun süreli ve ağır kanamalarınız varsa eğer kronik anemi ortaya çıkabilir. Anemi yorgunluk ve diğer sağlık sorunlarına neden olur bu yüzden anemi olabileceğinizden şüpheleniyorsanız doktorunuza danışın.

Zararlı olmamasına rağmen adenomyozis ile ilişkili ağrı ve aşırı kanama, yaşam biçiminizi bozabilir. Kanamaya ne zaman başlayacağınız hakkında hiçbir fikriniz olmadığından geçmişte keyif aldığınız faaliyetlerden kaçınabilirsiniz.

Ağrılı dönemler işinizde problemler yaşamanıza neden olabilir ve ilişkileri zorlayabilir. Tekrarlayan ağrı depresyon, sinirlilik, endişe, öfke ve çaresizlik duygularına yol açabilir.

Adenomyoz ile ilgili pelvik ağrı ve krampları hafifletmek için:

1. Sıcak bir duş alabilirsiniz.
2. Ayrıca karınıza bir ısıtma yastığı (ped) uygulayabilirsiniz.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Adenomyosis definition, prevalence and causes
2: Adenomyosis: symptoms, causes, and treatments
3: What is adenomyosis?
4: Adenomyosis causes, symptoms, and treatment