Beyin Metastazı Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Beyin metastazı (brain metastases), vücudun başka bir bölümünde başlayan ve beyne yayılan kanserdir. Beyin metastazı bazen ikincil beyin kanseri veya metastatik beyin tümörü olarak da adlandırılır.

Beyin metastazları, birincil bölgedeki kanser hücreleri (kanserin başladığı yer) beyne yayıldığında gerçekleşir. Bu, beyinde başlayan (birincil beyin kanseri olarak adlandırılan) kanserle aynı değildir.

Örneğin, bir akciğer kanseri ilk akciğer dokusunda oluşur. Bu tümör hücreleri akciğerdeki asıl tümörden kopabilir ve kan dolaşımı veya lenf sistemi yoluyla beyin de dahil olmak üzere vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Tümörün bu yayılması “metastaz” olarak bilinir. Akciğer kanseri beyne metastaz yaptığında, bu “beyin tümörü” aslında akciğer kanseri hücreleridir.

Kanser beynin herhangi bir yerine yayılabilir. Beyin metastazlarının en yaygın bölgesi beynin en büyük ve en üst kısmı olan serebrumdur. Daha az sıklıkla, kanser beyincik ve beyin sapına yayılır. Bazen sadece tek bir beyin tümörü vardır, ancak çoğu insan birçok beyin metastazı geliştirir.

Kanser ayrıca meninkslere (beyin ve omuriliği örten ve koruyan zarlar) de yayılabilir. Buna leptomeningeal metastaz veya meningeal karsinomatoz denir.

Beyin metastazları veya ikincil beyin tümörleri, kanserli hastaların yaklaşık yüzde 10 ila 30’unda görülür. Metastatik beyin tümörleri büyüdükçe, çevresindeki beyin dokusunun üzerinde baskı oluşturur ve işlevini değiştirir. Beyin metastazları birçok belirti ve semptomlara neden olabilir.

Akciğer kanseri, beyin metastazlarının en yüksek sayısını oluşturur. Genellikle beyne metastaz yapan diğer kanserler arasında melanom, meme kanseri, kolon kanseri ve böbrek kanseri bulunur. Bunlar en olası tipler olmasına rağmen, her türlü kanser beyne yayılabilir.

Kanseri beyne yayılan insanlar için tedavi genellikle cerrahi, radyasyon tedavisi veya her ikisidir. Bazı durumlarda, kemoterapi ve immünoterapi yararlıdır. Tedavi genellikle kanserden kaynaklanan ağrı ve semptomları azaltmaya odaklanır.

Beyin Metastazı Nedenleri

Beyin metastazı vücudun farklı bir yerindeki bir tümörden kopan kanserli hücrelerin kan dolaşımı veya lenf sistemi aracılığıyla beyne yayılmasından (metastaz) meydana gelir. Burada çoğalmaya başlarlar ve bir kitle (tümör) oluştururlar.

İlk konumundan yayılan metastatik kanser, birincil kanserin adıyla bilinir. Örneğin, göğüsten beyne yayılan kansere beyin kanseri değil metastatik meme kanseri denir.

Bazı kanserlerin yayılmasına neyin neden olduğu ve bazı kanserlerin neden beyne yayıldığı hakkında birçok teori vardır. Akciğer kanserinden beyin metastazları genellikle hastalığın seyrinde erken bulunur ve meme kanserinden olanlar ise geç gelişir.

Beyin Metastazı Belirtileri

Beyin metastazlarının semptomları beynin hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak değişir. Diğer sağlık koşulları beyin metastazlarıyla aynı semptomlara neden olabilir. Bu belirtilere sahipseniz bir doktora danışın.

Beyin metastazlarının en sık görülen semptomu baş ağrısıdır. Baş ağrısı, beyne baskı yapan bir tümör, beyin çevresinde sıvı birikmesi (ödem olarak adlandırılır), kanama veya hidrosefali nedeniyle oluşan şişlikten kaynaklanabilir.

Beyin metastazlarının diğer belirtileri şunları içerebilir:

• Mide bulantısı ve kusma
• Nöbet
• Yüz, kollar veya bacaklar gibi vücudun bazı kısımlarında zayıflık veya uyuşma
• Hafıza ve karışıklık sorunları
• Davranış ve kişilik değişiklikleri
• Denge ve koordinasyon sorunları (yürüyememe)
• Mesane veya bağırsak kontrolü kaybı (inkontinans denir)
• Konuşma sorunları (bkz: afazi)
• Yutma problemleri
• Bulanık görme / görme bozukluğu
• İşitme kaybı

Bir beyin tümörü veya beyin metastazı ile başa çıkmak çok stresli olabilir, bu da depresyon, anksiyete, öfke ve diğer duygusal değişikliklere neden olabilir.

Metastatik beyin tümörleri yetişkinlerde çocuklardan daha yaygın olma eğilimindedir ve erkek ve kadınlarda eşit sıklıkta görülür.

İki cinsiyette beyin metastazından sorumlu birincil malignite (tümör) tiplerinde bazı farklılıklar görülmektedir. Akciğer kanseri erkeklerde en yaygın beyin metastazı kaynağı iken meme kanseri kadınlarda en sık görülen kaynaktır.

Nasıl Teşhis Edilir?

Beyin metastazlarını teşhis etmek için aşağıdaki testler kullanılabilir:

• Fiziki muayene: Belirtileriniz ve kişisel ve aile sağlığı geçmişiniz hakkında bilgi topladıktan sonra, doktor fizik muayene, görme ve refleks testleri ile devam eder.

• Kan testleri: Kan testleri genellikle genel sağlığınızı kontrol etmek ve bazı organların nasıl çalıştığını öğrenmek için yapılır.

• Görüntüleme testleri: Manyetik rezonans görüntüleme (MRG), beyin metastazlarının teşhisine yardımcı olmak için yaygın olarak kullanılır. MRG çalışmanız sırasında kolunuzdaki bir damardan boya enjekte edilebilir.

Fonksiyonel MRG, perfüzyon MRG ve manyetik rezonans spektroskopisi dahil olmak üzere bir dizi özel MRG tarama bileşeni, doktorunuzun tümörü değerlendirmesine ve tedaviyi planlamasına yardımcı olabilir.

Diğer görüntüleme testleri bilgisayarlı tomografi (BT) ve pozitron emisyon tomografisini (PET) içerebilir. Örneğin, beyin metastazlarınıza neden olan primer tümör bilinmiyorsa, akciğer kanseri aramak için göğüs BT taramanız olabilir.

• Anormal doku örneği alma ve test etme (biyopsi): Bir beyin tümörünü çıkarmak için bir operasyonun parçası olarak biyopsi yapılabilir veya bir iğne kullanılarak yapılabilir.

Biyopsi örneği daha sonra kanserli (malign) veya kansersiz (benign) olup olmadığını ve hücrelerin metastatik kanser mi yoksa primer tümörden mi olduğunu belirlemek için mikroskop altında görüntülenir. Bu bilgi bir tanı ve prognoz oluşturmak ve tedaviye rehberlik etmek için önemlidir.

Beyin Metastazı Tedavisi

Erken teşhis ve tedavi edilirse, beyin metastazları genellikle tedaviye yanıt verir. Bu tedaviler semptomları hafifletmeye, tümör büyümesini yavaşlatmaya ve yaşam süresini uzatmaya yardımcı olabilir.

Beyin metastazı olan insanlar için tedavi seçenekleri genellikle ilaç, cerrahi, stereotaktik radyocerrahi, radyasyon tedavisi veya bunların bazı kombinasyonlarını içerir. Bazı durumlarda, kemoterapi ve immünoterapi yararlıdır. Tümörler tedaviden sonra tekrarlayabilir.

Sizin için en iyi tedaviler, tümörlerin büyüklüğüne, sayısına ve yerine, belirtilerinize ve semptomlarınıza, genel sağlığınıza ve tercihlerinize bağlı olacaktır. Tedavi hedefleriniz hakkında doktorunuzla konuşun.

İlaçlar

Bazı ilaçlar, tümörlerin neden olduğu şişliği hafifletmek ve nörolojik belirti ve semptomları azaltmak için kullanılabilir. Oral olarak (ağızdan) veya intravenöz (damardan) verilebilirler. Hastalar beyin metastazlarının bir sonucu olarak nöbet geçirirse, bu nöbetleri önlemek için anti-nöbet ilaçları da alabilirler.

Ameliyat

Ameliyat sizin için bir seçenekse ve beyin metastazlarınız onları operasyon için erişilebilir kılan yerlerde bulunuyorsa, cerrahınız mümkün olduğu kadar kanseri ortadan kaldırmak için çalışacaktır. Tümörün bir kısmını çıkarmak bile belirti ve semptomlarınızı azaltmaya yardımcı olabilir.

Beyin metastazlarını gidermek için yapılan ameliyat nörolojik defisitler, enfeksiyon ve kanama gibi riskler taşır. Diğer riskler beyindeki tümörün bulunduğu kısmına bağlı olabilir. Örneğin, gözlerinize bağlanan sinirlere yakın bir tümörde yapılan ameliyat görme kaybı riski taşıyabilir.

Radyasyon Tedavisi

Radyasyon tedavisi beyin metastazı için yaygın bir tedavidir. Tüm beyne veya beynin çok spesifik bölgelerine verilebilir. Radyasyon tedavisi tek başına veya cerrahi gibi diğer tedavilerle birlikte kullanılabilir. Beyin metastazı için tedaviniz aşağıdaki radyasyon tedavisi yöntemlerinden birini veya her ikisini içerebilir:

• Bütün Beyin Radyasyon Tedavisi (WBRT): WBRT, tümör hücrelerini öldürmek için tüm beyine radyasyon uygular. Yan etkiler yorgunluk, bulantı ve saç dökülmesini içerebilir. Uzun süreli, tüm beyin radyasyonu bilişsel gerileme ile ilişkilidir.

• Stereotaktik radyocerrahi: Stereotaktik Radyocerrahi (SRS), tümör bölgesine büyük miktarda radyasyonun oldukça hassas bir şekilde uygulanmasıdır. Yan etkiler bulantı, baş ağrısı, nöbetler ve baş dönmesi veya vertigoyu içerebilir. Bilişsel gerileme riskinin, tüm beyin radyasyonundan daha az olduğu düşünülmektedir.

Kemoterapi

Kemoterapi beyin metastazlarını tedavi etmek için kullanılabilir, ancak bu yaygın bir tedavi değildir. Genellikle diğer tüm tedaviler denendikten sonra sunulur ve genellikle radyasyon tedavisi gibi diğer tedavilerle birlikte verilir.

Beyin Metastazı Yaşam Süresi

Birinin beyin metastazlarıyla ne kadar yaşayacağını tam olarak bilmenin bir yolu yoktur. Bu, kanser türü, beyindeki tümörlerin sayısı ve kullanılan tedaviler de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır.

Beyin metastazlarıyla hayatta kalma genellikle aylar içinde ölçülür, ancak bazı insanlar birkaç yıl hayatta kalabilir. Bazı insanlar beklenenden çok daha uzun yaşayabilirken bazıları beklenenden daha erken hayatını kaybedebilir.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Metastatic brain tumors
2: About brain metastases
3: What are brain metastases?