Li-Fraumeni Sendromu Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Li-Fraumeni sendromu (Li-Fraumeni syndrome, LFS), özellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde çeşitli kanser türlerinin gelişme riskini büyük ölçüde artıran nadir bir hastalıktır.

Bu yazıda: Li fraumeni sendromu nedir? Li fraumeni sendromu belirtileri nelerdir? Li fraumeni sendromu hangi kanser türlerinin gelişme riskini artırır? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.

Li-Fraumeni Sendromu Nedir?

Li-Fraumeni sendromu (LFS) kalıtsal bir kanser yatkınlık sendromudur. Vücudun bazı bölgelerinde bir veya daha fazla kanser geliştirme olasılığını artıran bir durumdur.

Li-Fraumeni sendromu ile ilişkili en sık görülen kanserler arasında meme kanseri, osteosarkom adı verilen bir kemik kanseri ve yumuşak doku sarkomu adı verilen yumuşak dokuların (kas gibi) kanserleri bulunur.

Bu sendromda yaygın olarak görülen diğer kanserler arasında beyin tümörleri, akut lösemi (kan kanseri) ve adrenal bezlerin (her böbreğin üstünde küçük hormon üreten bezler) dış tabakasını etkileyen adrenokortikal karsinom adı verilen bir kanser türü bulunur.

LFS hastalarında görülen diğer kanserler arasında tiroid kanseri, cilt kanseri, akciğer kanseri, yumurtalık kanseri, testis kanseri ve prostat kanseri bulunur. Diğer bazı kanser türleri de Li-Fraumeni sendromu olan kişilerde daha sık görülür.

Li-Fraumeni-like sendromu (LFL) adı verilen çok benzer bir durum, klasik Li-Fraumeni sendromunun birçok özelliğini paylaşmaktadır. Her iki durum da çocukluktan başlayarak birden fazla kanser gelişme riskini önemli ölçüde artırır; bununla birlikte, etkilenen aile bireylerinde görülen spesifik kanserlerin paterni farklıdır.

LFS Ne Kadar Yaygındır?

LFS nadirdir, fakat Chompret Kriterlerinin tanıtımıyla LFS’li daha fazla aile tespit edilmiştir. Daha önce dünya çapında 64 aileden 400 vaka rapor edilmişti, şimdi ise LFS’nin 5.000’de 1 ile 20.000’de 1 kadar sık olduğu düşünülmektedir.

Li-Fraumeni Sendromunun Nedenleri

LFS’nin çoğunluğu (yaklaşık %70) kromozom 17 üzerindeki TP53 olarak bilinen bir gendeki değişiklikten (mutasyondan) kaynaklanır.

TP53’teki mutasyonlar erken başlangıçlı meme kanseri, çocukluk çağı sarkoması, osteosarkom, beyin tümörleri, lösemi ve adrenokortikal karsinom için yüksek risk oluşturur. TP53 mutasyonu olan kişiler 50 yaşına kadar ilişkili kanserlerden birini geliştirme şansı % 50’dir. Kadınlar için, meme kanseri riski özellikle 44 yaşına göre %49’dur ve ömür boyu risk %60’dır.

Li-Fraumeni Sendromu Nasıl Kalıtılır?

LFS, otozomal dominant (baskın) olarak kalıtılır. Bu, anormal (değişmiş) genin bir kopyasının, kanser gelişim riskini artırmak için yeterli olduğu anlamına gelir.

TP53 geni bir tümör baskılayıcı genidir, genellikle hücre büyümesini ve hücre ölümünü kontrol eder.

Anormal genin bir kopyasının hastalığa neden olmak için yeterli olduğu diğer otozomal dominant koşulların aksine, tümör baskılayıcı genin (TP53) her iki kopyası, kişi kanser geliştirmeden önce değişmeli veya mutasyona uğramalıdır.

LFS ile ilk mutasyon anne veya babadan miras alınır ve bu nedenle vücudun tüm hücrelerinde bulunur. Buna “germline mutasyonu” denir. Germline mutasyonu olan bir kişide kanser gelişip gelişmeyeceği ve kanserlerin nerede gelişeceği ikinci mutasyonun nerede (hangi hücre tipinde) meydana geldiğine bağlıdır.

Örneğin, eğer ikinci mutasyon memede ise, o zaman meme kanseri gelişebilir. Kemikte ise osteosarkom gelişebilir. Tümör gelişim süreci aslında birden fazla büyüme kontrol genlerinde mutasyonlar gerektirir.

TP53’ün her iki kopyasının da kaybı sürecin ilk adımıdır. Bu ek mutasyonların edinilmesine neden olan şey bilinmemektedir. Olası nedenler arasında, kimyasal, fiziksel ve çevresel maruziyetler veya hücre replikasyonunda tesadüfen meydana gelen hatalar bulunur.

Bir germline TP53 mutasyonunu miras alan bazı bireyler asla kanser geliştirmezler, çünkü genin işlevini devre dışı bırakmak ve tümör oluşum sürecini başlatmak için gerekli olan ikinci mutasyonu asla almazlar. Bu, kanserin bir ailedeki kuşakları atlamasına neden olabilir. Ancak, gen mutasyonu hala mevcuttur.

Mutasyonu olan kişiler, kanser olup olmadığına bakılmaksızın, mutasyonu çocuğuna aktarma olasılığı %50’dir. TP53 geninin cinsiyet kromozomları üzerinde bulunmadığını hatırlamak da önemlidir. Bu nedenle, mutasyonlar anneden veya babadan miras alınabilir.

Li-Fraumeni sendromu ve Li-Fraumeni-like sendromun karakteristik kanserleri olan birkaç ailede TP53 mutasyonları yoktur, ancak CHEK2 geninde mutasyonlar vardır.

TP53 mutasyonları ve CHEK2 mutasyonları olan ailelerde kanser risklerinin aynı olup olmadığı bilinmemektedir. Bu konuda araştırmalar devam etmektedir.

Li-Fraumeni Sendromlu Bireyler İçin Kanser Riski

• 30 yaşına gelindiğinde, Li-Fraumeni sendromlu tüm bireylerin yarısında bir çeşit kanser gelişeceği tahmin edilmektedir.

• 60 yaşına gelindiğinde, Li-Fraumeni sendromlu bireyler için kanser olasılığı yaklaşık %80 – %90’a yükselir.

• LFS’li bireylerin birden fazla kanser gelişme olasılığı daha yüksektir ve radyasyonun neden olduğu kanserlere daha yatkındırlar.

LFS’li bireyleri etkileyebilecek geniş kanser türleri nedeniyle, gelişecek kanser türlerini ve ne zaman ortaya çıkacağını bilmek de zordur.

TP53 gen mutasyonu olan ve daha önce kanser tanısı konmuş 200 kişi üzerinde yapılan bir çalışmada, % 15’i ikinci bir kanser, % 4’ü üçüncü bir kanser ve % 2’si dördüncü bir kanser geliştirmiştir. Çocukluk döneminde ilk kanser teşhisi konmuş hastalarda ek kanser riski daha yüksektir.

Ancak, LFS’li bazı insanlar asla kanser geliştirmez. Ancak, risklerin genel popülasyondan önemli ölçüde daha yüksek olduğunu belirtmek önemlidir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Li-Fraumeni sendromu, TP53 genindeki mutasyon için klinik kriterlere ve / veya genetik testlere dayanarak teşhis edilir. Klasik LFS, bir kişi aşağıdaki kriterlerin tümüne sahip olduğunda teşhis edilir:

• 1: 45 yaşından önce teşhis edilen bir sarkomun olması

• 2: 45 yaşından önce herhangi bir kanserli birinci derece bir akrabanın olması (ebeveyn, kardeş veya çocuk)

• 3: Büyükbaba, teyze, amca, yeğen veya torun gibi birinci derece veya ikinci derece akrabada herhangi bir yaşta 45 yaşından önce herhangi bir kanser veya herhangi bir yaşta bir sarkom olması

Li-Fraumeni sendromunun klinik tanısı için Chompret kriterleri, yukarıda listelenen klasik LFS kriterlerinin ötesinde etkilenen aileleri tanımlamak için önerilen yeni bir kriter setidir:

• 1: 46 yaşından önce LFS tümör spektrumuna ait bir tümör (örneğin, yumuşak doku sarkomu, osteosarkom, beyin tümörü, premenopozal meme kanseri, adrenokortikal karsinom, lösemi, akciğer kanseri) ve meme kanseri dışında LFS ile ilişkili bir tümör ile en az 1 birinci derece veya ikinci derece aile üyesi olması

• 2: İkisi LFS spektrumuna ait olan ve ilki 46 yaşından önce meydana gelen çoklu tümörlerin (çoklu meme tümörleri hariç) olması

• 3: Aile öyküsüne bakılmaksızın adrenokortikal karsinomu veya koroid pleksus tümörünün olması

Giderek artan bir kalıtsal kanser sendromu olarak tanımlanmasına rağmen doktorların tümü LFS teşhisinin farkında olmayabilir.

Bilgicik: TP53 genindeki mutasyonun neden olduğu bu durum ilk olarak 1969 yılında Dr. Frederick Li ve Dr. Joseph Fraumeni tarafından tarif edilmiştir.

Li-Fraumeni Sendromu Tedavisi

Şu anda, LFS için standart bir tedavi yoktur. Bazı istisnalar dışında, LFS’li kişilerdeki kanserler, diğer hastalardaki kanserlerle aynı şekilde tedavi edilir. LFS’ye dahil olan bu kanserlerin en iyi şekilde yönetilmesi için araştırmalar devam etmektedir.

LFS’li bireylerin radyasyonun neden olduğu kanserler için yüksek risk altında olduklarından, radyoterapi kullanımı dikkatle yapılmalıdır. Ayrıca bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve iyonlaştırıcı radyasyonu içeren diğer tanı teknikleri de sınırlı olabilir. Eğer faydalar risklerden daha ağır basıyorsa radyasyon tedavisinden kaçınılabilir.

Kanseri Önlemek İçin Li-Fraumeni Sendromlu Çocuklar ve Yetişkinler İçin Öneriler

1. Meyve ve sebze dolu sağlıklı bir diyet ile beslenin.
2. Düzenli egzersizler yapın.
3. Fazla güneş (UV) ışınlarına maruz kalmayın. Güneşli havalarda güneş kremi ve koruyucu giysiler (uzun kollu, şapka) kullanın.
4. Gereksiz radyasyona maruz kalmaktan kaçının.
5. Sigaradan uzak durun ve sigara dumanının olduğu alanlarda kalmayın.
6. Sürekli olarak bir doktor gözetiminde kalın.

LFS’li bireyler, tütün kullanımı veya radyasyona maruz kalma gibi belirli yaşam tarzı veya çevresel maruziyetlerle ilişkili kanserojen risklere de eğilimli olabilirler. Bu yüzden LFS hastaları davranışsal risk faktörleri ve karsinojenlere maruz kalmalarını azaltmak için koruyucu önlemler almalıdır.

Li-Fraumeni sendromu olan kişiler, aynı zamanda kanseri işaret edebilecek semptomlar için de yakından takip edilmelidir:

• Açıklanamayan kilo kaybı
• İştah kaybı
• Açıklanamayan ağrılar, topaklar veya şişlikler
• Geçmeyen baş ağrısı
• Görme veya sinir fonksiyonundaki değişiklikler

Li-Fraumeni sendromlu çocukların ebeveynleri, hastalığın belirtilerini ve semptomlarını izlemeli ve sıra dışı bir şey ortaya çıkarsa tıbbi yardım almalıdır.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is Li-Fraumeni syndrome?
2: Li-Fraumeni syndrome (LFS)
3: About LFS
4: Li Fraumeni Syndrome (LFS)