Tangier Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Tangier hastalığı (Tangier disease), kandaki yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) seviyelerinin önemli ölçüde azalması ile karakterize kalıtsal bir hastalıktır. HDL, kolesterolü ve fosfolipid adı verilen belirli yağları vücudun dokularından karaciğere taşır, burada kandan çıkarılır.

HDL kolesterol genellikle “iyi kolesterol” olarak adlandırılır, çünkü bu maddenin yüksek seviyeleri kalp ve kan damarı (kardiyovasküler) hastalık geliştirme şansını azaltır. Tangier hastalığı olan kişilerin HDL seviyeleri çok düşük olduğundan, orta derecede artmış kardiyovasküler hastalık (kalp-damar hastalığı) riski vardır.

Tangier hastalığının ek belirtileri ve semptomları arasında kanda biraz yüksek miktarda yağ (hafif hipertrigliseridemi), sinir fonksiyon bozuklukları (nöropati) ve genişlemiş, turuncu renkli bademcikler bulunur. Etkilenen bireyler genellikle arterlerin astarında yağ birikintileri ve skar benzeri doku birikimi olan ateroskleroz geliştirir.

Bu durumun diğer özellikleri arasında genişlemiş bir dalak (splenomegali), genişlemiş bir karaciğer (hepatomegali), gözün berrak kaplamasının bulanıklığı (kornea bulanıklığı) ve tip 2 diyabet sayılabilir.

Tangier Hastalığı Ne Kadar Yaygındır?

Tangier hastalığı, dünya çapında yaklaşık 100 vaka tespit edilen nadir bir hastalıktır. Daha fazla vaka teşhis edilmemiştir.

Hastalık ilk olarak Virginia kıyılarında bulunan Tangier Adası’nda tespit edilmiştir. Bu yüzden hastalığa bu isim verilmiştir. Hastalık daha sonra, Amerika Birleşik Devletleri’nin ve dünyanın diğer bölgelerinde başka kişilerde de tespit edilmiştir.

Tangier Hastalığının Nedenleri

Tangier hastalığına ABCA1 genindeki mutasyonlar neden olur. Bu gen, hücrelerden kolesterol ve fosfolipidleri serbest bırakan bir protein yapmak için talimatlar sağlar. Bu maddeler, onları karaciğere taşıyan HDL yapmak için kullanılır.

ABCA1 genindeki mutasyonlar, kolesterol ve fosfolipitlerin hücrelerden salınmasını önler. Sonuç olarak, bu maddeler hücreler içinde birikerek belirli vücut dokularının genişlemesine ve bademciklerin sarımsı-turuncu bir renk almasına neden olur. Kolesterol birikimi hücreler için toksik olabilir, bu da hücre fonksiyonunun bozulmasına veya hücre ölümüne yol açabilir.

Ek olarak, kolesterol ve fosfolipitlerin hücrelerden taşınamaması, çok düşük HDL seviyelerine yol açar, bu da kardiyovasküler hastalık riskini artırır. Bu kombine faktörler Tangier hastalığının belirti ve semptomlarına neden olur.

Tangier Hastalığı Nasıl Kalıtılır?

Tangier hastalığı otozomal resesif (çekinik) genetik bir hastalıktır. Genetik hastalıklar iki gen tarafından belirlenir, biri babadan, diğeri de anneden alınır. Resesif genetik bozukluklar, bir birey her bir ebeveynden bir tane olmak üzere aynı özellik için anormal (değişmiş) bir genin iki kopyasını miras aldığında ortaya çıkar.

Kişi, Tangier hastalığı için bir normal geni ve bir anormal geni miras alırsa, hastalık için bir taşıyıcı olacaktır, ancak klasik özellikleri göstermeyecektir. Bununla birlikte, Tangier hastalığı taşıyıcılarının genellikle nispeten düşük HDL-kolesterol seviyelerine sahip olduğu bulunmuştur.

Otozomal resesif bir durumun iki taşıyıcısı çocuk sahibi olduğunda, her çocuğun bu duruma sahip olma riski % 25 (4’te 1), ebeveynlerin her biri gibi bir taşıyıcı olma riski %50 (2’de 1) ve koşula sahip olmama ve taşıyıcı olmama şansı %25’tir. Bu sonuçlar rastgele (şans eseri) meydana gelirler.

Tangier Hastalığı Belirtileri

Tangier hastalığının belirtileri değişkendir ve hangi organların dahil olduğuna bağlıdır. Belirtiler şunları içerebilir:

• Genişlemiş turuncu veya sarı renkli bademcikler
• Periferik nöropati, duyu kaybı
• Kornea bulanıklığı
• Büyümüş lenf düğümleri
• İshal ve karın ağrısı gibi gastrointestinal semptomlar
• Rektum dahil olmak üzere bağırsak mukozasında sarı lekelerin görünümü
• Büyümüş karaciğer
• Büyümüş dalak
• Erken kardiyovasküler hastalık

Nasıl Teşhis Edilir?

Tangier hastalığının teşhisi klinik değerlendirme ile gerçekleştirilir ve ABCA1 geninin dizilimini içeren genetik testlerle doğrulanabilir. HDL-kolesterol eksikliği ve son derece düşük bir apolipoprotein A1 (ApoA1) seviyesi tipik tanı kriterleridir.

Tangier Hastalığı Tedavisi

Bu hastalığın nadir olması nedeniyle, şu anda bu durum için herhangi bir tedavi mevcut değildir. Tangier hastalığının tedavisi destekleyicidir ve belirli bir kişide spesifik hastalık belirtilerine dayanır.

Hem onaylanmış hem de deneysel olarak HDL kolesterolü artıran ilaçların Tangier hastalığı olan kişilerde HDL seviyelerini artırdığı görülmemektedir.

Bazı hastalarda dalağın, bademciklerin veya diğer genişlemiş dokuların cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir. Tangier hastalığının yönetiminin kardiyovasküler riskin düzenli olarak değerlendirilmesini ve nörolojik ve oftalmolojik muayeneyi içermesi önerilmektedir.

Bu Hastalık İçin Kullanılan Diğer İsimler

• A-alfalipoprotein nöropati
• Alfa yüksek yoğunluklu lipoprotein eksikliği hastalığı
• Analfalipoproteinemi
• Kolesterol thesaurismosis
• Ailesel yüksek yoğunluklu lipoprotein eksikliği hastalığı
• Ailesel hipoalfalipoproteinemi
• HDL lipoprotein eksikliği hastalığı
• Lipoprotein eksikliği hastalığı, HDL, ailesel
• Tangier hastalığı nöropati
• Tangier kalıtsal nöropati

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Tangier disease
2: What is Tangier disease?
3: About Tangier disease