Zellweger Sendromu Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Zellweger sendromu (Zellweger syndrome, ZW), Zellweger spektrumu adı verilen bir spektrumun en şiddetli formudur. Zellweger sendromu ayrıca serebrohepatorenal sendrom olarak da adlandırılmaktadır.

Zellweger sendromunun tedavisi yoktur; uygulanan tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir.

Bu yazıda: Zellweger sendromu nedir? Belirtileri nelerdir? Teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.

Zellweger Sendromu Nedir?

Zellweger sendromu, peroksizomların biyogenezi ve/veya işleyişindeki kusurlardan kaynaklanan ve peroksizom biyogenez bozuklukları (PBD) adı verilen dört ilgili hastalıklar grubundan biridir.

Peroksizomlar, toksik maddeleri parçalayan ve hücre fonksiyonu için gerekli olan lipitleri (yağ asitleri, yağlar ve vakslar) sentezleyen hücre yapılarıdır. Normal beyin gelişimi ve fonksiyonu ve sinir liflerini kaplayan beyazımsı madde olan miyelinin oluşumu için peroksizomlar gereklidir. Normal göz, karaciğer, böbrek ve kemik fonksiyonları için de gereklidirler.

Peroksizom biyogenez bozuklukları (PBD) iki gruba ayrılır: Zellweger spektrum bozuklukları ve rizomelik kondrodisplazi punktata spektrumu.

Zellweger spektrumu, önemli özellikleri örtüşen üç bozukluktan oluşur. Bunlar Zellweger sendromu (ZS), neonatal adrenolökodistrofi (NALD) ve infantil refsum hastalığını içerir.

Zellweger sendromu, Zellweger spektrumu olarak adlandırılan koşulların en şiddetli şeklidir. Zellweger sendromunun belirti ve semptomları tipik olarak yenidoğan döneminde görülür ve zayıf kas tonusunu (hipotoni), zayıf beslenmeyi, nöbetleri, işitme kaybını, görme kaybını, belirgin yüz özelliklerini ve iskelet anormalliklerini içerebilir. Sarılık ve gastrointestinal kanama da görülebilir.

Etkilenen çocuklar ayrıca karaciğer, kalp ve böbrekler gibi diğer organ ve dokularda yaşamı tehdit edici problemler geliştirir. Zellweger sendromu olan çocuklar genellikle bir yıldan fazla hayatta kalamazlar.

Zellweger sendromu, en az 12 genden herhangi birinde meydana gelen mutasyonlardan kaynaklanır; PEX1 genindeki mutasyonlar en yaygın nedendir.

Zellweger sendromu otozomal resesif (çekinik) bir şekilde kalıtsaldır. Tedavisi yoktur; tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir.

Zellweger Sendromu Ne Kadar Yaygındır?

Zellweger sendromunun her 50.000 ila 100.000 doğumdan birinde meydana geldiği tahmin edilmektedir. Hem erkek hem de kız çocukları bu durumla doğabilir.

Zellweger Sendromu Neden Olur?

Zellweger sendromu, peroksizomların oluşturulmasında ve düzgün işlev görmesinde rol oynayan en az 12 farklı genin herhangi birindeki değişiklikliklerden (mutasyonlardan) kaynaklanır.

Peroksizomlar, vücudun düzgün çalışması için gerekli birçok kimyasal süreçte yer alan hücrelerdeki yapılardır. Yağ asitlerinin uygun şekilde parçalanması ve sinir sistemi ve sindirim için önemli olan bazı lipitlerin (yağların) üretimi için hayati önem taşırlar. Bunlar ayrıca beyin gelişimi, miyelin oluşumu, göz, karaciğer, böbrek ve kemik fonksiyonları için de gereklidirler.

Zellweger sendromundan sorumlu genlerdeki mutasyonlar, peroksizomların işlev bozukluğuna neden olur ve bu da durumun belirtilerine ve semptomlarına yol açar.

Zellweger spektrum bozukluğu olan bireylerin neredeyse %70’i PEX1 geninde bir mutasyona sahiptir. Zellweger spektrumu ile ilişkili diğer genler, her biri vakaların daha küçük bir yüzdesini oluşturur.

Zellweger Sendromu Nasıl Kalıtılır?

Zellweger sendromu otozomal resesif (çekinik) bir şekilde kalıtsaldır. Bu, kişinin hastalığa sahip olması için sorumlu genin her iki kopyasında da (her bir ebeveynden değişmiş bir kopya) bir değişikliğe (mutasyona) sahip olması gerektiği anlamına gelir.

Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak bunlar genellikle durumun belirtilerini ve semptomlarını göstermezler.

Otozomal resesif bir durumun iki taşıyıcısı çocuk sahibi olduğunda, her çocuğun bu duruma sahip olma riski % 25 (4’te 1), ebeveynlerin her biri gibi bir taşıyıcı olma riski %50 (2’de 1) ve koşula sahip olmama ve taşıyıcı olmama şansı %25’tir. Bu sonuçlar rastgele (şans eseri) meydana gelirler.

Zellweger Sendromunun Belirtileri

Zellweger sendromunun belirtileri ve semptomları tipik olarak yaşamın ilk birkaç saati veya günü içinde belirginleşir. Aşağıdakiler dahil, vücudun birçok bölümünü etkiler:

• Etkilenen yenidoğanlarda genellikle zayıf kas tonusu vardır (hipotoni)
• Nöbetlere yol açan anormal beyin gelişimi
• Ciddi zihinsel gerilik ve gelişimsel gecikme
• Görme bozuklukları (katarakt, glokom, retina dejenerasyonu) ve görme kaybı
• Yüz anormallikleri (yüksek alın, düz görünümlü yüz, geniş burun köprüsü, hatalı biçimlendirilmiş kulak memeleri)
• İşitme kaybı
• Beslenme güçlüğü
• Karaciğer fonksiyon bozukluğu, genişlemiş karaciğer
• Böbrek kistleri ve böbrek büyümesi (hidronefroz)
• Eller, bacaklar ve ayaklarda kemik defektleri
• İskelet anormallikleri
• Küçük veya büyük kafa boyutu
• Çıkıntılı dil
• Boyun derisi kıvrımları

Nasıl Teşhis Edilir?

Zellweger sendromunun teşhisi genellikle, belirgin yüz özellikleri de dahil olmak üzere, doğumda karakteristik belirti ve bulgular mevcut olduğunda şüphelenilir.

Kan veya idrar numunelerindeki spesifik maddeleri ölçen veya tespit eden testler, Zellweger sendromunun tanısını doğrulayabilir. Örneğin, kanda çok uzun zincirli yağ asitlerinin (VLCFA) yüksek seviyelerinin tespiti, en yaygın kullanılan tarama testidir. Durumla ilgili diğer maddeleri bulmak için kan ve idrar örnekleri üzerinde ek testler yapılabilir.

Böbreklerde veya genişlemiş bir karaciğerde kist aramak için bir ultrason kullanılabilir. Zellweger spektrum bozuklukları ile ilişkili genlerden birinde bir mutasyon bulmak için genetik bir test de tanıyı doğrulamak için kullanılabilir.

Zellweger sendromuna neden olduğu bilinen 12 gen için klinik genetik testler mevcuttur. Ailede hastalığa neden olan mutasyonlar biliniyorsa, risk altındaki akrabalar için taşıyıcı testi ve doğum öncesi testi mümkündür.

Bilgicik: Zellweger sendromu ilk olarak 1964’te Dr. Hans Zellweger tarafından tanımlanmıştır.

Zellweger Sendromu Tedavisi

Zellweger sendromunun tedavisi yoktur ve standart bir tedavi yöntemi yoktur. Zellweger sendromunun semptomlarına neden olan metabolik ve nörolojik anormallikler fetal gelişim sırasında ortaya çıktığından, doğumdan sonra bu anormallikleri düzeltmek için tedaviler sınırlıdır. Çoğu tedavi semptomatik ve destekleyicidir.

Örneğin, beslenme sorunları olan bebekler, uygun kalori alımını sağlamak için bir beslenme tüpünün yerleştirilmesini gerektirebilir.

Bakım genellikle çocuk doktorları, nörologlar, cerrahlar, odyologlar, göz doktorları ve ortopedistleri içeren bir uzman ekip tarafından yapılır.

Zellweger Sendromlu Bebekler İçin Sonuçlar Nelerdir? (Prognoz)

Zellweger sendromlu bebekler için uzun vadeli görünüm (prognoz) çok zayıftır. Çoğu bebek yaşamın ilk 6 ayını geçemez ve genellikle solunum sıkıntısı, gastrointestinal kanama veya karaciğer yetmezliğine yenik düşer.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is Zellweger syndrome?
2: About Zellweger syndrome
3: Zellweger Syndrome
4: Zellweger syndrome information page