Safra Kesesi Hastalığı Nedir? Tipleri, Belirtileri, Tedavisi

Safra kesesi hastalığı (gallbladder disease), safra kesesini etkileyebilecek çeşitli koşullar (örneğin, safra taşı veya kolesistit) için kullanılan bir terimdir.

Safra kesesi, karaciğerinizin altında bulunan armut biçimli bir organdır. Yağları sindirmek için karaciğeriniz tarafından yapılan bir sıvı olan safrayı depolar.

Mideniz ve bağırsaklarınız yiyecekleri sindirirken safra keseniz, safra kanalı adı verilen bir tüp yoluyla safrayı salar. Kanal, safra kesesi ve karaciğerinizi ince bağırsağınıza bağlar.

Safra kesesi sorunları genellikle safra akışı bloke (tıkanma) olursa ortaya çıkar. Tıkanmalar safra taşı veya başka nedenlerden kaynaklanabilir. Bu, safranın safra kesesinde birikmesine ve iltihaptan kaynaklanan ağrıya ve organ içinde artan basınca neden olur.

Safra kesesi problemlerine bazen safra salınımını kontrol eden kasın mekanik veya fonksiyonel bir arızası da neden olabilir.

Safra Kesesi Hastalığı Türleri Nelerdir?

Safra kesesini etkileyebilecek yaygın sağlık sorunları şunlardır:

Safra Taşları

Safra kesesi taşları, safradaki maddeler (kolesterol, safra tuzları ve kalsiyum gibi) veya kandaki maddeler (bilirubin gibi) safra kesesi ve safra kanallarına geçiş yollarını tıkayan sert parçacıklar oluşturduğunda gelişir.

Safra kesesi taşları, safra kesesi tamamen veya yeterince boş olmadığında oluşma eğilimindedir. Bu taşlar, kum tanesi kadar küçük veya golf topu kadar büyük olabilirler.

Çoğu zaman safra kesesi taşları herhangi bir belirtiye neden olmaz. Bununla birlikte, safra taşları büyüdükçe, safra kesesi içindeki bir açıklıkta veya kanalda sıkışabilirler. Bu meydana geldiğinde, aşağıdaki gibi semptomlar hissedebilirsiniz:

• Üst karın bölgesinde şiddetli ağrı (safra kesesi atakları)
• Kürek kemikleri arasında sırt ağrısı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Ateş
• Sarılık – cildin veya gözlerin sararması
• Karın şişkinliği
• Yağlı gıdalara toleranssızlık
• Geğirme, gaz, hazımsızlık

Kolesistit (Safra Kesesi İltihabı)

Kolesistit en yaygın safra kesesi hastalığı türüdür. Safra kesesinin akut veya kronik bir iltihabı olarak kendini gösterir.

Akut Kolesistit

Akut kolesistit genellikle safra taşlarından kaynaklanır. Ancak bu, tümörlerin veya diğer çeşitli hastalıkların sonucu da olabilir.

Karnın sağ üst tarafında veya üst orta kısmında ağrı ile ortaya çıkabilir. Ağrı, bir yemekten hemen sonra ortaya çıkma eğilimindedir ve keskin ağrılardan sağ omzunuza yayılabilen donuk ağrılara kadar değişebilir

Bazı insanlar ek belirtiler ve semptomlar da yaşayabilir. Bunlar:

• Ateş
• Mide bulantısı
• Kusma
• Sarılık

Kronik Kolesistit

Kronik kolesistit, safra kesesinde uzun süreli inflamasyonun (iltihap) sonucudur. Bu, safra kesesi düzgün şekilde boşalmadığında ortaya çıkar.

Altta yatan neden şunları içerebilir:

• Bir kanalı tıkayan safra taşı
• Yüksek konsantrasyonlarda safra tuzu ve kalsiyum
• Safra kesesinin düzgün boşaltılamaması
• Orak hücre anemisi

Semptomlar, ani inflamasyon ve üst vücut ağrısının tekrarlanan ataklarını içerir. Ağrı akut kolesistitten daha az şiddetli olacaktır ve kişinin genellikle ateşi olmaz.

Her iki kolesistit formunun yaşamı tehdit edici sonuçları olabilir. Kişi semptom gösterirse tıbbi yardım almak önemlidir.

Koledokolitiazis (Safra Yolu Taşları)

Safra kesesi taşları safra kesesinin boynuna veya safra kanallarına yerleşebilir. Safra kesesi bu şekilde tıkandığında safra çıkamaz. Bu, safra kesesinin iltihaplanmasına veya şişmesine neden olabilir.

Koledokolitiazis aşağıdakilere neden olabilir:

• Üst karnınızın ortasında aşırı ağrı
• Ateş
• Titreme
• Mide bulantısı
• Kusma
• Sarılık
• Soluk veya kil renkli dışkı

Akalküloz Safra Kesesi Hastalığı

Akalküloz safra kesesi hastalığı, safra kesesi taşı olmadan ortaya çıkan safra kesesi iltihabıdır (akalküloz kolesistit). Uzun süreli bir hastalık, şiddetli travma (üçüncü derece yanıklar gibi) veya ciddi tıbbi durum gibi katkıda bulunan bir hastalığınız varsa, akalküloz safra kesesi hastalığı riski artar.

Akalüloz safra kesesi hastalığının belirtileri, safra taşlarından kaynaklanan akut (ani, şiddetli) kolesistit ile benzerdir. Bunlar:

• Geğirme
• Mide bulantısı ve kusma
• Gıda intoleransı
• Sağ üst kadranda şiddetli karın ağrısı
• Ateş
• Titreme
• Sarılık
• Şişkinlik
• Şişmiş safra kesesi
• Beyaz kan hücrelerinin yükselmesi

Biliyer Diskinezi

Biliyer diskinezi, safranın fiziksel olarak karaciğerden safra kesesine ve bağırsağa doğru yönde hareket edemediği sindirim sistemi bozukluğudur. En yaygın olarak, yemeye yanıt olarak safra kesesi içindeki kas koordinasyonu anormaldir.

Semptomlar, yemekten sonra üst karın ağrısı, bulantı, şişkinlik ve hazımsızlığı içerebilir. Yağlı bir yemek yemek semptomları tetikleyebilir. Biliyer diskinezide genellikle safra kesesinde safra taşı yoktur.

Sklerozan Kolanjit

Devam eden iltihaplanma ve safra kanalı sistemine zarar gelmesi skarlaşmaya neden olabilir. Bu duruma sklerozan kolanjit denir. Bununla birlikte, bu hastalığa tam olarak neyin neden olduğu bilinmemektedir. (bkz: kolanjit nedir?)

Bu duruma sahip insanların neredeyse yarısında semptom yoktur. Semptomlar ortaya çıkarsa şunları içerebilir:

• Ateş
• Sarılık
• Laşıntı
• Üst karın rahatsızlığı

Bu duruma sahip insanların yaklaşık yüzde 60 ila 80’inde ülseratif kolit de vardır. Bu duruma sahip olmak karaciğer kanseri riskini de artırır.

Safra Kesesi Kanseri

Safra kesesi kanseri nispeten nadir görülen bir hastalıktır. Safra kesesi kanserlerinin farklı türleri vardır. Tedavisi zor olabilir, çünkü hastalığın ilerleyişine kadar sıklıkla teşhis edilmezler. Safra kesesi taşları safra kesesi kanseri için yaygın bir risk faktörüdür.

Safra kesesi kanseri, safra kesesinin iç duvarlarından dış katmanlara ve daha sonra karaciğere, lenf düğümlerine ve diğer organlara yayılabilir. Safra kesesi kanseri belirtileri, akut kolesiste benzeyebilir, ancak hiç semptom da olmayabilir. (bkz: karaciğer metastazı)

Safra Kesesi Polipleri

Safra kesesi polipleri, safra kesesinde meydana gelen lezyonlar veya büyümelerdir. Genellikle iyi huyludurlar ve herhangi bir semptom göstermezler. Bununla birlikte, genellikle 1 santimetreden daha büyük polipler için safra kesesinin çıkarılması önerilir. Kanserli olma olasılığı daha yüksektir.

Safra Kesesi Kangreni

Safra kesesi yetersiz kan akışı geliştirdiğinde kangren oluşabilir. Akut kolesistitin en ciddi komplikasyonlarından biridir. Bu komplikasyon riskini artıran faktörler şunlardır:

• Erkek ve 45 yaş üstü olmak
• Diyabet

Safra kesesi kangreninin semptomları şunları içerebilir:

• Safra kesesi bölgesinde donuk ağrı
• Ateş
• Mide bulantısı ya da kusma
• Oryantasyon bozukluğu
• Düşük kan basıncı

Safra Kesesi Apsesi

Safra kesesi apsesi, safra kesesi irin ile iltihaplandığında ortaya çıkar. İrin, beyaz kan hücrelerinin, ölü dokunun ve bakterilerin birikmesidir. Semptomlar, ateş ve titreme ile birlikte sağ üst karın ağrısını içerebilir.

Bu durum, safra taşı safra kesesini tamamen bloke ettiğinde ve safra kesesinin irinle dolmasına neden olduğunda akut kolesistit sırasında ortaya çıkabilir. Diyabet ve kalp hastalığı olanlarda daha yaygındır.

Safra Kesesi Hastalığı İçin Risk Faktörleri

Safra kesesi hastalığı için birçok risk faktörü vardır. En yaygın risklerden bazıları cinsiyet, yaş, obezite ve etnik köken ile ilişkilidir.

Diğer riskler şunları içerir:

• Sedanter (hareketsiz) yaşam tarzı
• Yağ ve kolesterol açısından zengin diyetler
• Ailede safra kesesi hastalığı öyküsü
• Şeker hastalığı
• Kan hastalıkları
• Karaciğer hastalığı
• Gebelik
• Safra kesesi hastalığı tedavisi

Nasıl Teşhis Edilir?

Safra kesesi hastalığını teşhis etmek için doktorunuz size tıbbi geçmişinizi soracak ve karın muayenesi yapacaktır. Bu, karında ağrı olup olmadığını kontrol etmeyi içerecektir. Aşağıdaki test ve prosedürlerden biri veya daha fazlası kullanılabilir:

• Detaylı tıbbi geçmiş: Yaşadığınız semptomların bir listesi ve herhangi bir kişisel veya aile safra kesesi hastalığı öyküsü önemlidir. Uzun süreli safra kesesi hastalığının herhangi bir belirtisi olup olmadığını belirlemek için genel bir sağlık değerlendirmesi de yapılabilir.

• Fiziki muayene: Fizik muayeneniz sırasında doktorunuz karnınıza, özellikle safra kesenizin bulunduğu sağ üst kısma odaklanacaktır. Cilt değişiklikleri, şişkinlik, hassasiyeti incelemeye ek olarak, muhtemelen “Murphy belirtisi” adı verilen bir teknik uygulayacaktır.

Bu manevra sırasında, doktorunuz derin bir nefes almanızı sağlarken, herhangi bir ağrının ortaya çıkıp çıkmadığını görmek için safra kesenize basar. Önemli bir ağrı hissederseniz, safra kesesi hastalığınız olabileceğini gösterir.

• Göğüs ve karın röntgeni: Semptomatik kolesistit, taşlar kalsiyum içeriyorsa bazen abdominal röntgende taş gösterir. Göğsün röntgeni plörezi veya zatürreyi de gösterebilir.

Bununla birlikte, X-ışınları (röntgen) safra kesesi hastalığını tanımlamak için en iyi test değildir. Genellikle safra taşı, safra kesesi veya karaciğere bağlı olmayan diğer potansiyel ağrı nedenlerini dışlamak için kullanılırlar.

• Ultrason: Bu test, doktorunuzun safra kesesi hastalığı tanısı koymak için kullandığı ana yöntemlerden biridir. Ultrason safra kesesini safra taşı, kalınlaşmış duvarlar, polipler veya kitleler açısından değerlendirebilir. Karaciğerinizdeki herhangi bir sorunu da tanımlayabilir.

• HIDA taraması: HIDA taraması safra kesesi ve karaciğer içindeki kanal sistemine bakar. HIDA taraması, safra kanalı sisteminin daha kapsamlı bir değerlendirmesi için de kullanılabilir.

Bu test, safra kesesinin işlevini zararsız bir radyoaktif madde kullanarak değerlendirebilir. Madde bir damara enjekte edilir ve daha sonra safra kesesinden geçerken izlenir. Safra kesesinin safrayı serbest bırakmasına neden olan başka bir kimyasal da enjekte edilebilir.

HIDA taraması safra kesesinin safrayı safra kanalı sistemi üzerinden nasıl hareket ettirdiğini gösterir. Safra kesesinden çıkan safra oranını da ölçebilir. Buna ejeksiyon fraksiyonu denir. Safra kesesi için normal bir ejeksiyon fraksiyonu yüzde 35 ila 65 arasında kabul edilir.

• Diğer testler: BT ve MRG taraması gibi diğer görüntüleme testleri de kullanılabilir. Ayrıca, artmış beyaz kan hücresi sayımı ve anormal karaciğer fonksiyonunu kontrol etmek için kan testleri yapılır.

Endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP) daha invaziv fakat yararlı bir testtir. Ağız içine esnek bir kamera yerleştirilir ve mideyi geçerek ince bağırsağa sokulur. Özel bir X-ışını ile safra kanalı sistemini göstermek için kontrast boya enjekte edilir.

ERCP, safra taşı nedeniyle tıkanma şüphesi varsa özellikle yararlı bir testtir. Tıkanmaya neden olan herhangi bir safra taşı genellikle bu işlem sırasında çıkarılabilir.

Safra Kesesi Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Safra kesesi hastalıkları için tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Bazı sağlık koşulları safra taşı oluşumu riskini arttırdığından, yaşam tarzındaki değişiklikler semptomsuz kişilerde safra kesesi hastalığının yönetilmesine yardımcı olabilir.

Fazla kilolu olmak ve şeker hastalığına sahip olmak safra taşı olasılığını artırır. Kilo vermek ve diyabet üzerinde iyi kontrol sahibi olmak riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir.

Bununla birlikte, hızlı kilo kaybı safra taşı oluşumunu da tetikleyebilir. Kilo vermenin güvenli yolları hakkında doktorunuzla konuşun.

Artan fiziksel aktivite, kandaki bir yağ türü olan yüksek trigliseritleri düşürmenin yanı sıra safra taşı oluşumunu da azalttığı görülmektedir. Genellikle sigarayı bırakmak ve alkol alımını sınırlamak önerilir.

Tıbbi Tedavi

Safra kesesi iltihabının ilk bölümü genellikle ağrı kesici ilaçlarla tedavi edilir. Ağrı genellikle şiddetli olduğu için reçeteli ilaçlara ihtiyaç vardır.

Çoğu insan evde ağrıyı ve eşlik eden semptomlarını yönetmekte zorluk çeker. Sizin için en iyi tedaviyi tartışmak için doktorunuzla konuşun.

Ameliyat

Birden fazla iltihaplanma dönemi yaşadıysanız safra kesesini çıkarmak için ameliyat (bkz: kolesistektomi) önerilecektir. Safra kesesi cerrahisi aktif safra kesesi hastalığının tedavisinde en etkili yöntem olmaya devam etmektedir.

Ameliyat, karnınızı bir kesi ile açarak veya laparoskopik olarak yapılabilir. Bu, karın duvarından birkaç delik açmayı ve bir kamera yerleştirmeyi içerir. Laparoskopik cerrahi daha hızlı iyileşme sağlar. Bu yöntem, önemli safra kesesi hastalığı komplikasyonları olmayan kişiler için tercih edilir.

Her iki yöntemle safra kesesi ameliyatından sonra, insanların bazı ishal görmesi nadir değildir. Çalışmalar, safra kesesi ameliyatı geçiren kişilerin %20’sine kadar ishal geliştirdiğini göstermiştir.

Çoğu insan için ishal sadece birkaç hafta sürer. Ancak birkaç durumda, yıllarca sürebilir. Ameliyattan sonra ishal iki haftadan fazla devam ediyorsa doktorunuzla konuşun. Diğer semptomlara bağlı olarak, takip testine ihtiyacınız olabilir.

Safra Kesesi Hastalığının Potansiyel Uzun Vadeli Komplikasyonları

Safra kesesi, karaciğerin safrasını işlemeye yardımcı olmak için safra kesesi ve bağırsak arasında anormal bir geçit veya fistül oluşturabilir. Bu genellikle safra taşı ile ilişkili kronik inflamasyonun bir komplikasyonudur.

Diğer komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Bağırsağın tıkanması
• İltihap ve skarlaşma
• Perforasyon (safra kesesinde delik)
• Peritonit olarak bilinen karın bakteriyel kontaminasyonu
• Malign dönüşüm (değişim hücreleri kanserli bir tümör haline gelir)

Safra Kesesi Hastalığı Önlenebilir Mi?

Safra kesesi hastalığı için cinsiyet ve yaş gibi bazı risk faktörleri değiştirilemez. Bununla birlikte, diyetiniz safra taşı gelişiminde rol oynayabilir.

Sağlıklı bir diyet yiyip yeterli egzersiz yaparak ve böylece sağlıklı bir kiloyu koruyarak, safra taşlarını önlemeye yardımcı olabilir.

Hızlı kilo kaybından kaçınmak ve diyetin lif bakımından zengin, taze meyve ve sebzelerle dolu ve yağsız olduğundan emin olmak önemlidir.

Safra kesesi sorunları ne kadar erken fark edilir ve tedavi edilirse, daha az önemli komplikasyonlar ortaya çıkacaktır. Safra kesesi hastalığının herhangi bir belirtisi veya semptomu yaşıyorsanız doktorunuzla konuşmanız önemlidir.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is gallbladder disease?
2: Overview of gallbladder disease
3: Types of gallbladder disease