Lökoplaki Nedir? Lökoplaki Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Lökoplaki (leukoplakia), genellikle ağız içinde oluşan kalın, beyaz veya grimsi lekelerdir. Lökoplaki ayrıca halk arasında beyaz damak hastalığı olarak da adlandırılmaktadır.

Lökoplaki genellikle dişetlerinde, yanakların içlerinde, ağzın alt kısmında, dilin altında ve bazen dilin üzerinde görülür. Bazen dudaklarda, vajinada, vulvada ve anüstede de görülebilir; bununla birlikte, bunun nedeni bilinmemektedir.

Lökoplaki ilk önce küçük, pürüzsüz, beyaz bir nokta olarak görünür (kazınamaz), ancak beyazdan griye değişen kaba bir doku ve renk ile daha geniş bir kalınlaşma alanı oluşturur; lökoplaki içindeki kırmızı alanlar özellikle malign (kötü huylu) olma riski taşır. Daha eski lezyonlarda çok sayıda çatlak ve yara olabilir ve hafif yaralanmalardan sonra kanama eğilimi gösterebilir.

Bu durum herhangi bir yaşta görülebilir, ancak en sık 50 ila 70 yaş aralığındaki insanlarda görülür. Etkilenen insanların % 80’i 40 yaşın üzerindedir. Kandınlara göre erkekler arasında daha sık görülür. Fakat kadınlarda bu durumun kansere dönüşme olasılığı daha yüksektir.

Lökoplakinin gerçek nedeni bilinmemekle birlikte, tütün kullanımı ile yakından ilişkilidir. Tüylü lökoplaki olarak bilinen benzer bir durum da EBV (Epstein-Barr virüsü) enfeksiyonuyla ilişkilidir. Hafif lökoplaki genellikle zararsızdır ve sıklıkla kendi kendine geçer. Daha ciddi vakalar ise ağız kanseri ile bağlantılı olabilir. Bu nedenle bunlar hafife alınmamalı ve derhal tedavi edilmelidir.

Sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımını durdurmak lezyonların çözünmesini sağlamazsa, cerrahi işlem, lazer, dondurma veya fiziksel sıyırma işlemi ile çıkarılabilir.

Tüylü Lökoplaki

Tüylü lökoplaki, ağızda oluşan beyaz bir yamayı ifade eder. Bu yamalar genellikle dilin kenarları boyunca, dilin üstünde ve altında ya da yanağın içi boyunca görülür. Yamalar tüylü, düzensiz görünebilir veya çok sayıda küçük kıvrım ve çıkıntı içerebilir.

Bazen oral tüylü lökoplaki olarak adlandırılan tüylü lökoplaki, Epstein-Barr virüsü (EBV) enfeksiyonundan kaynaklanır. EBV ile enfekte olduktan sonra virüs ömür boyu vücudunuzda kalır. Normalde virüs uyku halindedir, ancak bağışıklık sisteminiz hastalık ya da bazı ilaçlardan dolayı zayıflarsa, virüs yeniden aktif hale gelebilir ve bu da tüylü lökoplaki gibi durumlara neden olabilir.

HIV / AIDS’li insanlarda özellikle tüylü lökoplakinin gelişme riski daha yüksektir. Antiretroviral ilaçların kullanımı olguların sayısını azaltmış olsa da, tüylü lökoplaki hâlen bir takım HIV pozitif kişileri etkilemektedir.

Ayrıca bu durum HIV enfeksiyonunun ilk belirtilerinden biri ve aynı zamanda antiretroviral tedavinin başarısız olduğunun bir göstergesi de olabilir.

Birçok kanser de bu lekelerin (ağız tabanında, dilin altında) yanında ortaya çıkar. Bu nedenle ağzınızda alışılmadık kalıcı değişiklikler varsa mutlaka bir doktora veya diş hekimine başvurunuz.

Lökoplakinin Nedenleri Nelerdir?

Bu durum temel olarak oral mukozaya uzun süreli, sürekli tahriş nedeniyle oluşan alışılmamış bir epitel farklılaşma nedeniyle oluşur. Bunun yanından birçok faktör de bu duruma neden olabilir:

• Ağız mukozasını ve dili sürekli olarak ovuşturan veya tahriş edebilen, kötü oturmuş protezler, dolgular ve ağızdaki diğer yabancı maddelere bağlı sürekli iritasyon
• Dudakların güneşe veya UV ışınlarına uzun süre maruz kalması
• Ağız veya oral mukoza kanseri, kandidiyaz, sifilitik glossit ve diğer çeşitli endokrin bozukluklar
• Edinsel bağışıklık yetmezliği sendromu (AIDS) ve AIDS ile ilgili diğer koşullar
• Sigara ve diğer tütün ürünlerinin uzun süreli kullanılması
• Uzun süreli alkol tüketimi
• Alışılmış yanak ve dil ısırması
• Kırık veya sivri dişlerden gelen travma
• A ve B vitamin eksikliği

Bazı lökoplakiler ise idiyopatiktir, yani bilinen bir nedeni yoktur.

Risk Faktörleri

• Tütün ürünleri ve alkol kullanımı
• Erkek olmak
• Yaşlılık
• Zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmak
• Sosyo-ekonomik durum
• Diyabet (şeker hastalığı)

Lökoplaki Belirtileri Nelerdir?

• Beyaz veya gri renkli yamalar
• Kalın, sert ve kabarık yüzey
• Nadir olarak kırmızı lekelenmeler

Lökoplaki çeşitli görünümlerde olabilir. Değişiklikler genellikle diş etlerinizde, yanaklarınızın iç kısımlarında, ağzınızın alt kısmında ve bazen de dilinizde oluşur. Lekeler beyaz veya gri renkte görünebilir ve genellikle pürüzlü bir şekle sahiptirler. Çoğu lökoplaki sert ve kabarık bir yüzeye sahiptir. Genellikle ağrısızdır, ancak dokunmaya, sıcağa, baharatlı yiyeceklere veya diğer tahriş edicilere karşı hassas olabilir.

Ayrıca kızarıklık kanser belirtisi olabilir. Bu yüzden kırmızı lekeler içeren yamalarınız varsa hemen bir doktora başvurun.

Nasıl Teşhis Edilir?

Çoğu durumda, doktor veya diş hekimi tarafından ağız muayenesiyle teşhis edebilir. Tanıyı doğrulamak veya kanseri kontrol etmek (dışlamak) için oral biyopsi gerekebilir. Bu, bazı hücrelerin küçük bir fırça ile alınmasını içerir. Sadece birkaç dakikanızı alır ve acısızdır. Bir patolog daha sonra bu hücreleri kanser belirtileri açısından kontrol eder. Bazen diş hekimi veya cerrah bölgeyi uyuşturduktan sonra hücreleri çıkarmak için bir neşter kullanır.

Lökoplaki Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çoğu insan için, tütün veya alkol kullanımını durdurmak durumun temizlenmesini sağlar. Bu etkili olmazsa veya lezyonlar kanserin erken belirtilerini gösteriyorsa tedavi olmanız gerekir.

Yamaların Alınması

Lokal anestezi ile cerrah veya diş hekimi cerrahi tedaviyi uygulayabilir. Yamalar bir neşter eksizyonu, lazer ablasyon veya kanser hücrelerini dondurup yok eden aşırı soğuk bir prob (cryoprobe) kullanılarak alınabilir.

Yamaların tekrar ortaya çıkması veya nüksetmesi oldukça yaygındır, bu nedenle her 4-6 ayda bir kontrol edilmedir.

Tüylü Lökoplaki Tedavisi

Genellikle tüylü lökoplakide tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Çünkü bu durum genellikle semptomlara neden olmaz ve ağız kanserine yol açması da muhtemel değildir.

Doktorunuz veya diş hekiminiz tedaviyi önerirse, antiviral ilaç asiklovir (zovirax) veya antiretroviral ilaç zidovudin (retrovir) gibi tüm sisteminizi etkileyen (sistemik ilaç) bir ilaç reçete edebilir. Tedaviyi bıraktığınızda bu beyaz lekeler geri dönebilir.

Doktorunuz veya diş hekiminiz, bu yamaların geri gelmesini önlemek için ağzınızda yapılan değişiklikleri veya devam eden tedaviyi izlemek için her üç ayda bir kontrole gelmenizi isteyebilir.

Çoğu durumda, lökoplaki yaşamı tehdit etmez. Yamalar ağzınıza kalıcı zarar vermez ve genellikle tahriş kaynağının kaldırılmasından sonraki birkaç hafta içinde lezyonlar kendiliğinden temizlenir.

Lökoplaki Nasıl Engellenebilir?

• Alkol tüketimi hem lökoplaki hem de ağız kanseri oluşumunda bir risk faktördür. Alkol almak ve sigara içmek, zararlı kimyasalların ağzınızdaki dokulara nüfuz etmesini kolaylaştırabilir. Bu yüzden sigaradan uzak durun ve alkol alımını sınırlayın veya hiç tüketmeyin.

• Özellikle beta-karoten bakımından zengin meyve ve sebzeler tüketmeye özen gösterin. Beta-karoten, dokulara zarar veren zararlı oksijen moleküllerini devre dışı bırakarak lökoplaki önlemeye yardımcı olur. Ispanak, marul, lahana, brokoli, kavun, şeftali, havuç, kayısı, mısır, domates, kabak, kırmızı ve yeşil biber beta karoten açısından zengin besinlerdir.

• Kaba dişler veya dolgular gibi diş problemleri en kısa sürede tedavi edilmelidir.

• Dil ve yanaklarınızı dişlemekten kaçının.

• Diş protezi kullanıyorsanız iyi oturduğundan emin olun.

• Düzenli olarak diş kontrollerinizi yaptırın.

Komplikasyonlar

Lökoplaki genellikle ağızda dokulara kalıcı hasar vermez. Fakat ağız kanseri, lökoplakinin muhtemel ciddi bir komplikasyondur. Ağız kanseri genellikle lökoplaki yamalarının yakınında oluşur ve yamaların kendileri de değişiklikler gösterebilir.

Lökoplaki yamaları çıkarıldıktan sonra bile ağız kanseri riski devam eder. Tüylü lökoplaki ise ağrılı değildir ve kansere yol açması muhtemel değildir. Fakat HIV enfeksiyonuna işaret ediyor olabilir. (Bkz: Cinsel yolla bulaşan hastalıklar)

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is leukoplakia?
2: About leukoplakia
3: Leukoplakia
4: Dental health and leukoplakia