Kolanjit Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Kolanjit (cholangitis), safra kanalı sisteminin iltihaplanmasıdır. Safra kanalı sistemi, safrayı karaciğerinizden ve safra kesenizden ince bağırsağınızın ilk kısmına (duodenum) taşır.

Karaciğerin ana işlevlerinden biri, sindirim sistemindeki yağları parçalayan bir sindirim sıvısı olan “safra” üretmektir. Karaciğerdeki safra, safra kesesinde saklanır ve yiyecek sindirildiğinde ince bağırsağa salınır.

Safrayı taşıyan damarlar veya kanallar toplu olarak “safra yolu” olarak bilinir. Safra kesesi ve karaciğerden bağırsaklara safra taşıyan ana kanala “ortak safra kanalı” denir.

Safra kanalı tıkanırsa, safra birikebilir ve safra kanallarının bir veya daha fazlasında enfeksiyona neden olabilir. Buna “kolanjit” denir. Safra taşları, kanalın skarlaşması ve tümörler bu tıkanmalara neden olabilir. Bu, karın ağrısı, kusma, ateş ve diğer semptomlara yol açabilir.

Kolanjit, mümkün olan en kısa sürede teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi gereken ciddi bir tıbbi durumdur. Antibiyotik ilaçlar veya cerrahi ile derhal tedavi, tam iyileşme olasılığını büyük ölçüde artırır.

Kolanjitin iki ana türü vardır:

• Kronik kolanjit: Zamanla yavaş yavaş gerçekleşir. 5 ila 20 yıl içinde semptomlara neden olabilir.

• Akut kolanjit: Aniden ortaya çıkar. Kısa bir süre içinde belirtilere neden olabilir.

Kolanjitin Nedeni Nedir?

Safra kanalı sisteminizde enfeksiyona neden olabilecek çeşitli sağlık sorunları vardır.

Çoğu durumda, kolanjit, safra kanalı sisteminizin bir yerinde tıkalı bir kanaldan kaynaklanır. Tıkanma şu şekilde olabilir:

• Katı madde topakları (safra taşı)
• Bir tümör
• Kan pıhtıları
• Ameliyattan sonra olabilecek bir kanal daralması
• Şişmiş pankreas
• Karaciğer ve safra kanallarının iltihaplanma koşulları
• Parazit enfeksiyonu

Kolanjit ayrıca aşağıdaki durumlarda da ortaya çıkabilir:

• İnce bağırsağınızdan bakteri geri akışı
• Kan enfeksiyonu (bakteriyemi)
• Karaciğerinizi veya safra kesenizi kontrol etmek için yapılan bir test (vücudunuza ince bir tüp veya endoskop yerleştirildiği bir test gibi)

Enfeksiyon safra kanalı sisteminizde basınç birikmesine neden olur. Tedavi edilmezse karaciğerinize veya kan dolaşımınıza yayılabilir.

Risk Faktörleri

Safra taşlarınız varsa, kolanjit için daha büyük risk altındasınız. Diğer risk faktörleri ise şunları içerir:

• İnflamatuar bağırsak hastalığı (ülseratif kolit veya Crohn hastalığı) gibi otoimmün hastalıklara sahip olmak
• Safra kanalı alanını içeren son tıbbi prosedürler
• İnsan immün yetmezlik virüsüne (HIV) sahip olmak
• Solucanlara veya parazitlere maruz kalabileceğiniz ülkelere seyahat etmek

Kolanjit Belirtileri

Belirtiler orta ila şiddetli olabilir. Her kişinin belirtileri değişebilir.

Kolanjit belirtileri şunları içerebilir:

• Karnınızın sağ üst kısmında ağrı
• Ateş
• Titreme
• Cildin ve gözlerin sararması (sarılık)
• Mide bulantısı ve kusma
• Kil renkli dışkı
• Koyu idrar
• Düşük kan basıncı
• Letarji
• Bilinç bulanıklığı

Kolanjitin belirtileri diğer sağlık sorunlarına benzeyebilir. Bu yüzden emin olmak için daima bir doktora başvurun.

Doktorunuz vücudun diğer bölgelerinde kolanjit belirtileri bulabilir. Bunlar:

• Şişmiş veya büyümüş karaciğer
• Şişmiş veya büyümüş dalak
• Yüksek kolestorol
• Az aktif tiroid bezi (hipotiroidizm)
• Zayıf ve kırılgan kemikler (osteoporoz)

Nasıl Teşhis Edilir?

Kolanjit ağrısı, safra taşlarından gelen ağrıya çok benzeyebilir. Kolanjitiniz olduğundan emin olmak için doktorunuz tıbbi geçmişinizi sorgulayacak ve size fiziksel bir muayene yapacaktır. Ayrıca başka testler de kullanabilir. (bkz: safra kesesi ağrısı)

Aşağıdakiler dahil olmak üzere kan testleri yapılabilir:

• Tam kan sayımı (CBC): Bu test beyaz kan hücresi sayınızı ölçer. Enfeksiyonunuz varsa yüksek beyaz kan hücresi sayınız olabilir.

• Karaciğer fonksiyon testleri: Karaciğerinizin düzgün çalışıp çalışmadığını söyleyebilen bir grup özel kan testidir.

• Kan kültürleri: Kan enfeksiyonunuz olup olmadığını test eder.

Ayrıca aşağıdakileri içeren görüntüleme testleri de yapılabilir:

• Perkütan transhepatik kolanjiografi (PTC)
• ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi). Tedavi için de kullanılır.
• MRG taraması
• Bilgisayarlı tomografi
• Ultrason

Kolanjit Tedavisi

Kronik ve akut kolanjitin tedavisi farklı olabilir. Bunun nedeni kolanjitin nedenlerinin değişmesidir. Tedavi ayrıca kolanjitin ne kadar erken teşhis edildiğine de bağlıdır. Her iki tür de tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Erken tedavi özellikle akut kolanjit için önemlidir. Doktorunuz 10 güne kadar antibiyotik önerebilir. Ayrıca hastanede aşağıdaki gibi prosedürler önerebilirler:

• IV (intravenöz) sıvı
• Safra kanalı drenajı

Akut kolanjitin aksine, kronik kolanjit tedavisinde hiçbir ilaç yoktur. Ursodeoksikolik asit adı verilen bir ilaç karaciğeri korumaya yardımcı olabilir. Safra akışını iyileştirerek çalışır. Kolanjitin kendisini tedavi etmez.

Kronik kolanjitin tedavisi ve bakımı şunları içerir:

• Semptomları yönetmek
• Karaciğer fonksiyonlarının izlenmesi
• Tıkalı safra kanallarını açma prosedürleri

Hem kronik hem de akut kolanjit için prosedürler şunlardır:

• Endoskopik tedavi: Balon dilatasyonu kanalları açmak ve safra akışını artırmak için kullanılabilir. Bu, semptomları iyileştirmeye ve önlemeye yardımcı olur. Kolanjiti tedavi etmek için birkaç kez endoskopik tedaviye ihtiyacınız olabilir. İşlemden önce tam veya lokal anestezi uygulanabilir.

• Perkütan tedavi: Bu endoskopik tedaviye benzer, ancak deriden yapılır. Doktorunuz bölgeyi uyuşturur veya işlemden önce sizi uyutur.

• Ameliyat: Doktorunuz safra kanalının bloke kısmını kaldırabilir. Veya safra kanallarını açmak veya boşaltmak için stentleriniz olabilir. Ameliyat için tam anestezi altında olacaksınız (uykuda).

Eğer kolanjitiniz tıkanmış safra taşlarından kaynaklanıyorsa, tedaviden sonra safra kesenizin çıkarılması (kolesistektomi) gerekecektir.

• Karaciğer nakli: Ciddi durumlarda, karaciğer nakline ihtiyacınız olabilir. Doktorunuz hasarlı karaciğerinizi yenisiyle değiştirir. Ameliyattan sonra hayatının geri kalanında anti-rejeksiyon ilaçları almalısın. Bu vücudunuzun yeni karaciğeri sağlıklı tutmasına yardımcı olur.

Kolanjitin bazı ciddi yan etkileri için de tedaviye ihtiyacınız olabilir:

• Beslenme. Kolanjit sindirimi ve vücudunuzun bazı vitaminleri nasıl emdiğini etkileyebilir. A, D, E ve K vitamini takviyeleri almanız gerekebilir.

• Zayıf kemikler.Doktorunuz osteoporoz (kemik erimesi) için ilaçlar reçete edebilir. Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri kemik yoğunluğunu ve gücünü arttırmaya yardımcı olabilir.

• Yüksek kan basıncı: Doktorunuz karaciğerdeki yüksek tansiyonu (portal hipertansiyon) izleyebilir ve tedavi edebilir.

Kolanjit Komplikasyonları

Kolanjit tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Komplikasyonlar şunları içerir:

• Karaciğer sorunları: Kolanjit, karaciğer skarlaşmasına (siroz) neden olabilir. Bu karaciğer fonksiyonunu yavaşlatabilir veya karaciğer yetmezliğine yol açabilir. Ayrıca karaciğer kanseri riskini arttırır. Karaciğer şişmesine ve yüksek tansiyona da neden olabilir.

• Safra taşları: Bloke safra sertleşebilir. Bu ağrı ve enfeksiyonlara neden olabilir.

• Genişlemiş dalak: Karaciğer düzgün çalışmıyorsa ve atık ve toksinleri filtreleyemiyorsa, eski kan hücreleri dalakta toplanarak şişmesine neden olabilir.

• Genişlemiş damarlar: Karaciğerdeki yüksek tansiyon, midedeki damarlar üzerinde çok fazla baskı oluşturabilir. Bu damarlarda bozulmaya ve şişmeye yol açabilir. Ayrıca kanamaya neden olabilir.

• Kan enfeksiyonu: Akut kolanjit sepsise (kan enfeksiyonu) yol açabilir. Bu, vücudun birkaç bölümüne zarar verebilir ve tedavi edilmezse hayati tehlike oluşturabilir.

Kronik kolanjit ayrıca tiroid problemleri, skleroderma ve romatoid artrit gibi diğer durumlarla da bağlantılıdır.

Kolanjiti Olan Hastalar İçin Sonuçlar (Prognoz)

Belirtileriniz ve semptomlarınız kolanjitli diğer insanlardan farklı olacaktır. Bazı durumlarda nedeni bilinmeyebilir. Her zaman kolanjitin olmasını engelleyemezsiniz.

Erken tedavi daha iyi bir sonuç almanıza yardımcı olabilir. Ayrıca semptomları ve komplikasyonları önlemeye yardımcı olur. Aşağıdakiler dahil herhangi bir semptomunuz varsa acilen doktorunuza görünün:

• Ateş
• Karın ağrısı
• Gözlerin ve cildin sararması
• Sindirim ve bağırsak hareketlerindeki değişiklikler

Hiç belirtiniz de olmayabilir. Düzenli kontroller, basit bir kan testi ile karaciğer sağlığınızı öğrenmenize yardımcı olabilir.

Bazı kolanjit tiplerinin tedavi ile temizlenmesi daha kolay olabilir. Tüm ilaçları reçete edildiği gibi alın ve tüm takip randevuları için doktorunuza danışın.

Sigarayı bırakmak gibi günlük yaşam tarzı değişiklikleri ile komplikasyonları önleyebilirsiniz. Bol miktarda lif içeren sağlıklı, dengeli bir diyet, kolanjit semptomlarını hafifletebilir ve komplikasyonları önleyebilir. Sizin için en iyi diyet planı hakkında doktorunuzla veya beslenme uzmanınızla konuşun.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: About cholangitis
2: What is cholangitis?
3: What is cholangitis and how’s it treated?