Liken Skleroz Nedir? Liken Skleroz Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Son Güncelleme Tarihi: 21 Ekim 2019

Liken skleroz (lichen sclerosus, LS), cildin beyazlamasına, buruşmasına ve ağrılı bir kaşıntıya neden olan nadir bir cilt hastalığıdır. Liken skleroz, çocuklar dahil her yaştan insanı etkileyebilir, ancak 50 yaş üstü kadınlarda çok daha yaygındır.

Liken skleroz, herhangi bir cilt yüzeyinde gelişebilir, ancak kadınlarda en sık klitoris yakınında, labiada (iç ve dış genital dudaklar) ve anal bölgede görülür. Hastaların % 15-20’sinde LS lezyonları, üst kollar, uyluk, göğüs, bilek, omuz, boyun sırt ve hatta ağız içi gibi diğer cilt yüzeylerinde gelişir.

Tipik bir vakada, genital deride genellikle kaşıntılı küçük beyaz lekeler gelişir. Daha sonra bu lekeler, labiadan anüse kadar uzanan daha büyük, ince ve buruşuk yamalara dönüşebilir. Hastalık şiddetli ise, deride küçük bir sürtünme bile kanamaya, yırtılmaya ve kabarmaya neden olabilir.

Bu nedenle, etkilenen birçok kadın ve erkek sıkı iç çamaşırlardan, bisiklet sürmekten ve cinsel aktiviteden kaçınır. LS bulaşıcı değildir ve cinsel yolla bulaşan bir hastalık değildir.

Bu cilt hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir, ancak yaygın olarak genç kızlarda ve 40 ila 60 yaşları arasındaki menopoza girmiş kadınlarda gelişir. Liken sklerozun her 1.000 kadından 1’ini etkilediği tahmin edilmektedir.

Bununla birlikte bu sayılar muhtemelen eksik değerlendirilmektedir, çünkü hastalık sıklıkla yanlış teşhis edilmekte, hastanın asemptomatik olması nedeniyle tanı konulmamaktadır veya bazı durumlarda hastalar semptomlarından utanması nedeniyle yardım istememektedirler.

Erkeklerde ise liken skleroz genellikle sünnet derisini ve penisin ucunu etkiler. Erkeklerde bu durum çok nadir görülür, 100.000 erkeğin sadece 1’ini etkilediği tahmin ediliyor. Erkeklerdeki liken skleroz bazen de balanitis xerotica obliterans olarak adlandırılır.

Erişkin erkek ve kadınların yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri’nde tıbbi literatürde 13 yaşın altındaki kız çocuklarının da yer aldığı vakalar da bildirilmiştir.

LS bazen kendi kendine iyileşir ve herhangi bir tedaviye ihtiyacınız olmaz. Tedaviye ihtiyacınız varsa, doktorunuz cildinize daha normal bir görünüm vermek ve yara izi oluşma eğilimini azaltmak için seçenekler önerebilir.

Bilgicik: LS ayrıca Liken sklerozus, Liken sklerozis, Csillag Hastalığı, Guttate Morphea, Guttate Skleroderma, Hallopeau I Hastalığı, Lichen Sclerosus ve Atrophicus, Von Zambusch Hastalığı ve Beyaz Nokta Hastalığı olarak da adlandırılmaktadır.

Liken Sklerozun Nedenleri

Liken sklerozun nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Fakat genel olarak aşırı aktif bir bağışıklık sistemi veya hormonal dengesizliğin rol oynayabileceği düşünülmektedir. Bunun yanında cildinizdeki belirli bir bölgedeki önceki cilt hasarı o bölgede liken skleroz olasılığını artırabilir.

Liken sklerozusu olan yaklaşık 4 kişiden 1’inde tiroid hastalığı, vitiligo veya pernisiyöz anemi gibi başka bir otoimmün hastalık vardır. Bu nedenle liken sklerozun bir otoimmün hastalıkla ilişkili olabileceği düşünülür.

Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla kendi vücudunuza saldırırsa inflamasyona ve vücudun etkilenen kısmının zarar görmesine neden olur. Liken sklerozusu olan kişilerde, cildin genital bölgesi, bağışıklık sisteminin bazı bölümleri tarafından saldırıya uğrayabilir ve bu da iltihaba neden olur. Fakat bu kanıtlanmamıştır ve liken sklerozun gelişmesini tetikleyen faktörün ne olduğu kesin olarak bilinmemektedir.

Risk Faktörleri

Bir otoimmün hastalığınız varsa, liken skleroz riskiniz artabilir:

Otoimmün ilişkili tiroid hastalığı
Otoimmün ilişkili anemi (kansızlık)
Vitiligo
Tip 1 diyabet (şeker hastalığı)
Saçkıran (alopesi areata)

Riskinizi artırabilecek diğer faktörler şunlardır:

Cinsel taciz geçmişi
Ailede liken skleroz geçmişinin olması

Sünnet, erkeklerde liken skleroz riskini büyük ölçüde azaltır.

Liken Skleroz Belirtileri

Bazen, hafif liken skleroz vakaları belirgin bir belirti göstermez. Oluştuklarında, belirtiler şunları içerebilir:

Vulvar kaşıntı (çok yaygın)
Hassas, soluk veya beyaz görünen cilt
Lekeli, buruşuk cilt yamaları
Labia veya klitoris kapsayan yara dokusu
Cilde küçük sürtünmelerde kolay kanama
Anal kaşıntı, kanama veya ağrı
İdrara çıkma zorluğu veya idrara çıkma ile ağrı ve kanama
Ağrılı ereksiyonlar (erkeklerde)
Ağrılı cinsel ilişki

Liken sklerozusun belirtileri varsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.

Nasıl Teşhis Edilir?

Liken sklerozu teşhis etmek için aşağıdaki yöntemler kullanılır.

Tıbbi geçmiş ve fiziki muayene: Hastanın semptomlarını araştırmak için vulvar ve anal alanların tıbbi geçmişi ve fizik muayenesi yapılacaktır.

Biyopsi: Şüpheli LS tanısını doğrulamak için lokal anestezi altında etkilenmiş cildin küçük bir örneği (biyopsi) alınabilir. Deri örneği, deri hücrelerinin ve dokularının yapısına bakmak için mikroskop altında incelenir. Bu, tanıyı doğrulayabilir ve bazen bu duruma benzeyen diğer bozuklukları da dışlayabilir.

Ayrıca LS gibi benzer semptomlara neden olabilecek liken planus, vitiligo ve pemfigoid gibi diğer durumları hariç tutmak için kan testi gibi ek testler de yapılabilir.

Liken skleroz tanısı konduysa, herhangi bir cilt değişikliği veya tedavinin yan etkisinin olup olmadığını kontrol etmek için doktorunuza her 6 ila 12 ayda bir kontrole gidilmesi önerilir.

Liken Skleroz Tedavisi

Liken skleroz (LS) tedavisinin amacı, rahatsız edici semptomları hafifletmek ve durumun kötüleşmesini önlemek içindir. Genital bölgeniz etkilenmezse, özellikle semptomlarınız yoksa liken skleroz tedavisi gerekmez.

Ancak genital veya perianal bölge etkilenirse, hafif semptomları bile vajinal veya anal açıklıkların daralmasına yol açabilecek skarlaşmayı önlemek için tedavi edilmelidir. Durumun ciddiyetine bağlı olarak, genital LS için aşağıdaki tedavilerin bir veya daha fazlası önerilebilir:

Topikal Steroid

Semptomların kontrolüne yardımcı olan güçlü bir steroid merhem veya krem (topikal steroid) liken sklerozun ana tedavisidir. Steroid merhem veya krem kaşıntıyı ve inflamasyonu durdurabilir, ancak cildin daha normal bir görünüme dönmesi için birkaç hafta veya ay sürebilir. Semptomlar birkaç haftalık tedaviden sonra rahatlama eğilimi gösterir, ancak belirtilerinizi tamamen kontrol altına almak için de uzun bir süre kullanmanız gerekebilir.

Liken skleroz tanısı konulduktan sonra erken bir aşamada topikal steroid ile tedavi edilirse deri normale dönebilir. Cildin görünümü çok değişmişse, kaşıntı ve ağrı semptomları çoğu zaman hafiflemiş olsa bile, değişiklikler topikal steroid tedavisi ile tersine dönmeyebilir.

Vajinal Dilatör

Vajinal açıklığın daralması durumunda vajinal dilatör tavsiye edilebilir. Vajinal dilatör çeşitli derecelerde ve ağırlıkta olan yumuşak plastik, kauçuk veya cam silindir şeklindeki nesnelerdir. Vajinal dilatatör vajinal kapasiteyi eski haline getirmek, vajinayı genişletmek, dokulara elastikiyet sağlamak ve rahat cinsel aktivite sağlamak için kullanılır.

Ameliyat

Erkekler için, sünnet derisinin çıkarılması (sünnet) genellikle başarılı bir tedavidir. Kadınlarda ise cerrahi genellikle tercih edilen bir tedavi değildir, çünkü liken skleroz genellikle geri gelir.

Liken Skleroz Kansere Dönüşür Mü?

Vulvar liken skleroz, kadınlarda skuamöz hücreli karsinom deri kanseri riskini artırabilir. Kesin risk bilinmemektedir ancak liken sklerozu olan 100 kadından 4’ünün bu kanseri geliştirdiği düşünülmektedir. Aynı risk penisi üzerinde liken sklerozu olan erkekler için de geçerlidir.

Vücudun diğer bölgelerindeki liken skleroz ise kanser riskinizi genellikle artırmaz. Skuamöz hücreli cilt kanseri riski nedeniyle iyileşmeyen topaklar veya yaralar için kendinizi düzenli olarak kontrol etmelisiniz. Tutarlı bir şekilde uygulanan tedavi, bu riski azaltabilir.

Komplikasyonlar

Şiddetli liken skleroz, kadınlar için aşırı derecede sıkıntılı bir hale gelebilir çünkü kaşıntı ve yara izi, vajinal açıklığı daraltabilir ve cinsel ilişkiye girme kabiliyetini veya isteğini etkileyebilir. Ek olarak kabarcıklar, etkilenen bölgeyi çok hassaslaştırabilir.

Liken skleroz sünnetsiz erkeklerde ise sünnet derisinin seyrelmesine nadiren de olsa neden olabilir. Bu da ereksiyon veya idrar yaparken sorunlara neden olabilir.

Bunların haricinde liken skleroz tedavisi de komplikasyonlara neden olabilir. Örneğin, uzun bir süre boyunca steroid merhem kullanmak genital maya enfeksiyonlarına neden olabilir.