Atelektazi Nedir? Atelektazi Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Atelektazi (atelectasis), akciğerin tamamı veya bir kısmının havasız kalıp büzüşmesi durumudur. Atelektazi ayrıca akciğer çökmesi ve akciğer büzüşmesi olarak da adlandırılır.

Akciğer içindeki küçük hava keseleri (alveoller) sönük hale geldiğinde veya muhtemelen alveolar sıvı ile dolduğunda ortaya çıkar.

Akciğer atelektazisi meydana geldiğinde, temiz hava, oksijen ve karbon dioksitin değiştirildiği küçük hava keselerine (alveoller) ulaşamaz. Bu, vücudun organlarına ve dokularına verilen oksijen seviyelerinin azalmasına (hipoksi) neden olur.

akciğer atelektazisi

Atelektazi, özellikle göğüs veya abdominal (karın) cerrahisi geçiren postoperatif (ameliyat sonrası) hastalarda sık görülen bir solunum problemidir.

Akciğer tümörleri, kistik fibrozis, göğüs yaralanmaları, akciğerdeki sıvı birikimi ve solunum güçsüzlüğü de dahil olmak üzere diğer solunum problemleri nedeniyle de ortaya çıkabilir. Ayrıca havayoluna yabancı cisimlerin kaçması durumunda da atelektaziyi geliştirebilirsiniz.

Atelektazi özellikle akciğer hastalığınız varsa, nefes almayı zorlaştırabilir. Tipik olarak ölümcül değildir, ancak semptomları ve yaşam kalitesini iyileştirmek için tedavi edilmelidir.

Tedavi, çöküşün nedenine ve şiddetine bağlıdır. Standart tedavi olarak oksijen takviyesi, göğüs fizyoterapisi ve antibiyotikler kullanılır. Çoğu durumda akciğer dokusu normale döner.

Bilgicik: Atelektazi terimi, “tamamlanmamış genişleme” anlamına gelen “ateles” ve “ektasis” olmak üzere iki Yunanca kelimeden türetilmiştir.

Atelektazi Nedenleri

Birçok faktör atelektaziye neden olabilir. Nedene bağlı olarak, atelektazi obstrüktif veya nonobstrüktif olarak kategorize edilir:

Obstrüktif Atelektazi Nedenleri

Obstrüktif atelektazi, solunum yollarınızdan birinde bir tıkanıklık olduğunda ortaya çıkar. Tıkanıklık alveollere hava girmesini önler, bu da çökmelerine neden olur. Obstrüktif atelektazi, aşağıdakiler dahil birçok şeyden kaynaklanabilir:

  • Tıkanıklık: Fındık ve küçük oyuncaklar gibi havayoluna kaçan yabancı bir cisim ve mukus (balgam) birikmesi tıkanmaya sebep olduğu için akciğer çökmesine neden olabilir.
  • Tümörler: Nadir görülen bir akciğer kanseri tipi olan bronkoalveolar karsinom (BAK) küçük hava yollarını (alveoller) tümörler ile doldurabildiği için akciğerde çökmeler görülebilir. Ayrıca hava yolu içinde büyüyen bir tümör de bu duruma neden olabilir.

Nonobstrüktif Atelektazi Nedenleri

Nonobstrüktif atelektazi, hava yollarınızdaki herhangi bir tıkanmanın neden olmadığı atelektaziyi tanımlar. Nonobstrüktif atelektazinin yaygın nedenleri arasında şunlar bulunur:

  • Hipoventilasyon: Atelektazi oluşumunun en sık nedeni hipoventilasyondur. Hipoventilasyon, akciğerlere giren ve çıkan hava miktarında çok fazla azalma olarak tanımlanmaktadır. Bu durum özellikle genel anestezi ile yapılan ameliyatlarda çok yaygın olarak görülür.
  • Akciğer skarı (yara izi): Pulmoner fibrozis olarak da bilinine akciğer skarı, genellikle tüberküloz gibi uzun süreli akciğer enfeksiyonlarından kaynaklanır. Sigara dumanı da dahil olmak üzere tahriş edicilere uzun süreli maruz kalma da buna neden olabilir. Bu yara izi kalıcıdır ve alveollerinizin şişmesini zorlaştırır.
  • Göğüs tümörü: Akciğerlere yakın herhangi bir kitle veya büyüme akciğere baskı yapabilir. Bu, alveollerdeki havanın bir kısmını zorlayabilir ve sönmelerine neden olabilir.
  • Baskı: Plevral efüzyon, akciğer ile göğüs duvarı arasında hava birikmesi (pnömotoraks), kalp anevrizması, lenf bezi kanseri ve karın şişkinliği akciğerler üzerinde baskıya neden olabildiği için akciğerin büzüşmesi ihtimali daha yüksektir.
  • Sürfaktan eksikliği: Akciğer alveollerindeki yüzey gerilimi azaltıp oksijen transportunu kolaylaştıran surfaktan adlı bir madde bulunmaktadır. Bu madde eksik olduğunda akciğerler yüzey gerilimini kaybeder ve daralabilir. Bu da alveollerin çökmesi ile sonuçlanır.

Premature yani normalden önce doğmuş bebeklerde bu maddenin az olması solunum sıkıntısının asıl nedeni olarak bilinmektedir. Sürfaktan kaybı ayrıca akut solunum sıkıntısı sendromu, duman zehirlenmesi ve böbrek yetmezliği olan yetişkinlerde de görülebilir.

Risk Faktörleri

Atelektazi geliştirme olasılığını artıran faktörler şunlardır:

  • Müsküler distrofi, omurilik yaralanması veya başka bir nöromüsküler durum nedeniyle solunumda kas zayıflığı
  • Yüksek G kuvetine maruz kalmak (özellikle hız uçakları kullanan pilotlarda görülür)
  • Özellikle yaşlılarda bozulmuş yutma fonksiyonu
  • T6-7 ve üzeri omurilik yaralanması seviyesi
  • Solunumu sınırlayan göğüs deformiteleri
  • 3 yaş altı veya 60 yaş üstü olmak
  • Spontan öksürük ve esneme
  • Asbest maruziyeti
  • Obezite (özellikle abdominal obezite)
  • Hareketsizlik
  • Erken doğum
  • Akciğer ödemi
  • Konjestif kalp yetmezliği

Atelektazi Belirtileri Nelerdir?

Eğer atelektazi akciğerlerin sadece küçük bir bölümünü etkiliyorsa, herhangi bir semptomunuz olmayabilir. Ancak daha büyük alanları etkiliyorsa, akciğerler yeterince hava ile dolmaz ve kanınızdaki oksijen seviyesi düşebilir. Bu olduğunda, aşağıdakiler dahil olmak üzere rahatsız edici semptomlar ortaya çıkabilir:

  • Solunum yetmezliği (hipoksemi)
  • Nefes alıp verirken göğüs hareketinde azalma
  • Dudak ve tırnaklarda mavimsi renk değişimi
  • Hızlı kalp atışı ve nabız
  • Nefes darlığı (dispne)
  • Halsizlik
  • Sığ nefes ve hırıltı
  • Morarma (siyanoz)
  • Kan basıncında düşme
  • Taşikardi
  • Şok
  • Kaygı
  • Ateş görülebilir

Nefes almakta zorluk çekiyorsanız mutlaka tıbbi yardım alın. Atelektazinin yanı sıra astım ve amfizem gibi diğer durumlar da solunum güçlüklerine neden olabilir ve doğru tanı ve hızlı tedavi gerektirir.

Atelektazi Teşhisi

Atelektazinin tanısı için sadece doktor muayenesi ve göğüs röntgeni yeterli olabilir. Bununla birlikte, tanıyı doğrulamak veya atelektazinin tipini veya ciddiyetini belirlemek için başka testler yapılabilir:

  • Göğüs röntgeni: göğüs röntgeni, çocukların veya yetişkinlerin akciğerlerinde yabancı bir nesneyi tanımlayabilir.
  • Bilgisayarlı tomografi (BT): BT, röntgenden daha hassas bir teknik olduğundan, bazen atelektazinin nedenini ve tipini daha iyi tespit etmeye yardımcı olabilir.
  • Oksimetre: Bu basit test kan-oksijen seviyenizi ölçmek için parmaklarınızdan birine yerleştirilmiş küçük bir cihaz kullanır. Atelektazisin ciddiyetini belirlemeye yardımcı olur.
  • Toraks ultrasonografisi: Bu noninvazif test, atelektazi, hava kesesi içindeki sıvıya bağlı akciğerin sertleşmesi ve şişmesi (akciğer konsolidasyonu) ve plevral efüzyon arasındaki farkı anlatmaya yardımcı olabilir.
  • Bronkoskopi: Boğazınıza yerleştirilen esnek, ışıklı bir tüp doktorunuzun mukus tıkacı, tümör veya yabancı cisim gibi tıkanmaya neyin neden olduğunu görmesine izin verir. Bu prosedür ayrıca tıkanıklıkları gidermek için de kullanılabilir.
Atelektazi Tedavisi

Atelektazinin tedavisi, altta yatan nedene ve semptomlarınızın ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır. Hafif atelektazi tedavi olmadan kaybolabilir. Bazen, ilaçlar mukusu (balgam) gevşetmek ve inceltmek için kullanılır. Durum bir tıkanmadan kaynaklanıyorsa, ameliyat veya diğer tedaviler gerekli olabilir:

İlaçlar

Bir enfeksiyonu tedavi etmek için antibiyotikler verilebilir.

Tümör Tedavisi

Tümör tıkanmaya neden oluyorsa cerrahi, radyasyon, kemoterapi veya lazer tedavisi kullanılabilir.

Sürfaktan Eksikliği Tedavisi

Sürfaktan eksikliği tedavisinde kullanılan ilaçlar, yenidoğanlarda hayat kurtarıcı bir önlemdir. Akut solunum sıkıntısı sendromu olan yetişkinlerde deneysel olarak kabul edilir.

Göğüs Fizyoterapisi

Göğüs fizyoterapisi, akciğerlerin genişlemesini teşvik etmek, solunum kaslarını güçlendirmek ve akciğer sekresyonlarını ortadan kaldırmak için yapılır.

Göğüs fizyoterapisi, vücudun belirli pozisyonlarda en az beş dakika süreyle tutulmasını (postural drenaj), titreşimleri kullanmayı veya mukusu gevşetmek ve boşaltmak için titreşimli bir yelek giymeyi içerir. Genellikle obstrüktif veya cerrahi sonrası atelektazi için kullanılır. Ayrıca bu tedavi kistik fibrozlu kişilerde de yaygın olarak kullanılmaktadır.

Nefes Egzersizleri

Derin nefes alma egzersizleri yapmak (teşvik edici spirometri) ve derin öksürüğe yardımcı olmak için bir cihaz kullanmak salgıları gidermeye ve akciğer hacmini artırmaya yardımcı olabilir.

Drenaj

Atelektaziniz pnömotoraks veya plevral efüzyona bağlıysa, doktorunuzun göğsünüzden hava veya sıvıyı tahliye etmesi gerekebilir. Sıvının alınması, muhtemelen sırtınızdan kaburgalar arasına bir iğne sokularak yapılır.

Havayı çıkarmak için, göğüs tüpü adı verilen plastik bir tüp yerleştirmeleri gerekebilir. Göğüs tüpü fazla hava veya sıvının tahliye edilmesine yardımcı olacaktır. Daha ciddi vakalarda göğüs tüpünün birkaç gün kalması gerekebilir.

Ameliyat

Çok nadir durumlarda, akciğerinizin küçük bir bölgesi veya lobu alınabilir. Atelektazi ameliyatı genellikle diğer tüm seçenekleri denedikten sonra yapılır.

Solunum Tedavileri

Bazı durumlarda solunum tüpü gerekli olabilir. Sürekli pozitif hava yolu basıncı (CPAP), öksürüğü çok zayıf olan ve ameliyat sonrası düşük oksijen seviyelerine (hipoksemi) sahip bazı insanlarda yardımcı olabilir.

Komplikasyonlar

Atelektazinin olası komplikasyonları şunları içerebilir:

  • Düşük oksijen seviyeleri (hipoksemi): Atelektazi, akciğerlerinizin hava keselerine (alveollere) oksijen almasını zorlaştırır.
  • Zatürree (pnömoni): Zatürree riskiniz, atelektazi geçene kadar devam eder. Çöken bir akciğerdeki mukus enfeksiyona yol açabilir.
  • Solunum yetmezliği: Akciğerlerin büyük bir kısmı etkilendiğinde solunum yetmezliği ortaya çıkabilir. Bu durum özellikle bir bebekte veya akciğer hastalığı olan bir kişide yaşamı tehdit edici olabilir.

Atelektaziden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?

  1. Yatağa bağımlı hastalarda saatte bir pozisyon değiştirilmelidir.
  2. Bu hastalara sedatif ve narkotik vermekten kaçınılmalıdır.
  3. Akciğerlerin düzenli hava alması için solunum egzersizi yapılmalı.
  4. Herhangi bir baskı oluşmaması için kemer kullanılmamalı ve rahat giysiler giyilmelidir.
  5. Abdominal distansiyona (karın şişkinliği) neden olabilecek faktörlerden uzak durun.
  6. Bulunuduğunuz odanın havasını nemlendirin.
  7. Sakıncası yoksa bol sıvı alınabilir.
  8. Akciğerlerde tıkanmaya sebep olmasın diye oluşan balgamı hemen atın.
  9. Eğer obezseniz kilo verin ve sağlıklı bir kiloda kalmaya özen gösterin.
  10. Sigarayı bırakın ve sigara dumanının olduğu ortamlarda bulunmayın.
  11. Yutulabilecek küçük oyuncak ve cisimleri çocuklardan uzak tutun.
onay Bu yazı yalnızca "yüksek kaliteli kaynaklar" referans alınarak yazılmıştır.
YAZAR: Cüneyt Şakar
Genel sağlık, hastalıklar ve sağlıklı yaşam bilgisini erişilebilir ve anlaşılabilir hale getirmeye adamış sertifikalı bir sağlık yazarıdır.
Başa dön tuşu