Amfizem Nedir? Amfizem Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Amfizem (emphysema), genellikle uzun yıllar sigara içtikten sonra gelişen bir akciğer hastalığıdır. Amfizem, akciğer dokusunun kademeli olarak hasar görmesini, özellikle alveollerin (hava keselerinin) incelmesi ve tahrip olmasını içerir. Bu değişiklikler zamanla nefes darlığına ve kronik öksürüğe neden olur.

Hem amfizem hem de kronik bronşit, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olarak bilinen bir grup akciğer hastalığına aittir. Amfizem hastalarının çoğunda kronik bronşit de bulunur. Kronik bronşit, akciğerlerinize hava taşıyan tüplerin (bronşiyal tüpler) iltihaplanmasıdır, bu da kalıcı bir öksürüğe neden olur.

Amfizemin önde gelen nedeni sigara içmektir. Diğer risk faktörleri arasında hava kirliliği, toz ve kimyasal maddelere maruz kalma, sık alt solunum yolu enfeksiyonları ve ikinci el sigara dumanı (pasif içicilik) sayılabilir. Nadir durumlarda, genetik bir bozukluk olan alfa-1 antitripsin (AAT) eksikliği de amfizeme neden olabilir.

Amfizem en sık 50 ve 70 yaş arası erkeklerde görülür, ancak son yıllarda kadınlarda da büyük artışlar söz konusudur.

Amfizemli akciğerlerdeki değişiklikler kalıcıdır ve hasar hafif ila çok şiddetli arasında değişebilir. Hafif vakalarda nefes darlığı sadece egzersizle ortaya çıkabilir. Daha ileri durumlarda, hasta bir odadan diğerine yürürken bile nefes almakta zorluk çekebilir ve oksijen kullanımını gerektirebilir.

Ne yazık ki, bir kez meydana geldiğinde hasarı gidermek veya onarmak için bir tedavi yoktur. Ancak, sigarayı bırakmak ve “kötü hava” solumaktan kaçınmak, hasarın daha da kötüleşmesini önleyebilir.

Amfizem Nasıl Gelişir?

Akciğerler, nefes aldığımız hava ile kan arasındaki oksijen ve karbondioksit değişiminden sorumlu olan bir çift süngerimsi organdır. Hava, trakea olarak adlandırılan ana nefes borusuna girer ve sağ veya sol bronş (çoğul=bronşlar) yoluyla akciğere doğru ilerlemeye devam eder. Bronşların sonunda alveol olarak adlandırılan küçük hava keseleri vardır.

Alveoller, oksijenin emiliminden ve karbondioksitin vücuttan uzaklaştırılmasından sorumludur. Sigara dumanı gibi kimyasal tahriş edicilere tekrar tekrar maruz kaldıktan sonra, akciğerlerin hava geçişleri ve hava keseleri iltihaplanır ve zarar görür. Zamanla, hava keselerinin iç duvarları zayıflar, yırtılır ve elastikiyetlerini kaybeder, bu da birçok küçük boşluk yerine daha büyük hava alanlarının oluşmasına neden olur.

Nefes verirken, hasarlı alveoller düzgün çalışmadığı için eski hava sıkışıp kalır ve taze, oksijen açısından zengin hava için yer bırakmaz. Ayrıca sıkışan hava diyafram adı verilen ana solunum kasını aşağı iter ve daha az etkili hale getirir. Sonuç olarak amfizem geliştiğinde alveol ve akciğer dokusu tahrip olur ve akciğerlere hava girişi ve hava keseciklerinde kan gazları (oksijen – karbondioksit) dengesi bozulur.

Amfizem, yavaş geliştiği için sinsi bir ilerlemeye sahiptir. Birçok kişi için bu yavaş ilerleme günden güne zar zor fark edilir. Yıllar sonra, semptomlar aniden ortaya çıkabilir ve hemen daha da kötüleşebilir.

Amfizemin Nedenleri Nelerdir?

Amfizemin ana nedeni sigara içmektir. Sigara, amfizemi içeren kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) vakalarının %80 ila %90’ından sorumludur. Ayrıca sigara dumanına maruz kalmak da amfizemi geliştirme riskinizi artırır. Diğer nedenler arasında, esrar, hava kirliliği, kimyasal dumanlar ve toz gibi havada bulunan tahriş edici maddelere uzun süreli maruz kalma yer alır.

Nadiren, amfizem akciğerlerdeki elastik yapıları koruyan kalıtımsal bir protein eksikliğinden kaynaklanır. Buna alfa-1-antitripsin eksikliği anfizemi denir. Alfa-1 antitripsin akciğerde alveol duvarlarının tahribatını önleyen önemli bir enzimdir. Bu gen anormalliği yaklaşık 5.000/1 görülür, ancak her zaman hastalığa neden olmaz.

Amfizem Belirtileri

Amfizemin semptomları arasında öksürük, hırıltı, nefes darlığı, göğüste sıkışma ve artmış mukus üretimi sayılabilir. Çoğu zaman semptomlar, akciğer dokusunun % 50 veya daha fazlası tahrip olana kadar fark edilmeyebilir. Bu aşamaya varmadan önce görülebilen semptomlar, diğer hastalıklarla karıştırılabilen, nefes darlığı ve yorgunluğun aşamalı gelişimi olabilir. Amfizemi geliştiren kişilerde pnömoni, bronşit ve diğer akciğer enfeksiyonları riski artmaktadır.

Amfizemin erken belirtileri arasında şunlar olabilir:

• Özellikle hafif egzersiz sırasında nefes darlığı
• Yeterince hava alamama hissi
• Uzun süreli öksürük veya sigara öksürüğü
• Hırıltılı nefes alma
• Uzun süreli mukus üretimi
• Devam eden yorgunluk

Amfizem kötüleştikçe, semptomlar şunları da içerebilir:

• Kaygı
• Depresyon
• Yorgunluk
• Kalp sorunları
• Akciğerlerin aşırı şişmesi
• Sık akciğer enfeksiyonları
• Uyku sorunları
• Kilo kaybı
• Bacaklarda, ayaklarda şişme
• Uyuşukluk veya konsantre olma zorluğu

Amfizemin semptomları diğer akciğer rahatsızlıkları veya sağlık problemleri gibi görünebilir. Bu yüzden ayrıntılı tanı yapılmalıdır.

Amfizem Tanısı Nasıl Konur?

Amfizemin olup olmadığını belirlemek için, doktorunuz tıbbi geçmişiniz, aile öyküsü, çalışma geçmişi, sigara içme alışkanlıkları ve sigara dumanına maruz kalıp kalmadığınız hakkında bilgi aldıktan sonra fiziksel bir muayene yapacaktır. Amfizemin tanısı sadece semptomlardan ibaret değildir, bu yüzden kesin bir tanı koymak için çeşitli testler de yapılacaktır.

• Solunum fonksiyon testi (SFT): Bu test, akciğerlerinizdeki hava akışını ve havanın hacmini ölçen bir dizi solunum manevrası içerir. Solunum fonksiyon testi, doktorunuzun ciğerlerinizin işlevini objektif olarak değerlendirmesini sağlar.

• Göğüs röntgeni: Göğüs Röntgeni, amfizem teşhisini doğrulamaya ve diğer akciğer rahatsızlıklarını dışlamaya yardımcı olabilir.

• Arteriyel kan gazı analizi: Bu test, kandaki oksijen ve karbondioksit miktarını ölçer. Ayrıca, kanın pH değerini veya ne kadar asidik olduğunu belirlemek için de kullanılabilir. Test, solunum hastalıklarını ve akciğerleri etkileyen koşulları değerlendirmek için kullanılır. Test ayrıca vücudun asit / baz dengesi hakkında bilgi verir, bu da akciğer ve böbrek fonksiyonu ve vücudun genel metabolik durumu hakkında önemli ipuçları verebilir.

• Balgam incelemesi: Balgamınızdaki hücrelerin analizi, bazı akciğer sorunlarının nedenini belirlemeye yardımcı olabilir.

• Elektrokardiyogram (EKG): EKG, kalp kontrolünü kontrol eder ve nefes darlığına neden olan kalp hastalığını dışlamak için kullanılır.

• Kan testi: Şüphelenilirse, doktorunuz AAT eksikliğinin teşhisini doğrulamak için bir kan testi isteyebilir. Bu test pozitifse doktorunuz tüm aileniz için tarama önerebilir.

Amfizem Tedavisi

Amfizem ve KOAH tedavi edilemez, ancak uygulanan bazı tedaviler semptomları hafifletmeye ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

Tedavi seçenekleri şunları içerir:

Sigarayı Bırakmak

Sigara içiyorsanız, sigarayı bırakın. Ciğerlerinizi korumak için atabileceğiniz en önemli adım budur. Doktorunuz sizin için en iyi sigara bırakma yöntemini bulmanıza yardımcı olabilir.

İlaçlar

Belirtilerinizin şiddetine bağlı olarak doktorunuz aşağıdaki ilaçları reçete edebilir:

• Bronkodilatörler: Bu ilaçlar, dar hava yollarını rahatlatarak öksürük, nefes darlığı ve solunum problemlerini hafifletmeye yardımcı olabilir.

• Steroidler: Aerosol sprey olarak solunan steroidler, inflamasyonu azalttığı için astım ve bronşit ile ilişkili amfizem semptomlarını hafifletebilir. Ancak inhale steroidler zamanla zayıflamış kemikler, yüksek tansiyon, diyabet ve katarakt gibi yan etkilere neden olabilir. Bu yüzden steroidleri kullanmadan önce bu yan etkilerin doktorunuzla tartışılması önemlidir.

• Antibiyotikler: Akut bronşit veya pnömoni gibi bir bakteriyel enfeksiyonunuz varsa, antibiyotikler reçete edilebilir.

Protein Tedavisi: Bir alfa-1 antitripsin (AAT) eksikliğinden kaynaklanan amfizem hastalarına akciğer hasarının ilerlemesini yavaşlatmak için AAT infüzyonları verilebilir.

Terapi

• Akciğer rehabilitasyonu: Akciğer rehabilitasyon programı, nefes darlığınızı azaltmanıza ve egzersiz yapabilme yeteneğinizi geliştirmenize yardımcı olabilecek nefes egzersizleri ve teknikleri öğretir.

• Beslenme tedavisi: Amfizemin erken evrelerinde, birçok insanın kilo vermesi gerekirken, ileri evre amfizemli kişilerin genellikle kilo almaları gerekir. Bu yüzden doğru beslenme oldukça önemlidir. Doktorunuz, doğru beslenme hakkında size tavsiyelerde bulunacaktır.

• Oksijen tedavisi: Oksijen tedavisi, kandaki normal oksijen seviyelerinin düşük olduğu amfizemli kişilerde yaşam beklentisini artırır. Şiddetli hava akımı kısıtlılığınız varsa, bazen günde 19 saate kadar oksijen tedavisi gerekebilir. Oksijen genellikle burun deliklerine takılan plastik bir tüp (nazal kanül) veya veya maske ile uygulanabilir. Bu tedavinin, sigarayı bırakmış olan ciddi amfizem ve KOAH’lı hastalarda yaşam süresini uzattığı gösterilmiştir. Ayrıca oksijen yanıcı olduğu için tedavi sırasında sigara içmek oldukça tehlikelidir.

Ameliyat

Amfizemin şiddetine bağlı olarak, doktorunuz aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir veya daha fazla farklı ameliyat tipi önerebilir:

• Akciğer hacim küçültme cerrahisi (LVRS): Akciğer hacim küçültme cerrahisi (LVRS), ciddi şekilde hasar görmüş akciğer dokusunun bir kısmının çıkarılmasını ve ardından kalan dokunun bir araya getirilmesini içerir. Bunu yapmak, solunum kasları üzerinde baskıyı hafifletebilir ve akciğer elastikiyetini iyileştirmeye yardımcı olabilir.

LVRS, median sternotomi (açık göğüs) veya video destekli minimal invaziv teknikle yapılabilir. Çalışmalar LVRS’nin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırdığını, egzersiz kapasitesini artırdığını ve hastalarda sağkalımı artırdığını göstermektedir. Ancak ammfizem olan tüm hastalar bu ameliyat için uygun bir aday olmayabilir.

• Akciğer nakli: Akciğer nakli (transplantasyon), ciddi akciğer hasarı varsa ve diğer seçenekler başarısız olursa yapılabilir. Akciğer nakli şiddetli amfizemi olan kişiler için yaşam kalitesini artırır, ancak yaşam beklentisini artırmaz. Bağışıklık sisteminin yeni dokuyu reddetmesini önlemek için yaşam boyu ilaç tedavisi gereklidir. Bir veya her iki akciğer için nakil gerçekleştirilebilir.

Diğer tedaviler: Amfizemli insanlar genellikle zayıftır. Meyve ve sebzeler gibi A, C ve E vitaminleri bakımından zengin yiyecekler yiyerek, genel sağlığınızı iyileştirmeniz önerilir.

Amfizemli Hastalar İçin Sonuçlar Nelerdir?

Amfizemli insanlar için görünüm, durumun ciddiyetine ve tedaviye ne kadar erken başladıklarına bağlıdır. Tedaviye ne kadar erken başlarsanız, sonuçlarınız o kadar iyi olur. Amfizemden kaynaklanan akciğer hasarı geri dönüşümsüzdür. Ancak ilerlemeyi yavaşlatabilir ve yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.

Amfizem Öldürür Mü?

Sigarayı bırakan hafif amfizem hastalarının normal yaşam beklentisi vardır. İyi sağlık alışkanlıkları edinenler uzun süre oldukça normal bir yaşam tarzının tadını çıkarabilirler. Amfizemi şiddetli olan insanlar bile 5 yıl veya daha uzun süre hayatta kalma şansı yakalar.

Sigara içmeye devam eden amfizem hastalarında sigara içmek hastalığın ciddiyetini önemli ölçüde artırır. Ömrü 10 yıl veya daha fazla azaltabilir.

Yaşam Tarzı ve Ev İlaçları

Amfizeminiz varsa, ilerlemesini durdurmak ve kendinizi komplikasyonlardan korumak için birkaç adım atabilirsiniz:

• Sigara içmeyi bırakın: Sigara içmeyi bırakmak, amfizemin ilerlemesini durdurabilmek için alabileceğiniz en önemli önlemdir. Sigarayı bırakmak için yardıma ihtiyacınız varsa, ilinizde bulunan Sigara Bırakma Poliklinikleri’ne başvurun veya ALO 171 Sigara Bırakma Hattını arayın. Sigara içmeyenler de mümkün olduğunca sigara dumanından kaçınmalıdır.

• Solunum rahatsızlıklarına yol açabilen faktörlerden kaçının: Boya, otomobil egzozundan çıkan duman, bazı yemek kokuları, bazı parfümler, hatta yanan mum ve tütsüler bile solunum rahatsızlıklarına neden olabilir. Bu yüzden özellikle solunum rahatsızlığı yaşayan kişiler bunlardan uzak durmalıdır. Ayrıca ortamdaki kirletici maddeleri sınırlandırmak için fırın ve klima filtrelerini düzenli olarak değiştirin.

• Düzenli egzersiz yapın: Düzenli egzersiz yaparak genel sağlığınızı koruyabilir ve akciğer kapasitesini önemli ölçüde artırabilirsiniz.

• Kendinizi soğuk havadan koruyun: Soğuk hava bronşiyal pasajların spazmlarına neden olarak nefes almayı daha da zorlaştırır. Bu yüzden soğuk havalarda dışarıya çıktığınız zaman ağzınızı ve burnunuzu kapatın.

• Önerilen aşıları olun: Zatürre gibi bazı enfeksiyonlara karşı aşılanmak, amfizemi komplike hale getirebilecek bir enfeksiyonun önlenmesine yardımcı olabilir. Bu yüzden doktorunuzun tavsiye ettiği yıllık aşılar varsa bunları mutlaka yaptırın. Ayrıca soğuk algınlığı veya grip olan kişilerle yakın temastan kaçının.

• Solunum yolu enfeksiyonlarını önleyin: Soğuk algınlığı veya grip olan kişilerle doğrudan temastan kaçınmak için elinizden gelenin en iyisini yapın. Soğuk algınlığı ve grip mevsimi sırasında büyük insan gruplarıyla karışmanız gerekiyorsa, yüz maskesi kullanın, ellerinizi sık sık yıkayın ve gerektiğinde kullanmak için küçük bir şişe alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.

• Bir destek grubuna katılın: Destek grupları herkes için olmasa da, iyi bir bilgi kaynağı olabilir. Bu gruplarda amfizem ve benzer sorunlar yaşayan insanlardan başa çıkma stratejileri edinebilirsiniz.

Amfizemin Olası Komplikasyonları

Tedavi edilmeden bırakılırsa, amfizem aşağıdaki gibi ciddi komplikasyonlara dönüşebilir:

• Kalp problemleri: Amfizem sıklıkla akciğerlerinizi kalbinize bağlayan damarlardaki basıncı artırır. Bu, kalbinizin genişlemesine ve daha sonra zayıflamasına (sağ kalp yetmezliği) neden olabilir.

• Akciğerde çökme: Akciğerde çökme, zaten hasarlı olan akciğerin daha da kötüleşmesine neden olabilir ve hayatı tehdit edebilir.

• Pnömoni: Pnömoni, alveol ve bronşiyollerin bir enfeksiyondur. Amfizemli insanlar pnömoniye daha yatkındır.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is emphysema?
2: About emphysema
3: Emphysema diagnosis and treatment
4: Emphysema