ZAP70 İle İlişkili Şiddetli Kombine İmmün Yetmezlik Nedir?
ZAP70 ile ilişkili şiddetli kombine immün yetmezlik (SCID) (ZAP70-related severe combined immunodeficiency), bağışıklık sistemine zarar veren kalıtsal bir hastalıktır. ZAP70 ile ilişkili SCID, çeşitli genetik nedenlere sahip bir grup bozukluk olan, şiddetli kombine immün yetmezliğin birkaç formundan biridir.
SCID’li çocuklar, bakterilere, virüslere ve mantarlara karşı neredeyse tüm bağışıklık korumasından yoksundur. Çok ciddi veya yaşamı tehdit edebilen tekrarlanan ve kalıcı enfeksiyonlara eğilimlidirler. Bu rahatsızlığa sahip kişilerde enfeksiyona neden olan organizmalar, genellikle sağlıklı insanlarda hastalığa neden olmadıkları için fırsatçı olarak tanımlanır.
SCID’li bebekler tipik olarak pnömoni (zatürre), kronik ishal ve yaygın deri döküntüleri yaşarlar. Ayrıca sağlıklı çocuklardan çok daha yavaş büyürler. Bağışıklık fonksiyonunu geri kazandıracak şekilde tedavi edilmezse, SCID’li çocuklar genellikle sadece bir veya iki yıl yaşarlar.
ZAP70 ile ilişkili SCID’li çoğu birey yaşamın ilk 6 ayında teşhis edilir. En az bir kişi, daha sonra çocuklukta durumun belirtilerini gösterdi ve başta tekrarlayan solunum ve cilt enfeksiyonları olmak üzere daha az şiddetli semptomlara sahipti.
ZAP70 İle İlişkili SCID Ne Kadar Yaygındır?
ZAP70 ile ilişkili SCID nadir görülen bir hastalıktır. Bu hastalıktan etkilenen yaklaşık 20 kişi tespit edilmiştir. SCID’nin tüm genetik nedenlerle birlikte görülme sıklığı yaklaşık 50.000’de 1’dir.
ZAP70 İle İlişkili SCID Nedenleri
Adından da anlaşılacağı gibi, bu duruma ZAP70 genindeki mutasyonlar neden olur. ZAP70 geni zeta-zincir bağlı protein kinaz adı verilen bir protein yapmak için talimatlar içerir. Bu protein, T hücreleri adı verilen bağışıklık sistemi hücrelerinin gelişimini yöneten ve açan (aktive eden) bir sinyal yolağının parçasıdır. T hücreleri yabancı maddeleri tanımlar ve vücudu enfeksiyona karşı korur.
ZAP70 geni, çeşitli T hücresi türlerinin gelişimi ve işlevi için önemlidir. Bunlar, işlevleri virüslerle enfekte olmuş hücreleri yok etmeyi içeren sitotoksik T hücrelerini (CD8+ T hücreleri) içerir. ZAP70 geni ayrıca yardımcı T hücrelerinin (CD4+ T hücreleri) aktivasyonunda da rol oynar. Bu hücreler, diğer bağışıklık sistemi hücrelerinin aktivitelerini etkileyerek bağışıklık sisteminin işlevlerini yönlendirir ve yardımcı olur.
ZAP70 genindeki mutasyonlar, zeta-zinciri ile ilişkili protein kinaz üretimini engeller veya kararsız olan ve işlevini yerine getiremeyen bir proteine neden olur. Fonksiyonel zeta-zinciri ile ilişkili protein kinaz kaybı, CD8+ T hücrelerinin yokluğuna ve aktif olmayan (inaktif) CD4+ T hücrelerinin fazlalığına yol açar.
Aktif T hücrelerinin ortaya çıkan eksikliği, ZAP70 ile ilişkili SCID’li kişilerin enfeksiyona daha duyarlı olmasına neden olur.
ZAP70 İle İlişkili SCID Nasıl Kalıtılır?
Bu hastalık otozomal resesif bir modelde kalıtılır. Bu, kişinin bu duruma sahip olması için sorumlu genin her iki kopyasında da (her bir ebeveynden değişmiş bir kopya) bir değişikliğe (mutasyona) sahip olması gerektiği anlamına gelir.
Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır ve taşıyıcı olarak adlandırılır. Taşıyıcılar tipik olarak durumun belirti ve semptomlarını göstermezler.
Bu Hastalık İçin Kullanılan Diğer İsimler
- Seçici T hücresi defekti
- ZAP70 ile ilgili SCID
- Zeta ile ilişkili protein 70 eksikliği
Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is ZAP70-related severe combined immunodeficiency?
