Tularemi Nedir? Çeşitleri, Belirtileri, Tedavisi

Tularemi (tularemia), tipik olarak cilde, gözlere, lenf düğümlerine ve akciğerlere saldıran nadir bir bulaşıcı hastalıktır. Tavşan ateşi veya geyik sineği ateşi olarak da adlandırılan tularemi, Francisella tularensis bakterisinden kaynaklanır.

Tularemi hastalığı temel olarak memelileri, özellikle kemirgenleri, tavşanları ve yabani tavşanları etkiler, bununla birlikte kuşlar, koyunlar, köpekler, kediler ve hamsterler gibi evcil hayvanları da enfekte edebilir.

Tularemi dünyanın herhangi bir yerinde görülebilir, ancak hayvanların bakterilerle enfekte olma ihtimalinin daha yüksek olduğu kırsal alanlarda daha yaygındır. Haftalarca toprakta, suda ve ölü hayvanlarda hayatta kalabilir. Bu yüzden çok farklı şekillerde enfeksiyonlara neden olabilir.

F. tularensis, insanlara enfekte kenelerin, geyik sineklerinin, enfekte hayvanlarla veya enfekte olmuş karkaslarla temas, hava yoluyla bulaşan bakterilerin solunması ve enfekte olmuş yiyecek veya suyun yutulması ile bulaşır.

Hastalığa yakalanma şekliniz, sahip olacağınız semptomların tipini ve ne kadar şiddetli olabileceğini etkiler. Ancak bakterilere maruz kalmanız, hastalığa yakalanacağınız anlamına gelmez.

Yüksek derecede bulaşıcı ve potansiyel olarak ölümcül olan tularemi, genellikle erken teşhis edilirse spesifik antibiyotiklerle etkili bir şekilde tedavi edilebilir.

Tulareminin Nedenleri

Tularemi, Francisella tularensis bakterisinden kaynaklanır. Vakaların çoğu bakteri taşıyan sinekler veya keneler tarafından ısırılmak veya bakterilerle enfekte olmuş hayvanlara maruz kalmaktan kaynaklanmaktadır.

Tularemi, tavşan, misk sıçanı, sincap ve kunduz dahil olmak üzere 100 hayvan türünde bulunmuştur. Enfekte hayvan dokusunun kullanılması veya enfekte bir hayvanın yeterince pişmemiş etinin tüketilmesi, tularemi ile sonuçlanabilir.

Köpekler ve kediler gibi evcil hayvanlar da tularemi bulaşmasından sorumlu olabilir. Köpekler ve kediler enfekte hayvanlarla veya kenelerle temas edebilir ve hastalığı tükürük veya pençeleri yoluyla insanlara yayabilir.

Tularemi, aerosolize bakterilerin Solunması (inhalasyon) ile hava yoluyla da bulaşabilir. Fırçalama veya çim biçme de dahil olmak üzere yaygın faaliyetler, bakterileri çevreden aerosolize edebilir ve insanlarda enfeksiyona neden olabilir.

Laboratuar ortamında veya potansiyel olarak bir biyoterörizm eyleminde bakterilere maruz kalırsanız enfekte olmanız da mümkündür.

Tıbbi literatürde insandan insana bulaşma kanıtlanmamıştır.

Risk Faktörleri

Her yaştan herhangi biri tularemiyi geliştirebilse de, belirli mesleklerde veya faaliyetlerde bulunmak ya da belirli bölgelerde yaşamak daha büyük risk oluşturabilir.

Tularemi için artmış risk altındaki insanlar şunlardır:

• Veterinerler, hayvan bakıcıları ve park bekçileri gibi hayvanlarla yakın çalışanlar
• Yoğun ormanlık bölgelerde yaşayanlar
• Avcılar ve kasaplar gibi hayvan leşleriyle çalışanlar
• Bahçe ve peyzaj işinde çalışanlar
• Yaban hayatı yönetimi veya veteriner hekimliği alanında çalışmak

Tularemi Belirtileri

Francisella tularensis’e maruz kaldıktan sonra, semptomların ortaya çıkma süresi (kuluçka dönemi) genellikle üç ila beş gündür, ancak iki hafta kadar sürebilir.

Semptomlar etkilenen bireyler arasında büyük farklılıklar gösterir. Bazı bireylerde belirgin semptomlar olmayabilir (asemptomatik); diğerleri ise potansiyel olarak hayati tehlike oluşturan ciddi komplikasyonlar geliştirebilir.

En sık görülen belirti 38 ila 40 arasında değişen ateştir. Diğer belirtiler arasında eklem ağrısı, lenf bezlerinin şişmesi, baş ağrısı, üşüme, kuru öksürük, boğaz ağrısı, enfeksiyon bölgesindeki ülserler, göz ağrıları, halsizlik ve ishal sayılabilir.

Tularemi Çeşitleri ve Belirtileri

Her birinin kendine özgü semptomları olan farklı tularemi tipleri vardır. Tipler, bakterilerin vücuda nasıl ve nerede girdiğine bağlıdır:

Ülseroglandüler

Bu, tulareminin en yaygın tipidir. Belirtiler şunları içerir:

• Enfekte hayvanla temas noktasında veya bir ısırık yerinde bir cilt ülseri
• Şişmiş ve ağrılı lenf bezleri (en sık koltukaltı veya kasıklarda)
• Şiddetli baş ağrısı
• Ateş
• Titreme
• Yorgunluk

Oküloglandüler

Bu form bakteri göze girdiğinde oluşur. Aşağıdaki belirtilere neden olabilir:

• Göz ağrısı
• Göz kızarıklığı
• Göz şişkinliği ve akıntısı
• Göz kapağının iç kısmındaki ülser
• Işığa duyarlılık

Glandüler

Glandüler tularemili kişilerde ülseroglandüler tularemi ile aynı belirtiler görülür, ancak cilt ülseri yoktur.

Pnömonik

Bu form, tulareminin en ciddi şeklidir. Organizmayı içeren tozları veya aerosolleri solumaktan kaynaklanır. Diğer tularemi formları (örneğin ülseroglandülar) tedavi edilmediğinde ve bakteriler kan dolaşımından akciğerlere yayıldığında da ortaya çıkabilir.

• Kuru bir öksürük
• Nefes alma zorluğu
• Yüksek ateş
• Göğüs ağrısı

Orofarengeal

Genellikle kötü pişmiş yabani hayvan eti yemekten veya kirli su içmekten kaynaklanır. Bu form ağız, boğaz ve sindirim sistemini etkiler. Belirtiler şunları içerir:

• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Ağız ülseri
• Kusma
• İshal
• İltihaplı bademcikler
• Boyunda şişmiş lenf bezleri

Tifoidal

Tifoidal tip, hastalığın nadir fakat çok ciddi bir şeklidir. Belirtiler şunları içerebilir:

• Yüksek ateş
• Aşırı yorgunluk
• Kusma ve ishal
• Dalak büyümesi (splenomegali)
• Karaciğer büyümesi (hepatomegali)
• Zatürree

Nasıl Teşhis Edilir?

Nadir olduğu ve sıklıkla diğer hastalıklara benzediği için, tulareminin tanısı zor olabilir. Bu nedenle, sağlık hizmeti sağlayıcınızla kene ısırması ya da hasta ve ölü hayvanlarla temas gibi olası riskleri paylaşmak önemlidir.

Son yolculuklar, böcek ısırıkları veya hayvanlarla temas ettiyseniz doktorunuz tularemi şüphelenebilir. Ayrıca, kanser veya HIV veya AIDS gibi bağışıklık sisteminizi tehlikeye atan ciddi bir tıbbi durumunuz varsa, bu hastalığa sahip olduğunuzdan şüphelenebilirler.

Bazen tularemi, bir kan örneğindeki bakterilere karşı oluşan antikorlarla tanımlanabilir, ancak bunlar enfeksiyondan birkaç hafta sonra gelişir. Ayrıca zatürre belirtileri aramak için göğüs röntgeni de yapılabiir.

Tularemi Tedavisi

Her tularemi vakası, tipine ve ciddiyetine göre tedavi edilir. Tedavi genellikle enjekte edilen veya ağız yoluyla antibiyotik içerir. Pnömoni veya menenjit gibi komplikasyonlarınız varsa, bu koşullar için de tedaviye ihtiyacınız olacaktır.

Genel olarak, hastalıktan kurtulduktan sonra tularemiye karşı bağışıklık kazanılır, ancak bazı insanlar nüks veya reinfeksiyon yaşayabilir.

Komplikasyonlar

Şiddetli ve tedavi edilmemiş tularemi vakaları aşağıdaki komplikasyonlara neden olabilir:

• Akciğerlerin iltihabı (zatürree)
• Kalp zarı iltihabı (perikardit)
• Kronik kalp yetmezliği
• Kemik enfeksiyonu (osteomiyelit)
• Menenjit
• Ölüm

Tularemiyi Önleme

• Yabani tavşan veya tavşan avlıyor veya besliyorsanız, eldiven ve koruyucu gözlük kullanın ve ellerinizi hayvana dokunduktan sonra sabun ve sıcak su ile iyice yıkayın.

• Kene veya sivrisinek istilası olan bölgelerde zaman geçirirseniz, uzun kollu gömlekler ve uzun pantolonlar giyin, pantolonlarınızı çoraplarınıza sokun ve yüzünüzü ve boynunuzu korumak için geniş kenarlı bir şapka kullanın.

• Evcil hayvanlarınızın güvende kalmasına yardımcı olmak için, onları denetlenmeden dışarıda bırakmaktan kaçının, pire ve kene korumasını sağlayın ve vahşi veya ölü hayvanlarla yakın temas halinde olmalarına izin vermeyin.

• Bahçe işleriyle uğraşırken yüz maskesi takın.

• Hayvan kalıntılarını yiyecek veya sudan uzak tutun.

• Göl veya göletlerden su içmekten kaçının.

• Böcek kovucular kullanın.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is tularemia?
2: About tularemia
3: Tularemia