Aktinik Keratoz Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Aktinik keratoz (actinic keratosis), güneş ışıklarına uzun süreli maruz kalma sonucu ortaya çıkan bir cilt hastalığıdır. Aktinik keratoz ayrıca güneş lekeleri, solar keratoz ve yaş lekeleri olarak da adlandırılır. Güneş altında uzun süre kalmış insanların yaşı ilerledikçe ellerinde ve kollarında kahverengimsi lekeler çıkmaya başlayabilir. Ortaya çıkan bu lekelere aktinik keratozlar denir. Aktinik keratoz özellikle yaşlılar arasında çok yaygın görülen bir cilt problemidir. Genellikle uzun süreli güneşe maruz kalan yüz, boyun, saçsız kafa alanları ve el sırtlarında kızarık zımpara kâğıdı görünümlü, kalın, üzerindeki skuam (pulu) kaldırıldığında çabuk kanayan lezyonlar olarak görülür. Aktinik keratoz lezyonları genellikle zararsızdır fakat düşük bir ihtimal de olsa küçük bir yüzdesi sonunda cilt kanserine (skuamöz hücreli karsinom) dönüşebilir. Bu yüzden başka cilt sorunları da ortaya çıkmadan tedavi olmak gerekir. Güneş ışığınızı en aza indirerek ve cildinizi ultraviyole (UV) ışınlarından koruyarak aktinik keratoz riskini azaltabilirsiniz.

Cildimiz, oluşan kesikler veya oluşan küçük hasarları onarmak için normalde iyi işlev görür. Ancak yıllar içinde uzun süreli olarak ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalınırsa ciltte hasarlar oluşabilir ve buna bağlı olarak ciltte bu güneş lekeleri ortaya çıkabilir. Cilt lekeleri kahverengimsi, açık koyu renk, gri, sarı-beyaz, pembe veya ten renginde olabilir.

Mavi-yeşil gözlü insanlar, sarışın ve kızıl saçlı olanlar ciltlerinde daha az koruyucu pigment olduğundan güneş yanığı ve güneş hasarlarına çok hassastırlar. Bu cilt problemi siyah derili insanlarda neredeyse hiç rastlanmamaktadır. Aktinik keratozlar 50 yaşın üzerindeki kişilerde daha sık görülür. Fakat sık sık şezlonglarda uzanarak güneşlenen insanlar ve inşaat ve tarım işlerinde çalışanlar gibi sürekli olarak güneş ışınlarına maruz kalındığında çok daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir. Açık alanlardaki işlerde genelde erkekler çalıştığı için erkeklerde daha sık görülür.

Bilgicik: İngiltere’de yürütülen çalışmalar sonucunda 60 yaş üstü her dört ya da beş kişiden yaklaşık birinin aktinik keratoz cilt problemine sahip olduğu ileri sürülmüştür.

Aktinik Keratoz Nedenleri

Aktinik keratoz nedeni sık olarak güneşten gelen UV ışınlarından ve kabin içerisinde bronzlaşma gibi doğal olmayan ortamlardaki ışıklardan kaynaklanır.

Risk Faktörleri

Herkeste aktinik keratoz gelişebilir fakat aşağıdaki durumlarda görülme olasılığı daha fazladır.

• 50 – 60 ve daha üstü bir yaşta olmak.
• Güneşli bir iklimde yaşamak.
• Yoğun bir şekilde güneşe maruz kalmak.
• Soluk cilt, kızıl veya sarı saçlara sahip olmak.
• Mavi ya da açık renkli gözlere sahip olmak.
• Geçmişte yaşanmış cilt kanseri.
• Kemoterapi, kronik lösemi, AIDS ya da organ nakli sonrası ilaç kullanımı sonucu zayıf bir bağışıklık sistemine sahip insanlar.
• Meslekleri gereği açık alanda çalışan, gemici, çiftçi, yol işçilerinde çok daha sık olarak rastlanmaktadır.
• Açık renk tenli, açık renk gözlü, açık ya da kızıl saçlı olan kişilerde (yani güneş hasarına yatkın) insanlarda görülme oranı yüksektir.

Aktinik Keratoz Belirtileri

Aktinik keratoz genelde eller, kol, kafa derisi, boyun, yüzde, dudaklarda ve kulaklar dahil olmak üzere güneşe maruz kalan bölgelerde ortaya çıkar. Aktinik keratozlar kalın, pullu, kabuklu cilt lekeleri olarak görülür. Bu lekeler zaman içinde kaybolabilir veya aynı kalabilir.

Genel olarak ortaya çıkan belirtiler şunlardır:

• • Oluşan bölgelerde dokunuşu pürüzlü olabilir.
  • Kaşınabilir, yanabilir veya batabilir.
  • Bazı durumlarda sert ve siğil benzeri olabilir.

• Küçük bir bezelye tanesi kadar, 1 ila 3 mm arasında değişen ebattadır.
• Birbirine yakın sayısız lekeler halinde olabilir.
• Kızarmış, irite olmuş ciltle çevrili olabilir.

Cildinizde bu belirtilerden herhangi birine rastlarsanız bir dermatoloğa görünmelisiniz.

Aktinik Keratoz Tanısı

Doktorunuz muhtemelen cildinizi inceleyerek aktinik keratozunuz olup olmadığını belirleyebilir. Ayrıca, cilt biyopsisi gibi başka testler de yapabilir. Cilt biyopsisi sırasında, cildinizin (şüpheli lezyondan) küçük bir örneğini alır laboratuvarda analiz edilir. Cilt biyopsisi lezyonların SCC’ye dönüşüp dönüşmediğini anlamanın tek kusursuz yoludur.

Aktinik Keratoz Tedavisi

Aktinik keratozların tedavisi derinin üzerindeki anormal, hasarlı hücrelerin deriden uzaklaştırılmasını içerir. Özellikle aşırı güneş hasarına olan ciltlerde tüm aktinik keratozları tedavi etmek mümkün olamayacağından kalınlaşmış ve hassas olan keratozların tedavisi önemlidir, çünkü bu tip keratozların cilt kanserine dönüşüm açısından riskleri daha yüksektir.

İlaçlar (kremler):

• Fluorourasil krem (Carac, Fluoroplex, Efudex)
• İmikimod krem (Aldara, Zyclara)
• Ingenol mebutate jeli (Picato)
• Diklofenak jel (Voltaren, Solaraze)

Kriyoterapi: Çok soğuk bir maddeleyi (sıvı azot) gibi deri lezyonlarına uygulanır. Bu işlem cilt yüzeyinin donarak soyulmasını sağlar ve en yaygın tedavi yöntemidir.

Kazıma (küretaj): Bu prosedürde, doktorunuz hasarlı hücreleri kazımak için curet denilen bir cihaz kullanır. Bu işlem lokal anestezi uygulanarak yapılır.

Cerrahi işlem (eksizyon): Doktorunuz lekelerin kanser olabileceğinden şüphelenirlerse, lokal anestezi altında bir neşter ile pullu alanı kesip dikişlerle kapatır. Deri parçası daha sonra tanıyı doğrulamak için mikroskop altında incelenir. Yamalı ciltin çıkarılması kalıcı bir iz bırakabilir.

5-Fluorourasil krem: 5-Fluorourasil krem (5-FU, Efudix) Bu tedavi özellikle yüzde çok sayıda aktinik keratoz bulunduğunda avantajlıdır. Bu krem hasta olan deri alanına günde 1-2 kez 2-4 hafta boyunca uygulanır.Tedavi edilen alan kırmızı, kabukludur ve rahatsızlık hissi vardır. İyileşme krem sonlandırıldığında görülür ve sonuçları mükemmeldir.

Kimyasal peeling (Imiquimod): Bir aşındırıcı sıvı cildin etkilenen bölgeye uygulanır. Etkilene alana haftada 2-3 kez 1-4 ay uygulanır. Bu ilaç dokuda tahriş reaksiyonuna neden olur, bu reaksiyon 3 hafta sürer ve tedaviye devam edildiğinde azalır.

Fotodinamik tedavi: Fotodinamik tedavide aktinik keratoz olan alana önceden porfirin adlı bir fotosensiziter (güneşe duyarlandırıcı) uygulanır. Sonrada güçlü bir ışık uygulanır. Tedavi edilen alanda yanık gelişir ve vir kaç haftada iyileşme olur.

Erken tedavi edilirse, hemen hemen tüm aktinik keratozlar cilt kanserine dönüşmeden önce temizlenebilir veya çıkarılabilir. Tedavi edilmeden bırakılırsa, aktinik keratozların yüzde 10’una kadarı skuamöz hücreli karsinomaya (SCC) doğru ilerleyebilir. Skuamöz hücreli karsinom, genellikle erken teşhis ve tedavi edilirse yaşamı tehdit edici olmayan ikinci en yaygın cilt kanseri türüdür.

Aktinik Keratozdan Nasıl Korunabiliriz?

1. Özellikle gün ortasında güçlü olan güneş ışınlarından kaçının.
2. En az 15 SPF içeren geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanın. Cildiniz, kulaklarınızın uçları, ellerinizin ve boynunuzun arkası da dahil olmak üzere, maruz kalan tüm cilt üzerine bol miktarda uygulayın.
3. Cildinizi, kollarınızı ve bacaklarınızı örten sıkı dokunmuş kıyafetlerle ve baş bölgesinide geniş kenarlı bir şapka ile koruyun.
4. Bronzlaşma yatakları ve lambaları kullanmaktan kaçının
5. UV ışın koruması sağlayan bir güneş gözlüğü kullanın.
6. Cildinizi yeni cilt büyümeleri veya mevcut çiller, şişlikler ve doğum lekeleri değişiklikleri için sık sık inceleyin. Aynaların yardımıyla yüzünüzü, boynunuzu, kulaklarınızı ve kafa derisini kontrol edin.
7. Tam vücut cilt kontrolü için yılda bir dermatoloğa görünün.