Periferik Görme Kaybı Nedir? Belirtileri, Tedavisi
Periferik görme kaybı (peripheral vision loss), hastanın normal görüş alanının kenarlarındaki nesneleri görmede zorluk çekmesi ve sadece dar, “dairesel tünel benzeri” bir alanda objelere odaklanabilmesidir.
Tünel görüşü, tünel vizyonu (tunnel vision) ve kalnienk vizyonu olarak da adlandırılan periferik görme kaybı, herhangi bir yaşta herhangi bir kimsede ortaya çıkabilir, ancak yaşlı bireylerin bunu deneyimleme olasılığı daha yüksektir, çünkü göz problemleriyle bağlantılı altta yatan koşullara sahip olma eğilimindedirler.
Periferik Görme Nedir? Neden Önemlidir?
Periferik görme ve ilgili problemleri anlamak için merkezi vizyonun ne anlama geldiğini anlamak önemlidir. Gözlerimiz aslında aynı anda birçok yönde görüntü algılıyor. Düz bakıldığında algılanan görüntü merkez vizyon olarak adlandırılır. Merkez vizyon genellikle çok net ve keskindir.
Merkez vizyonun dışında kalan alanda algılanan görüntü ise periferik görüştür. Periferik görme (yan görüş, çevresel görüş), kafayı çevirmeden veya gözleri hareket ettirmeden etraftaki nesneleri ve hareketleri görme yeteneğidir.
Periferik görüşün her yöndeki dereceleri farklıdır. Dümdüz bakıldığında, periferik görüş yaklaşık 60 derece içe (burun yönünde) ve dışarı doğru (burundan dışarıya doğru) yaklaşık 100 ila 110 derecelik bir görüş alanına sahiptir.
Düşey sınırlar yaklaşık 60 derece yukarı ve aşağı doğru da yaklaşık 75 derecedir. Periferik görme kaybında, bu görüş açısı (içe, dışa, yukarı, aşağı doğru) merkezi vizyon bozulmadan değişen derecelerde kaybolur. Orta ve şiddetli vakalarda periferik görme kaybı dar bir tünelden bakmaya benzer ve bu nedenle genellikle tünel vizyonu olarak adlandırılır.
Bir şeye konsantre olduğumuzda, bilgisayar monitörü veya okuduğumuz kitap gibi doğrudan önümüze odaklanırız. Ama gözlerimiz, sürekli olarak etrafımızdaki diğer hareketlerin de farkındadır. Periferik görüş özellikle araba kullanmak veya spor yapmak gibi aktiviteler sırasında önemlidir.
Bir sürücü, aniden önüne çıkan bir yayayı periferik görüş yeteneği sayesinde önceden algılayabilir ve yayanın çıkma hareketine karşı önlem alabilir. Veya bir basketbol oyuncusu topu periferik görüş kullanarak gördüğü tarafa gelen bir takım arkadaşına atabilir. Sınırlı periferik görüşü olan insanlar, bu görme yeteneğinden yoksundurlar ve doğrudan önlerinde olmayan nesneleri ve hareketleri görmek için gözlerini, hatta kafalarını bile çevirmek zorunda kalırlar.
Zayıf periferik görüş bazen okuma, yazma ve sosyal becerileri etkileyebileceğinden Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile karıştırılmaktadır.
Okumak için, gözlerimiz bir sayfadaki kelimeleri takip edebilmelidir. İzleme problemleri olan bir kişi, kendi merkez vizyonunda okunan mevcut kelime grubu ile koordine etmek için bir sonraki kelime grubunu kendi periferik görüşünde bulamamaktadır. Bu da kişinin satırlar arasında ileri geri gitmesine, sözcükleri atlamasına veya tekrar okumasına neden olur. Bu okuma zorluğu sonucu kişi hüsrana uğrayabilir ve dikkati dağılabilir, bu da çoğu zaman DEHB olarak yanlış teşhis edilir.
Periferik Görme Kaybı Nedenleri
Tünel vizyonu kan kaybı, alkol tüketimi ve cıva zehirlenmesi gibi bir dizi tıbbi ve biyolojik durumdan kaynaklanabilir. Durumun önde gelen nedenleri aşağıda listelenmiştir:
- Glokom: Glokom, optik sinirlere zarar veren göz içinde basınç birikmesi nedeniyle oluşur. Tünel görüşünün önde gelen nedenidir.
- Yaralanma nedeniyle kan kaybı: Belli koşullar altında, büyük miktarda kanın hızlı kaybı, periferik görmenin kaybına yol açabilir.
- Alkol tüketimi: Çok fazla alkol almak, bulanık görme ve çift görme gibi çeşitli görsel belirtilere neden olabilir. Daha az yaygın olmasına rağmen, zaman zaman alkol zehirlenmesi tünel görüşüne neden olabilir.
- Halüsinojenik ilaçlar (uyuşturucu maddeler): Lsd (asit), psilosibin (sihirli mantarlar) ve ekstazi gibi uyuşturucu maddelerin çoğunun ortak özelliği kullanıcının algılarını değiştirme ve görsel halüsinasyonlara neden olma yetenekleridir; bunlar bazen tünel görüşünü de içerebilir.
Bu maddeleri kullanan kişiler dikkatlerini çeken herhangi bir nesneye sürekli olarak ve yoğunlaşarak bakmalarına neden olabilir. Zihinsel odağın bu daralması, odaklanılan nesnenin dünyadaki tek şey olduğu hissini yaratması, kendisini tünel vizyonu olarak gösterebilen bir algıdır.
- İlaçlar: Sıradan ilaçlar da bazen tünel vizyonuna neden olabilir. Brimonidin, nitrogliserin ve skopolamin gibi ilaçlar, yan etkileri arasında periferik görme kaybını listelemiştir. Bu yüzden herhangi bir ilaç tedavisine başlamadan önce mutlaka doktorunuza ve eczacınıza danışınız.
- Katarakt: Gözünüzün merceğini oluşturan proteinin bir kısmı veya eski hücreler birikmeye başladığında katarakt oluşur; bu da görüş alanınızda bir bulutlu alana neden olur. Genellikle kataraktlar lensin merkezinde oluşur (buna nükleer katarakt denir), ancak birçok durumda lensin kenarlarında oluşur ve periferik görme kaybına neden olur.
- Retinitis pigmentosa: Retinitis pigmentosa, retinadaki ışığa duyarlı hücrelerin, görsel bilgi toplayan ve beyne ileten rod ve konilerin ölümüne neden olan ilerleyici bir hastalıktır. Bu, sıklıkla periferik görme kaybı ile başlayan, kademeli görme kaybına neden olur. Ne yazık ki, retinitis pigmentoza sebebi bilinmemektedir (genetik olduğu düşünülür) ve tedavisi yoktur.
- Koroideremi: Koroideremi, görme gücünün yavaş yavaş kaybolmasına neden olan, oldukça nadir görülen bir genetik durumdur. Görme yavaş yavaş kararır ve sonunda çevresel görüş ortadan kalkmaya başlar.
- Oküler migren: Migren baş ağrılarının aksine, oküler migren genellikle ağrısızdır, ancak periferal görme kaybına yol açabilir. Neyse ki, oküler migren zararsızdır ve tünel görüşü hissi ve diğer semptomlar dakikalar içinde kaybolur.
- Retina dekolmanı: Retina dekolmanı, gözün arkasındaki ince bir doku tabakasının (retinanın) normal konumundan uzaklaştığı ciddi bir durumdur. Retina dekolmanı, retina işlevlerini tehlikeye atan oksijen ve besin kaynağını keser ve bu da yavaş yavaş tünel görüşü de dahil olmak üzere görme problemlerine yol açabilir.
- Geçici tünel görüşü: Tünel görüşü, vücudun yüksek seviyelerde adrenalin üretmesi durumunda, aşırı panik, stres veya öfke gibi durumlarda geçici olarak gerçekleşebilir.
- Yılan ısırığı: Bazı yılanlardan gelen nörotoksik zehir, sinir sistemini etkileyerek periferik görme kaybına yol açabilir.
Tünel vizyonu için muhtemel nedenlerin listesi çok uzun olduğundan, bu makale hiçbir şekilde kapsamlı bir liste olarak alınmamalıdır. Çevresel görüşünüzde bir azalma yaşadığınızı tespit ederseniz, bir tanı almanız ve size hangi tedavi seçeneklerinin bulunabileceğini öğrenmek için mümkün olan en kısa zamanda bir göz doktoruna başvurmanız önemlidir.
Periferik Görme Kaybı Belirtileri
Ana belirti yan görme kaybı iken, göz veya gözün periferik görme kaybından etkilendiğini gösteren başka belirtiler de görülebilir:
- Anormal gözbebeği ve ışığa karşı reaksiyon
- Işığa karşı artan hassasiyet
- Kötü gece görüşü
- Yüzen nesneler veya yanıp sönen ışıklar görmek
- Bir veya iki gözde şişlik
- Gözde kızarıklı ve kanlanma
Bazı durumlarda, baş ağrıları, mide bulantısı, kusma, koordinasyon eksikliği, anksiyete, karışıklık ve yorgunluk gibi periferik görme kaybı ile birlikte ortaya çıkan başka semptomlar da görülebilir.
Ayrıca, bazen periferik görme kaybı, tıbbi acil bir durumun işareti olabilir. Bilinç kaybı, şiddetli baş ağrısı, bozuk veya hırıltılı konuşma, vücudun bir tarafındaki ani güçsüzlük veya uyuşma ve ani görme kaybı gibi diğer ciddi semptomlarla birlikte periferik görme kaybı yaşarsanız acil tıbbi yardım isteyin.
Periferik görme kaybı ciddi bir altta yatan hastalığın belirtisi olabilir. Geçici olsa bile periferik görme kaybı yaşarsanız mutlaka bir doktora başvurun.
Periferik Görme Kaybı Teşhis Edilir?
Ayrıntılı bir tıbbi geçmiş ve göz muayenesi sonrasında doktorunuz, görsel alan testi ile periferik görme kaybını teşhis edebilir.
- Bilgisayarlı görme alanı (BGA) testi: Bilgisayarlı görme alanı (BGA) testi ile tam karşıya odaklanmış görme (merkezi) ve yan görme (periferik) değerlendirilir. Test esnasında, testi uygulayan uzman görme alanının planını çıkarmak için bilgisayarlı araçlar kullanılır.
Bu testi gerçekleştirmek için göz bebekleri büyütülmez. Test göz başına yaklaşık 10-20 dakika sürer. Bilgisayarlı Görme Alanı Testine aynı zamanda “Perimetri” de denir.
Eğer bir göz hastalığınız varsa, doktor her 6 veya 12 ayda bir testi tekrarlamanızı isteyebilir. Bu, görmede meydana gelebilecek değişiklikleri ölçmelerine yardımcı olacaktır.
Periferik Görme Kaybı Tedavisi
Periferik görme kaybı için spesifik bir tedavi yoktur. Tedavi seçimi altta yatan duruma bağlıdır. Bazen, görüş alanını genişletmek için gözlüklere prizma olarak adlandırılan bir lens eklenebilir, ancak bu sadece belirli çevresel görme kaybı türleri içindir. Özel gözlük görme alanını bir dereceye kadar iyileştirebilirken, periferik görme kaybı için bir tedavi değildir.
Periferik görme kaybının nedeni uygun şekilde tedavi edilirse, tünel görüşünü bile durdurabilir ve hatta tersine çevirebilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda görme kaybı geri dönüşümsüzdür. Bu nedenle tünel görüşünün kapsamını önlemek veya en aza indirmek için erken teşhis ve hızlı tedavi çok önemlidir.
Periferik Görüş Kaybını Önleme
Periferik görüş kaybını önlemenin bir yolu yoktur, ancak sizi daha yüksek bir görme kaybı riski yaratabilecek bazı koşulları kontrol edebilirsiniz. Örneğin, her iki ila dört yılda bir tam bir göz muayenesi yapmak, göz doktorunun herhangi bir anormalliği erkenden fark etmesine ve uygun bir tedavi ile oluşabilecek kalıcı problemlerin önüne geçmesini sağlayacaktır.
Göz yaralanmaları glokoma yol açabilir, bu yüzden spor ve diğer fiziksel aktivitelerden hoşlananlar gözlük takarak gözlerini koruyabilirler. Ayrıca, birçok çalışmanın düzenli egzersizin göz sağlığınıza yardımcı olabileceğini gösterdiğini de belirtmek gerekir. Fiziksel olarak aktif olmak, glokomun ana nedeni olan göz basıncını azaltabilir. Egzersiz ayrıca görme problemleri için başka bir risk faktörü olan yüksek tansiyonu da düşürür.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: Peripheral vision loss (tunnel vision) causes, treatments
2: What is peripheral vision?
3: Causes of tunnel vision
