Obsesif Kompülsif Bozukluk: Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Obsesif kompülsif bozukluk (obsessive compulsive disorder), takıntılı düşünceler ve zorlayıcı davranışların görüldüğü bir ruh sağlığı bozukluğudur. Obsesif kompülsif bozuklukta bu takıntılar ve zorunluluklar günlük etkinliklere müdahale ederek önemli sıkıntıya neden olabilir. Obsesif kompülsif bozukluk kaygı veya rahatsızlığa neden olan istenmeyen ve rahatsız edici düşünceler (takıntılar) ve zihinsel davranışlar (kompulsiyonlar)’ı kapsar.

Risk Faktörleri

Obsesif kompülsif bozukluk geliştirme veya tetikleme riskini artırabilecek faktörler şunları içerir:

• Aile öyküsü: Ebeveynlerde veya başka bir aile bireyinde bu bozukluk varsa OKB geliştirme riskinizi artırabilir.
• Stresli hayat: Travmatik veya stresli olaylar yaşadıysanız riskiniz artabilir. Bu reaksiyon herhangi bir nedenle OKB’nin müdahaleci düşüncelerini ve duygusal sıkıntıları tetikleyebilir.
• Diğer zihinsel sağlık bozukluklar: OKB, anksiyete bozuklukları, depresyon, uyuşturucu madde kullanımı veya tik bozuklukları gibi diğer zihinsel sağlık bozukluklarıyla ilişkili olabilir.

Obsesif Kompülsif Bozukluğun Nedenleri Nelerdir?

OKB’nin nedeni tam olarak bilinmemektedir ancak bir takım faktörlerin rol oynadığı düşünülüyor.

Beyindeki farklılıklar: Bazı hastalarda serotonin, dopamin veya glutamin gibi nörotransmitterlerde bir dengesizliğin OKB’ye neden olduğu düşünülmektedir.

Yaşam olayları: İstismar veya ihmalkarlık yaşayan insanlarda daha yaygın olabilir ve bazen doğum ya da ölüm gibi önemli bir yaşam olayından sonra da bu problem başlayabilir

Kişilik: Yüksek kişisel standartlara sahip düzgün, titiz ve yöntemsel insanlar, kendileri ve başkaları için oldukça endişeli olanlar veya güçlü bir sorumluluk duygusu olanlar OKB geliştirebilirler.

Obsesif Kompülsif Bozukluk Belirtileri

Obsesif kompulsif bozukluk genellikle takıntıları (obsesyon) ve tekrarlayan zorlayıcı davranışları (kompülsiyon) içerir. Ancak sadece takıntı belirtileri veya sadece zorlayıcı davranış belirtilerini görmek de mümkündür. Bazı hastalar saplantıların ve zorlayıcı davranışların aşırı veya mantıksız olduğunu fark edebilirler fakat bunun farkında olmayan hastalar da olabilir.

1: Takıntı (obsesyon) belirtileri:

Obsesif kompülsif bozukluk (OKB) takıntıları, müdahaleci olan, sıkıntıya ve endişeye neden olan, tekrarlanan ısrarlı ve istenmeyen düşünceler ve dürtülerdir. Onları görmezden gelmeye çalışabilir veya zorlayıcı bir davranış veya ritüel uygulayarak onlardan kurtulabilirsiniz. Bu takıntılar, genellikle düşünmeye veya başka şeyler yapmak istediğinizde ortaya çıkmaktadır.

OKB’deki yaygın obsesif düşünceler şunları içerir:

• Mikroplar veya kir ile kirlenme veya başkalarını kirletme korkusu
• Kontrolü kaybetme, kendinize veya başkalarına zarar verme korkusu
• Cinsel açıdan müstehcen veya anormal şiddetli düşünceler
• Dini veya ahlaki fikirlere aşırı odaklanma ve uygulamaya çalışma
• İhtiyacınız olan şeyleri kaybetme ya da alamama korkusu
• Her şeyin doğru ve hizasında (simetrik) olması gerektiği fikri
• Şanslı veya şanssız sayılan bir şeye aşırı dikkat etme

2: Zorlayıcı davranışlar (kompülsiyon) belirtileri:

Kompülsiyonlar, saplantıların neden olduğu endişeyi azaltmak için yapılan eylemlerdir. Bu rahatsızlıkları olan insanlar bu davranışların mantıklı gelmediğini biliyorlar ancak bunları kaygıyı gidermek için gerçekleştirmeleri gerektiğini ve bazı durumlarda kötü bir şey olmasını önlemek için onları zorladığını hissediyorlar.

OKB’deki yaygın zorlayıcı davranışlar şunları içerir:

• Kilitler, cihazlar ve anahtarlar gibi şeylerin aşırı tekrar denetimi
• Sevdiklerinin güvenli olduklarından emin olmak için sürekli kontrol etme
• Kaygıyı azaltmak için belirli kelimeleri saymak, dokunmak, tekrarlamak veya anlamsız şeyler yapmak
• Sürekli olarak el yıkama veya duş alma
• Aşırı dua etme veya dini korku ile hareket etme
• Eski gazeteler veya boş gıda kapları gibi önemsiz nesneleri biriktirme

Çocuklarda Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri

Obsesif kompulsif bozukluğun başlangıcı genellikle ergenlik çağında veya genç yetişkinlikte görülür ancak küçük çocuklar da bazen OKB’ye benzeyen semptomlara sahip olabilirler. Bununla birlikte, DEHB, otizm ve Tourette sendromu gibi diğer bozuklukların belirtileri obsesif kompulsif bozukluk gibi görünebilir bu nedenle herhangi bir teşhis konmadan önce kapsamlı bir fiziki ve psikolojik muayene şarttır.

OKB Nasıl Teşhis Edilir?

OKB’yi teşhis etmeye yardımcı olacak adımlar şunları içerebilir:

Fiziki muayene: Fiziki muayeneniz belirtilerinize neden olabilecek diğer sorunları ortadan kaldırmaya ve ilgili tüm komplikasyonları kontrol etmeye yardımcı olması için yapılabilir.

Laboratuar testleri: Bu testlerde örneğin tam bir kan sayımı (CBC), tiroid işlevinizin kontrolü, alkol ve uyuşturucular için taramalar yapılır.

Psikolojik değerlendirme: Psikolojik değerlendirmede düşüncelerinizi, duygularınızı, belirtilerinizi ve davranış kalıplarınız konuşulur. Ayrıca bu değerlendirmeye izniniz alınarak aileniz veya arkadaşlarınız da dahil edilebilir.

Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu, anksiyete bozuklukları, depresyon, şizofreni veya diğer zihinsel sağlık bozukluklarının semptomlarına benzer olabileceği için teşhis etmek bazen zordur. Hem bu bozukluk hem de başka bir zihinsel bozukluğa sahip olmak mümkündür.

Obsesif Kompülsif Bozukluğun Tedavisi

Obsesif kompulsif bozukluk tedavisi başarıyla sonuçlanmayabilir ancak semptomları kontrol altında tutmak günlük yaşantıyı kontrol etmeye yardımcı olabilir. Bazı insanların hayatlarının geri kalanında sürekli olarak bir tedaviye ihtiyacı olabilir.

Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (CBT), OKB olan birçok insan için etkilidir. CBT tedavisinin bir türü olan maruz kalma ve tepki önleme (ERP), sizi nesnelere veya takıntıya yavaş yavaş maruz bırakmayı ve endişenizle baş edebilmenin sağlıklı yollarını öğretir. Terapi bireysel, aile veya grup seanslarında yapılabilir.

İlaçlar: Bazı psikiyatrik ilaçlar OKB’ye yönelik obsesyon ve kompülsiyonları kontrol etmeye yardımcı olabilir. En yaygın olarak antidepresanlar kullanılır. OKB’yi tedavi etmek için bazı antidepresanlar şunlardır:

6 yaş ve üstü çocuklar için: Klomipramin (anafranil), fluoksetin (prozac), fluvoksamin, sertralin (zoloft)
Yetişkinler için: Paroksetin (paxil, pexeva)

Bununla birlikte doktorunuz diğer antidepresanları ve psikiyatrik ilaçları da reçete edebilir.

Genel olarak amaç semptomları mümkün olan en düşük dozajda etkili bir şekilde kontrol etmektir. Sizin için etkili olan bir ilacı bulmak için zamanla birkaç farklı ilaç denenebilir. Belirtileri iyileştirmek için bir ilaca başladıktan sonra haftalar veya aylarca kullanmanız gerekebilir.

İlaçların Yan Etkileri

Yan etkiler: Bütün psikiyatrik ilaçların potansiyel yan etkileri görülebilir. Bazı bireyler bu ilaçları aldıktan sonra kendine zarar verme ve intihar etme düşüncesine kapılabilirler, bu yüzden olası rahatsız edici yan etkiler görüldüğünde veya hasta intihar etme gibi bir düşünceyi dile getirdiğinde bunu mutlaka uzman birine bildirin.

Komplikasyonlar

OKB’den kaynaklanan sorunlardan dolayı görülebilen olası komplikasyonlar:

• Sık karşılaşılan el yıkamasından kaynaklanan kontakt dermatit gibi sağlık sorunları
• İş, okul veya sosyal etkinliklere katılamama
• Genel olarak düşük kaliteli yaşam kalitesi
• İntihar düşüncesi ve davranışı
• Sorunlu ilişkiler

Obsesif Kompülsif Bozukluk İle Başa Çıkmak İçin Ne Yapılmalı?

1. Kendinizi iyi hissetseniz bile ilaçlarınızı kullanmaya devam edin. Doktorunuzun karar verdiği süreye uymayarak ilaçlarınızın alımını durdurursanız belirtilerin geri dönme ihtimali yüksektir.
2. Doktorunuzla beraber veya kendi başınıza belirtileri tetikleyebilecek sorunları tespit etmeye çalışın. Belirtiler geri gelirse ne yapacağınızı bildirecek bir plan yapın. Belirtilerde ya da hislerinizde herhangi bir değişiklik fark ederseniz doktorunuza veya terapistinize başvurun.
3. Başka ilaçlar, vitaminler, bitkisel ilaçlar ve diğer takviyeleri almadan önce olası etkileşimlerden kaçınmak için öncelikle doktorunuzdan bilgi alın.
4. Belirtileri yönetmeye yardımcı olan teknikleri ve becerileri belirlemek için zihinsel sağlık uzmanınızla birlikte çalışın ve bunları düzenli olarak uygulayın.
5. OKB hakkında bilgi edinin. Durumunuz hakkında bilgi sahibi olmanız sizi güçlendirebilir ve sizi tedavi planına bağlı kalmaya motive edebilir.
6. Bir destek grubuna katılın. Benzer zorluklarla karşı karşıya olan diğer kişilere ulaşmanız size destek sağlayabilir ve zorluklarla baş etmenize yardımcı olabilir.
7. Hobi ve eğlence aktiviteleri gibi enerjinizi kanalize etmenin sağlıklı yollarını keşfedin. Düzenli egzersiz yapmaya, sağlıklı diyet almaya özen gösterin.
8. Gevşeme ve stres yönetimi hakkında bilgi edinin. Meditasyon, kas gevşetme, masaj, derin nefes alma, yoga veya tai chi gibi stres yönetim teknikleri stres ve kaygıları azaltmaya yardımcı olabilir.
9. Günlük faaliyetlerinizi aksatmayın. Genelde yaptığınız gibi işe veya okula gidin. Aileniz ve arkadaşlarınızla vakit geçirin, takıntılardan kurtulmak için oyun oynayın.
10. Endişe uykusuzluğa neden olabilir ve endişeli düşünceleri ve duyguları daha da arttırabilir. Düzenli ve sağlıklı bir uyku aldığınızda anksiyete bozukluklarıyla baş etmede kilit faktör olan duygusal dengenizi korumanız daha kolaydır.