Diüretik Nedir? (idrar söktürücü) Çeşitleri, Yan Etkileri

Diüretik ilaçlar (diuretic drugs), idrarla vücuttan atılan su ve tuz miktarını arttırmak için kullanılan ilaçlardır. İdrar söktürücü ilaç ve su hapları olarak da adlandırılan diüretiklerin 3 tipi vardır ve her tipi böbreklerin farklı bir bölümünü etkiler.

İdrar söktürücü ilaçlar, konjestif kalp yetmezliği (CHF), yüksek tansiyon (hipertansiyon) ve kortikosteroid ve östrojen tedavisi ile ilişkili ödemlerde diğer ilaçlarla (yardımcı terapi) kullanılır.

Ayrıca renal disfonksiyonun (örneğin, nefrotik sendrom, akut glomerülonefrit ve kronik böbrek yetmezliği) neden olduğu ödemde, sekonder glokomun yardımcı tedavisinde ve postmenapozal kadınlarda osteoporoz için etiketli (FDA onaylı olmayan) bir şekilde kullanılmaktadır.

Diüretik İlaçlar Ne İçin Kullanılır?

Böbrekler, su, tuzlar (çoğunlukla potasyum ve sodyum) ve kandaki atık maddeleri filtreler. Su ve tuzların çoğu yeniden kan dolaşımına emilir, ancak bazıları idrar oluşturmak için atık maddeler ile birlikte bırakılır. Çok fazla tuz, kan damarlarında ekstra sıvı birikmesine ve tansiyonunuzun yükselmesine neden olabilir.

Diüretikler, böbreklerinizin idrarınıza daha fazla tuz ve su salmasını sağlar ve kan dolaşımına geri emmilmesini durdurur. Ekstra tuz ve sıvıdan bu şekilde kurtulmak kan basıncının düşmesini ve istenmeyen ilave sıvının (ödemin) atılmasını sağlar.

Diüretikler ayrıca kan damar duvarlarının rahatlamasına ve genişlemesine neden olur; bu da kanınızın akmasını kolaylaştırır. Kalp yetmezliğinden kaynaklanan yüksek tansiyon ve ödem tedavisinde bu yüzden kullanılırlar.

Diüretik İlaç Çeşitleri

Diüretiklerin üç tipi vardır: Tiazid, loop ve potasyum tutucu. Her tip böbreklerinizin farklı bir bölümünü etkiler ve farklı kullanım ve yan etkilere sahip olabilir. Sizin için en iyi olan diüretik, sağlığınıza, yaşınıza ve tedavi edilen koşula bağlıdır.

1. Tiazid Diüretik

Tiazid diüretikler, sıklıkla yüksek tansiyonu (hipertansiyon) tedavi etmek için kullanılır ve hastalar genellikle bu durumun tedavisinde ilk ilaç olarak kullanılırlar.

Tiazid diüretikleri böbreklerin distal tüpünü hedefler. Tiazidler kan damarlarının genişlemesine neden olan tek diüretiktir (vazodilatasyon), bu nedenle hipertansiyonun tedavisinde çok faydalıdır. Bu tip diüretik, günde bir kez oral yolla alınır ve düşük dozlarda etkili olur.

Tiazid diüretiklerine örnekler:

• Klorotiazid (Diuril)
• Klortalidon
• Hidroklorotiyazid (Mikrozit)
• İndapamid
• Metolazone

2. Loop Diüretik

Bu tip diüretik, kalp yetmezliği, ödem ve böbrek hastalığının tedavisinde sıklıkla kullanılır. Bu tip böbrekteki henle döngüsünü (henle kulpu) hedefler. Loop diüretikler, tiazi’e benzer şekilde etki ederek sodyum, potasyum ve dolayısıyla suyun idrarla atılmasını sağlar.

Bu diüretikler tiyazidlerden daha güçlü bir etkiye sahiptir ve kalp yetmezliği, bazı böbrek bozuklukları ve bazı karaciğer bozuklukları nedeniyle oluşan sıvı birikimini tedavi etmek için kullanılır. Akut kalp yetmezliğinin acil tedavisi için bir enjeksiyon olarak da verilebilirler.

Loop diüretikler, idrar üretiminin dramatik bir şekilde artmasına neden olur. Büyümüş prostat bezli erkeklerde bu problem üriner retansiyona (idrar yapamama) neden olabilir.

Buna ek olarak, loop diüretikler vücudun potasyum dengesini bozar. Potasyum kaybından etkileniyorsanız, doktorunuz bir loop diüretiği ile birlikte alınması için potasyum takviyesi veya potasyum tutucu bir diüretik reçete edebilir.

Loop diüretiklerine örnekler:

• Bumetanid (Bumex)
• Etacrynik asit (Edecrin)
• Furosemide (Lasix)
• Torsemid (Demadex)

3. Potasyum Tutucu Diüretikler

Bazı hastalar için, loop ve tiazid diüretikleri tehlikelidir çünkü hastanın idrarda sadece sodyum ve suyu değil potasyumu da kaybetmesine neden olurlar. Bir hastanın kan potasyumu çok düşükse (hipokalemi), özellikle hastanın altta yatan bir kalp rahatsızlığı, böbrek veya karaciğer fonksiyon bozukluğu varsa komplikasyonlara neden olabilir.

Bu nedenle sadece sodyum ve suyun atılmasını sağlayan potasyum tutucu diüretikler üretilmiştir. Bu ilaçlar kalp yetmezliği, karaciğer hastalığı veya böbrek hastalığı olan hastaları tedavi etmek için kullanılır.

Potasyum tutucu diüretiklere örnekler:

• Amilorid
• Eplerenone (Inspra)
• Spironolakton (Aldakton)
• Triamteren (Drenyum)

4. Diğer Diüretik İlaçlar

Asetazolamid, bazen Meniere hastalığına (iç kulak rahatsızlığı) bağlı baş dönmesi ataklarını, yükseklik hastalığını ve gözdeki aşırı basıncı (glokom) hafifletmek için kullanılır. Mannitol da gözdeki basıncı azaltmak ve serebral ödemi (beyinde sıvı birikimi) tedavi etmek için kullanılabilir.

Diüretiklerin Zararları (Yan Etkileri)

Diüretiklerin tıp camiasında uzun bir geçmişi vardır ve nispeten güvenli bir ilaç sınıfı olarak kabul edilmektedir. Tüm diüretikler ilk kullanıldığında hastanın daha sık idrara çıkmasına neden olur (özellikle de loop diüretikleri). Fakat hasta birkaç hafta boyunca ilacı kullandıktan sonra bu yan etki genellikle azalır. Buna ek olarak diüretikler aşağıdaki yan etkilere de neden olabilir:

• Üriner inkontinans (idrar kaçırma)
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Döküntüler veya kaşıntı
• Daha yüksek kan şekeri veya kolesterol düzeyi
• Cinsel işlevde ve âdet dönemindeki değişiklikler
• Kandaki düşük sodyum, potasyum ve magnezyum seviyeleri
• Kandaki yüksek potasyum seviyeleri
• Güneş ışığına duyarlılık artışı
• Erkeklerde meme şişmesi, kadınlarda ise meme hassasiyeti
• İktidarsızlık ve cinsel isteğin azalması
• Aşırı susuzluk
• Kas krampları
• Kulak çınlaması
• Gut
• İshal

Nadir durumlarda diüretikler ciddi yan etkilere de neden olabilir. Bunlar:

• Alerjik reaksiyon
• Böbrek yetmezliği
• Düzensiz kalp atışı (aritmi)

Ciddi karaciğer veya böbrek hastalığı, düzensiz kalp atışı, hamilelikte 3. trimester ve gut hastalığı gibi durumlarda diüretikler doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Diüretik kullanırken sizi rahatsız eden yan etkileriniz varsa doktorunuza başvurun. Yan etkilerinizi azaltmak için farklı bir ilaç veya ilaç kombinasyonları reçete edilebilir.

Diüretik ilaçlar kullanmaya başladığınızda daha çok yorgun hissedebilir veya daha sık idrara çıkmanız gerekebilir. Bu etkiler, tipik olarak ilaç alındıktan bir süre sonra daha az gerçekleşir. İdrarın artması uykunuzu ya da günlük faaliyetlerinizi kesintiye uğratırsa, ilacın alınması için bir program planlamanıza yardımcı olması için doktorunuza danışın.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: About diuretics
2: Diuretics (water pills) for high blood pressure
3: What is a diuretic?