Aşil Tendonu Nedir? Aşil Tendonu Problemleri Nelerdir?
Aşil tendonu (achilles tendon), baldır kaslarını topuk kemiğine bağlayan sert bir fibröz doku grubudur. Aşil tendonu ayrıca kalkaneal tendon ve topuk kordonu olarak da adlandırılır.
Gastroknemius ve soleus kasları (baldır kasları), baldırın alt ucunda aşil tendonu haline gelen bir doku bandında birleşir. Aşil tendonu daha sonra topuk kemiğine (kalkaneusa) bağlanır. Bursae adı verilen küçük keseler, topuktaki aşil tendonu için yastık görevi görür ve aşınmasını engeller.
Baldır kasları kasılırken, aşil tendonu topuğu çeker. Bu hareket yürürken, koşarken veya zıplarken ayak parmaklarımız üzerinde durmamızı sağlar.
Ortalama 15cm uzunluğunda olan aşil tendonu, vücuttaki en büyük ve en güçlü tendondur. Gücüne rağmen, aşil tendonunun sınırlı bir kan kaynağı vardır ve buna bağlı yüksek gerilimler nedeniyle yaralanmalara karşı hassastır.
Aşil Tendonu Neresi?
Alt bacağın arkasından aşağı doğru topuğa kadar uzanır ve ayak bileğinin arkasında dikey olarak aşağı doğru geçer.
Aşil Tendonu Problemleri Nelerdir?
Aşil tendonunda ortaya çıkan iki yaygın problem aşil tendiniti ve aşil tendonu yırtılması veya kopmasıdır:
Aşil Tendiniti
Aşil tendiniti, aşil tendonunun aşırı gerilime maruz kalması sonucu ortaya çıkan iltihaplanma ve ağrıdır. Aşil tendiniti ayrıca aşil tendinozu ve aşil tendinopati olarak da adlandırılır. Aşil tendinit, aşil tendonunu çevreleyen kılıfın iltihabı (paratenonitis), tendonun içindeki dejenerasyon (tendinoz) veya ikisinin bir kombinasyonunu içerebilir.
Aşil tendiniti en sık koşularının yoğunluğunu veya süresini aniden arttıran koşucularda görülür. Aynı zamanda, sadece hafta sonları tenis veya basketbol gibi spor yapan orta yaşlı insanlarda da yaygındır. Bu durum her yaştan, ırktan, etnik grutan ve cinsiyetten kişilerde görülebilir.
Aşil Tendonu Yırtılması – Kopması
Aşil tendonu kopması, aşil tendonunun kısmen veya tamamen yırtılması durumudur. Aşil tendon kopması ayrıca aşil tendon rüptürü olarak da adlandırılır. Genellikle hafta sonu sporcularında görülür, tipik olarak boş zamanlarında spora katılan orta yaşlı insanlarda. İyi eğitimli profesyonel sporcularda daha az görülür. Yaralanma erkeklerde kadınlardan daha sık görülür ve yırtılma sıklığı 30 yaşın üzerinde artar.
Bir aşil tendonu kopması genellikle ayağınıza ve bileğinize yapılan ani bir travma sonucu oluşur. Eğer aniden zıplarsanız, bir çukura adım atarsanız ya da koşu yaparken hızlı başlangıçlar ve duraklamalar (spordaki manevraları kesme gibi) yaparsanız tendonunuz yırtabilir veya kopabilir. Spor aktiviteleri dışında basit bir ev işi yaparken veya merdivenlerden inip çıkarken bile bu yaralanmaya maruz kalabilirsiniz.
Belirtiler Nelerdir?
Aşil tendinitinin belirtileri ayak bileği bölgesinde şişlik ve hafif veya şiddetli ağrı içerir. Ağrı kademeli olarak ortaya çıkabilir veya yalnızca yürürken veya koşarken oluşabilir. Ayak bileğinde daha az güç ve hareket aralığı olabilir.
Aşil tendon kopması belirtileri ani ve keskin bir ağrı içerebilir. Çoğu insan kopma oluştuğu zaman bunu hissedebilir veya duyabilir. Kopmanın gerçekleştiği yerde bir çukur görülebilir ve şişme ve morluk oluşabilir. Parmakların üzerinde yükselme ve yürüme imkansız hale gelebilir.
Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorunuz, geçmiş sağlığınız hakkında sorular sorarak ve ağrı ve şişlik için bacağınızın arkasını kontrol ederek aşil tendonu ile ilgili probleminizin olup olmadığını söyleyebilir.
Belirtileriniz şiddetliyse veya tedavi ile düzelmezse doktorunuz röntgen, ultrason taraması veya MRG yaptırmanızı isteyebilir.
Nasıl Tedavi Edilir?
Hafif aşil tendonu problemlerinin tedavisi dinlenme, reçetesiz ağrı kesici ilaç, germe egzersizlerini ve RICE yöntemini içerir. Tendon üzerindeki stresi azaltmak için topuğu destekleyen ayakkabılar giymeniz ve spor yapma şeklinizi değiştirmeniz gerekebilir. Erken tedavi en iyi sonucu verir ve daha fazla yaralanmayı önleyebilir.
Hafif vakalarda bile, tendonun kendini onarması haftalar veya aylar sürebilir. Sabırlı olmak ve tendonu strese sokan sporlara ve etkinliklere çok erken dönmemek önemlidir.
Yırtılmış veya tamamen kopmuş bir tendon gibi ciddi sorunların tedavisi ameliyat veya alçı, atel, destek, yürüme botu veya alt bacağın ve ayak bileğinin hareket etmesini önleyen başka bir cihaz içerebilir. Fiziksel terapide veya rehabilitasyon programında yapılan egzersiz, alt bacak ve ayak bileğinin tekrar güçlü ve esnek olmasına yardımcı olabilir. Tendonun iyileşmesi haftalar veya aylar alacaktır.
Aşil tendon problemleri için tedavi zaman alır, ancak genellikle işe yarar. Çoğu insan spor ve diğer aktivitelere dönebilir.
Aşil Tendonu Problemlerinin Önlenmesi
Aşağıdaki yaşam tarzı değişiklikleri tendonun yaralanma riskini azaltabilir ve belirtilerin iyileşmesine yardımcı olabilir:
- Kaslarınızı güçlendirin. Yıl boyu iyi durumda kalın ve kaslarınızı olabildiğince güçlü tutmaya çalışın.
- Aktivite seviyenizi kademeli olarak arttırın.Egzersiz seanslarının yoğunluğunu ve uzunluğunu yavaş yavaş artırın. Bir süre hareketsiz kaldıysanız veya bir spor dalında yeniyseniz bu özellikle önemlidir.
- Önce ısınma hareketleri yapın. Koşu veya spor yapmak için önce daima ısınma hareketleri yapın. Kaslarınız sıkı ise aşil tendonlarınızı esnetmek için daha fazla çalışmanız gerekir.
- Uygun ayakkabı seçimi yapın. Düzgün oturan ve sporunuz için tasarlanmış ayakkabılar alın. Aşınmalar başlamadan önce ayakkabılarınızı değiştirin.
- Uygun alanlarda spor yapın. Çim, toprak yollar veya sentetik malzeme ile kaplanmış daha yumuşak yüzeylerde koşmayı deneyin. Beton veya asfalt gibi sert yüzeyler ek basınç uygulayabilir. Ayrıca mümkün olduğunca inişli yokuşlu yollardan kaçının.
- Dinlenin. Belirli bir egzersiz sırasında ağrı veya herhangi bir belirti fark ederseniz koşmayı bırakın ve dinlenin.
- Çapraz antrenman (Cross training). Tendonlarınızdaki sabit gerilimi azaltmak için yüksek etkili ve düşük etkili egzersizleri (basketbol ve yüzme gibi) birleştirin.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is the achilles tendon?
2: Achilles tendon disorders
3: The anatomy of the achilles tendon
