Jinekomasti Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Jinekomasti (gynecomastia), erkeklerde meme büyümesidir. Jinekomasti, tek memede veya her iki memede (bilateral) görülebilir. Yaşamlarının herhangi bir döneminde erkeklerin en az üçte birinde görülen, yaygın, benign (kanser olmayan – olguların % 99’u) bir durumdur. Meme kanseri, jinekomasti vakalarının sadece % 1’inde tespit edilir.

Asemptomatik jinekomastinin prevalansı yenidoğanların % 60-90’ı, ergenlerin % 50-60’ı ve 50-69 yaşları arasındaki erkeklerde ise % 70 olarak bildirilmektedir. Semptomatik jinekomasti prevalansı ise belirgin olarak düşüktür.

Olguların %25’inde nedeni bilinmeyen jinekomasti, hormonal değişiklikler, fazla kilo alma, genetik faktörler, karaciğer hastalıkları, tiroid bezi hastalıkları, testis tümörleri, bazı kanser türleri, Klinefelter sendromu, metabolik disfonksiyon, endokrin bozukluklar, alkol ve uyuşturucu maddeler, bazı ilaçlar ve atletik performansı arttırmak için anabolik steroidlerin veya androjenlerin kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Altta yatan neden tanımlanırsa ve meme dokusunda fibrozis ortaya çıkmadan önce tedaviye başlanırsa, tam çözüm mümkün olabilir.

Bilgicik: Gerçek jinekomasti (meme dokusunun genişlemesinden kaynaklanmaktadır) yağ dokusunda bir artış olan psödo-jinekomastiden (yalancı jinekomasti) farklıdır.

Erkek Memesi Gelişimi

Meme dokusu rahimdeyken gelişir. Erkeklerin meme dokusu ergenliğine erişene kadar kızlarla aynıdır. Bununla birlikte, ergenliğe ulaştıklarında artmış hormon seviyeleri meme dokusunun daha da gelişmesini etkiler.

Ergenlik çağında östrojen (kadınlık hormonu) seviyesi yüksektir, ancak gençlik yıllarının sonuna kadar genellikle testosteron (erkeklik hormonu) düzeyleri çok daha yüksektir. Bu da östrojenin meme dokusu üzerindeki etkisini durdurur ve erkek memesinin düzleşmesini sağlar.

Jinekomasti Nedenleri

Jinekomastiye kandaki östörojen (kadınlık hormonu) seviyesinin artması veya androjen (erkeklik hormonu) seviyesinin azalması neden olur. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok neden hormon dengesini bozabilir:

• Doğal hormon değişiklikleri: Testosteron ve östrojen hormonları, hem kadınlarda hem de erkeklerde cinsel özelliklerin geliştirilmesi ve korunmasını kontrol eder.

Testosteron, kas kütlesi, ereksiyon, boy uzaması, ses değişiklikleri ve vücut tüyleri (sakal ve bıyık) gibi erkek özelliklerini kontrol eder. Östrojen ise üreme fonksiyonları, memelerin büyümesi, meme ucunda koyulaşma ve âdet döngüsü de dahil olmak üzere kadınlara özgü özellikleri kontrol eder.

Çoğu insan östrojeni sadece kadın hormonu olarak düşünür, ancak küçük miktarlarda da olsa erkekler de üretir. Erkeklerde östrojen ve testosteron hormonları arasındaki oran dengesizliği jinekomastiye neden olabilir. Aşırı meme dokusu aynı zamanda areolanın (meme ucunun çevresindeki koyu renkli deri) sarkmasına ve gerilmesine de neden olabilir.

• Yenidoğum: Erkek bebeklerin yarısından fazlası, annelerinin östrojeninin etkileri nedeniyle büyümüş memelerle doğarlar. Genellikle, büyümüş meme dokusu doğumdan sonra iki ila üç hafta içinde kaybolur.

• Ergenlik çağı: Ergenlik dönemindeki hormon değişikliklerine bağlı jinekomasti nispeten yaygındır. Çoğu vakada şişmiş meme dokusu 6 aydan 2 yıla kadar sürebilir. Ergenlik çağındaki östrojene nispeten gecikmiş testosteron dalgalanması veya aromataz aktivitesinde geçici bir artışa bağlı olabilir.

• Yaşlılık: Normal yaşlanma ile ortaya çıkan hormonal değişiklikler, özellikle aşırı kilolu erkeklerde jinekomastiye neden olabilir. Jinekomasti prevalansı 50 ile 69 yaşları arasında tekrar yükselir. Bu yaş grubundaki 4 erkekten en az 1’i etkilenir.

İlaçlar

Bazı ilaçlar da jinekomastiye neden olabilir. Bunlar:

• Anti-androjenler
• AIDS (HIV) ilaçları
• Anti-anksiyete ilaçları
• Trisiklik antidepresanlar
• Antibiyotikler
• Ülser ilaçları
• Kanser tedavisi (kemoterapi)
• Kalp ilaçları
• Gastrik motilite ilaçları
• Alkol ve uyuşturucu maddeler

İlaçlar gibi bazı maddelerde jinekomastiye neden olabilir. Bunlar:

• Alkol
• Amfetamin
• Esrar
• Eroin
• Metadon

Sağlık Koşulları

Birkaç sağlık durumu hormonların normal dengesini etkileyerek jinekomastiye neden olabilir. Bunlar:

• Tümörler: Testisleri, adrenal bezleri ve hipofiz bezi ile ilgili bazı tümörler erkek-kadın hormonu dengesini değiştiren hormonlar üretebilir.

• Hipertiroidi: Hipertiroidi (aşırı aktif tiroid), tiroid bezinin tiroksin hormonunu çok fazla ürettiği bir durumdur. Hipertiroidi, vücudun metabolizmasını önemli ölçüde hızlandırarak ani kilo kaybına, hızlı veya düzensiz kalp atışlarına, terleme ve sinirliliğe neden olduğu gibi erkeklerde meme gelişimine de neden olabilir.

• Böbrek yetmezliği: Düzenli hemodiyalizle tedavi edilen insanların yaklaşık yarısı hormonal değişiklikler nedeniyle jinekomastiyi tecrübe eder.

• Karaciğer yetmezliği ve siroz: Karaciğer sorunlarına bağlı hormonal dalgalanmalar ve siroz için alınan ilaçlar jinekomasti ile ilişkilidir.

• Klinefelter sendromu (KS): Her 650 erkekten 1’ini etkileyen kromozomal problem olan Klinefelter sendromu (KS) jinekomastinin ana genetik nedenidir. KS’li erkeklerin fazladan bir X kromozomu vardır; normal erkek kromozom düzenlemesi 46XY, ancak Klinefelter sendromlu erkekler için 47XXY’dir.

Klinefelter sendromu vücudun normal çalışması için yeterli testosteron salgılanmasını engelleyebilir. Bu durumda fiziksel ve üreme gelişimi etkilenir ve KS’li erkekler sıklıkla jinekomastiyi geliştirir.

Bitkisel Ürünler

Şampuanlarda, sabunlarda veya losyonlarda kullanılan çay ağacı veya lavanta gibi bitki yağları jinekomasti ile ilişkilendirilmiştir. Bunun nedeni muhtemelen zayıf östrojenik etkilerinden kaynaklanmaktadır.

Jinekomastinin Belirtileri

• Büyümüş meme bezi dokusu
• Memelerde hassasiyet

Nedene bağlı olarak jinekomastinin başka belirtileri de olabilir. Eğer memelerde şişme, ağrı veya akıntı gibi semptomlarınız varsa, durumunuzun nedenini belirleyebilmek için doktora başvurulmalıdır.

Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorunuz, tıbbi ve uyuşturucu geçmişi ile ailenizde hangi sağlık koşullarının yaşandığına dair sorular soracaktır. Aynı zamanda meme dokusunu, karnı ve genital organları dikkatle değerlendirmeyi içeren fizik muayene yapacaktır.

Jinekomasti nedeninizi belirlemeye yönelik ilk testler şunları içerebilir:

• Kan testleri
• Mamogram

İlk test sonuçlarınıza bağlı olarak başka testler de yapılabilir:

• Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramaları
• Testiküler ultrasonlar
• Doku biyopsileri

Jinekomasti Tedavisi

Hastaların çoğunda hormonların düzene girmesiyle gerileme ve kendiliğinden düzelme görülebir. Ancak erkekte meme büyümesi hipogonadizm, malnutrisyon veya siroz gibi alttaki bir durumdan kaynaklanıyorsa tedaviye ihtiyaç duyabilir.

Jinekomastiye neden olabilecek ilaçları kullanıyorsanız, doktorunuz bunları durdurmayı veya başka bir ilacı (muadil) almanızı tavsiye edebilir.

Herhangi bir jinekomasti nedeni bulunmayan ergenlerde, durumun kendi başına gelişip gelişmediğini görmek için her altı ayda bir periyodik olarak yeniden değerlendirmeler önerilmektedir. Jinekomasti genellikle iki yıldan az bir sürede tedavi olmadan gider. Fakat kendiliğinden iyileşmezse veya ciddi ağrı, hassasiyet veya estetik kaygılar varsa tedavi veya ameliyat gerekli olabilir.

Jinekomasti tedavisi şunları içerebilir:

İlaç Tedavisi

Tamoksifen (Soltamox), raloksifen (Evista) ve aromataz inhibitörleri (Arimidex) gibi meme kanserini ve diğer durumları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar jinekomastili bazı erkekler için yararlı olabilir. Bu ilaçlar ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından onaylansa da, özellikle bu kullanım için onaylanmamıştır.

İlaçları kullandığınızda kilo alımı, akne oluşumu, seste değişiklikler, bulantı ve eklem ağrısı gibi yan etikler ile karşılaşabilirsiniz. Ayrıca bu ilaçlardan herhangi birini almayı bıraktığınızda jinekomasti tekrar dönebilir.

Jinekomasti Ameliyatı

Jinekomasti ameliyatı genellikle yaşam tarzı değişiklikleri veya tıbbi tedaviler ile düzelmeyen, uzun süre devam eden ve yaşam kalitesini etkileyen jinekomasti vakalarında önerilir. Ameliyat olup olmamaya karar vermeden önce uzmanınız cerrahinin risklerini size bildirir ve buna göre karar alınır.

Ameliyat tipi, jinekomastinin büyüklüğüne ve aşırı cilt miktarına bağlı olacaktır. Çeşitli cerrahi seçenekler tek başlarına veya kombinasyon halinde uygulanabilir. Meme boyutunu daha normal bir görünüme kavuşturmak için bazen birden fazla ameliyat da gerekebilir. Jinekomasti için iki ameliyat seçeneği bulunuyor:

• Liposuction: Liposuction, karın, kalçalar, kollar, göğüs, sırt ve boyun gibi vücudun belirli bölgelerindeki yağları almak için kullanılan cerrahi bir prosedürdür. Alınan yağ miktarı bölgenin görünümüne ve yağ hacmine bağlıdır. Ortaya çıkan değişiklikler vücut ağırlığınız sabit kaldığı sürece genelde kalıcıdır.

• Mastektomi: Mastektomi, meme dokusunu çıkarmak için yapılan bir cerrahi prosedürdür. Ameliyat genellikle endoskopik yapılır, yani sadece küçük insizyonlar kullanılır.

İyileştiğiniz halde ameliyat edilen yerin çevresinde bir miktar ağrı, morarma, şişme ve uyuşukluk hissedebilirsiniz. Bu normal bir durumdur ve gerektiğinde ağrı kesiciler de reçete edilebilir.

Jinekomasti ameliyatı sonrası memelere destek sağlamak için elastik bir pansuman veya cerrahi sutyen giyersiniz. Aşırı sıvıyı boşaltmak için de memelerin içine bir plastik tüp takılabilir.

Prosedürünüzün derecesine bağlı olarak, dinlenmek için birkaç gün işinize ara vermeniz gerekebilir. Cerrahınızın tavsiyesi ettiği süreye kadar ağırlık kaldırma, yoğun egzersiz, yüzme ve yorucu sporlardan kaçınılmalıdır.

Jinekomasti Ameliyatı Sonrası Oluşabilecek Komplikasyonlar

Jinekomasti ameliyatıyla ilişkili potansiyel bazı komplikasyonlar ve riskler şunları içerebilir:

• Memelerde veya meme başlarında uyumsuzluk
• Geçici uyuşma veya memede his kaybı
• Göğüs bölgesinde kalıcı pigment değişiklikleri
• Hipertrofik yara izleri, kırmızı ve kalınlaşmış izler
• Aşırı kanama

Jinekomastiyi Önleme

Jinekomasti riskini azaltabilecek birkaç faktör vardır. Bunlar:

• Steroidler, androjenler, amfetaminler, eroin ve marihuana gibi yasa dışı ilaç ve uyuşturucu kullanmayın.

• Alkol kullanmaktan kaçının.

• Jinekomastiye neden olduğu bilinen ilaçları alıyorsanız, başka seçenekler için doktorunuza danışın.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Gynecomastia
2: What is gynaecomastia?
3: About gynaecomastia
4: Enlarged breasts in men (gynecomastia)