Pterjium (gözde et büyümesi) Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi
Pterjium (pterygium), gözün yüzeyinde oluşan iyi huylu bir doku (et) büyümesidir. Gözdeki et büyümesi küçük kalabilir veya korneanın bir kısmını kaplayacak kadar büyüyebilir. Bu göz büyümelerinden birden fazlasına sahipseniz, kelimenin çoğul formu “pterji” olarak adlandırılır.
Pterjium ayrıca sörfçü gözü olarak da adlandırılmaktadır. Halk arasında ise kuş kanadı, gözde et yürümesi, gözde et büyümesi, gözde et olarak adlandırılır.
Pterjium oldukça yaygındır ve açık havada çok zaman geçiren veya sıcak iklimlerde çok fazla güneş ışığına maruz kalan insanları etkiler. Ek olarak, rüzgar, toz ve dumana sık sık maruz kalmak da bu durumun yaygın bir nedenidir. Gözlerin biri veya her ikisi (bilateral pterjium) etkilenebilir.
Pterjium en yaygın olarak gözün iç (burun tarafı) yüzeyinden oluşur, ancak dış tarafında (kulağa doğru) da oluşabilir. En sık 20 ila 40 yaşlarındaki genç erişkinlerde görülür ve erkeklerde kadınlardan daha sık görülür.
Gözdeki et büyümesi genellikle kişinin yaşamı boyunca yavaş yavaş büyümeye devam eder, ancak belirli bir noktadan sonra büyümeyi durdurabilir ve çok nadir durumlarda göz bebeğini kaplayana kadar büyümeye devam edebilir.
Hastalık ilerledikçe, lezyon büyüklüğü de artar ve çıplak gözle daha belirgin hale gelir ve hasta için kozmetik açıdan rahatsız edici olabilir. Daha fazla büyümesi durumunda gözün ön yüzeyinin şeklini bozarak astigmatizmaya ve görmeyi etkileyen yüksek dereceli aberasyonlara (sapmalara) neden olabilir.
Pterjium, korneada ciddi yaralara yol açabilir, ancak bu nadirdir. Korneada skarlaşmanın, görme kaybına neden olabileceğinden tedavi edilmesi gerekir. Küçük vakalarda, tedavi genellikle enflamasyonu tedavi etmek için göz damlası veya merhem içerir. Daha ciddi vakalarda tedavi, pterjiyumun ameliyatla çıkarılmasını içerebilir.
Pteryjium, gözün konjonktivasında gelişen sarımsı renkli bir nodüler büyüme olan pinguekula gibi başlayabilir fakat ikisi farklı durumlardır.
Pterjium ve Pinguekula Arasındaki Fark
Hem pinguekula hem de pterjium iyi huyludur ve korneaya yakın büyürler. İkisi de güneşe, rüzgara ve diğer sert elementlere maruz kalmayla bağlantılıdır. Ancak pterjium pinguekuladan farklı bir durumdur.
Pinguekulalar kornaya yakın bir yerde oluşan, genellikle sarı renkli ve görme ile ilgili problem yaratmayan büyümelerdir.
Pterjiumlar ise ten rengi bir görünüme sahip, oval ve kornea üzerine kadar uzayan etli doku büyümeleridir. Pterjium, korneanın bir kısmını kaplayacak kadar büyüyebilir ve görüşünüzü etkileyebilir. Pinguekulalar ise genellikle görmeyi etkilemez.
Pterjiumun Nedenleri
Pterjiumun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, uzun süreli güneş ışığına (ultraviyole radyasyon) maruz kalmanın pterjiumun en önemli nedeni olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle sıcak ve tropik iklimlerde daha yaygındır.
Pterjiumun gelişmesine neden olabilecek diğer faktörler arasında çevresel irritanlar (örneğin: rüzgar, toz, kum, polen, duman, kimyasallar, hava kirliliği) ve kalıtsal faktörler bulunur.
Bilgicik: Ultraviyole ışık filtrelemesinin azalması nedeniyle, Yeni Zelanda gibi dünyanın ozon tabakası tahrip olan bölgelerinde pterjium riski daha yüksektir.
Pterjium Belirtileri
Pterjium gözün köşesinde kızarıklık ve kalınlaşma şeklinde başlar. Büyüme, gözün yüzeyi boyunca irise (gözün renkli kısmı) uzanabilir. Çoğu zaman kişi pterjiyum oluşumunu fark edebilir, ancak başka semptomlarla karşılaşmayabilir. Diğer belirtiler yaşanırsa şunları içerebilir:
- Göz kızarıklığı ve iltihaplanma
- Gözde yabancı bir nesne olduğu hissi
- Yanma ve kaşıntı
- Göz yaşı üretiminde azalma ve/veya eşit dağılmaması nedeniyle göz kuruluğu
- Kornea yüzeyindeki değişiklik nedeniyle görmede bulanıklaşma
- Etli dokunun gözbebeği boyunca fazla büyümesi sonucu görmenin engellenmesi
- Hafif göz ağrısı
Pterjiumun Tanısı Nasıl Yapılır?
Pterjiumun tanısı basittir. Göz doktorunuz, bu durumu, bir yarık lamba (slit lamp) kullanarak yapılan fiziksel muayeneye dayanarak teşhis edebilir. Ek testler yapılması gerekiyorsa şunlar yapılabilir:
- Görme keskinliği testi: Görme keskinliği testi, belirli bir mesafeden bir harf veya sembolün ayrıntılarını ne kadar iyi gördüğünüzü kontrol eden bir göz muayenesidir.
- Kornea topografisi: Korneanın yüzey eğriliğinin üç boyutlu haritasını oluşturan bilgisayar destekli bir tanı aracıdır. Kornea topografisi, doktorunuza kornea yüzeyinin durumuyla ilgili çok ince ayrıntılar sunabilir.
- Fotoğraflama: Fotoğraflama işlemi, pterjiyumun büyüme oranını izlemek için kullanılır.
Pterjium Tedavisi
Bir pterjium genellikle görüşünüzü bloke etmedikçe veya ciddi rahatsızlığa neden olmadıkça herhangi bir tedavi gerektirmez. Eğer pterjium çok fazla tahrişe veya kızarıklığa neden oluyorsa, doktorunuz enflamasyonu azaltmak için göz damlası veya göz merhemi yazabilir.
Pterjium görme ile ilgi problemlere neden oluyorsa veya kozmetik açıdan rahatzılık veriyorsa ameliyatla çıkarılabilir.
Pterjium İlaç Tedavisi
Pterjium için damla (topikal kortikosteroid göz damlaları) kullanımı, kızarıklığı ve iltihabı azaltmak için etkili olabilir. Gözün kuruluğu bir sorunsa, gözün iyi yağlanmasını sağlamak için yapay gözyaşları (suni gözyaşı) da kullanılır.
Pterjium Ameliyatı
Görme etkilendiğinde veya semptomlar özellikle sorunlu olduğunda pterjiumun ameliyatla çıkarılması önerilebilir.
Ameliyat sırasında, pterjiyum dikkatli bir şekilde çıkarılır ve konjunktivanın bir bölümü göz kapağının altından alınır ve pterjiyumun bulunduğu alana aşılanır.
Ameliyat, bir lokal anestetik kullanılarak gerçekleştirilir ve yapılması yaklaşık 30 dakika sürer. Göz damlası ve göz merhemi genellikle enfeksiyondan korunmak ve iyileşmeye yardımcı olmak için ameliyattan sonra reçete edilir.
Ameliyatla çıkarıldıktan sonra pterjiumun tekrarlanması mümkündür, ancak bu sadece vakaların küçük bir kısmında gerçekleşir.
Pterjium Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Göz yüzeyi tamamen iyileşene kadar enfeksiyona karşı hassastır, bu nedenle gözün temiz tutulması ve kontaminasyondan kaçınılması önemlidir.
Göze dokunmadan önce ellerinizi yıkayın ve kullandığınız damla veya merhem tüplerinin uçlarına dokunmayın. Yanlışlıkla yaralanmaları önlemek için ekstra özen gösterilmesi de önemlidir.
Gözlerinizi ovuşturmaktan kaçınmalı ve en az bir ay boyunca temas sporuna girilmemelidir. Ayrıca pterjium ameliyatı olanlar en az 48 saat araba kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Cerrahi Komplikasyonlar
Pterjium ameliyatının temel komplikasyonu, çıkarıldıktan sonra (özellikle genç insanlarda veya irritanlara sürekli maruz kalanlarda) nüks etmesidir. İlk ameliyattan sonra tekrarlama olasılığı % 5 ile % 17 arasındadır.
Nüks olmaması durumunda bile, vakaların yüzde 5’inde pterjiumun çıkarıldığı alan kırmızı kalmaktadır. Cerrahi komplikasyonlar arasında korneal skarlaşma ve perforasyon da bulunabilir. Bazı durumlarda, bir pterjiyumun cerrahi olarak çıkarılması astigmatizmaya da neden olabilir.
Hastaların bir yıl boyunca dikkatle takip edilmesi gerekir çünkü çoğu nüks, ameliyattan sonraki ilk 12 ayda ortaya çıkar.
Pterjiumun Önlenmesi
Gözlerinizi uygun bir güneş gözlüğü ile aşırı ultraviyole ışıktan korumak, şapka takmak ve kuru ve tozlu ortamlardan kaçınmak, istenmeyen semptomları azaltmanın en iyi yolu olabilir.
Bulutlu günlerde bile güneş gözlüğü takarak pterjiumun önlenmesine yardımcı olabilirsiniz. Ultraviyole A (UVA) ve ultraviyole B (UVB) radyasyonunun % 99 – % 100’ünü bloke eden güneş gözlüklerini tercih edilmelidir.
Güneş gözlükleri ayrıca gözlerinizi rüzgardan ve kum gibi diğer dış mekan öğelerinden korumanıza da yardımcı olur. Kuru ve tozlu ortamlarda çalışanlar ise mutlaka koruyucu gözlük kullanmalıdır. Kuru koşullarda gözlerinizi nemli tutmak için yapay gözyaşı da kullanabilirsiniz.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is surfer’s eye?
2: About pterygium
3: What is a pterygium?
4: What is a pinguecula and a pterygium?