Yabancı El Sendromu Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi
Yabancı el sendromu (alien hand syndrome), bir elin istem dışı olarak işlev gördüğü nadir bir nörolojik bozukluktur. Yabancı el sendromu, ayrıca uzaylı el sendromu, Dr. Strangelove sendromu, Strangelovian eli ve anarşik el olarak da adlandırılır.
Yabancı el sendromu tipik olarak beyin tümörü, beyin travması, beyin ameliyatı, inme (felç) veya beyindeki bir enfeksiyon sonrasında ortaya çıkar. Bu sendrom çocukları da etkileyebilir ancak genellikle yetişkinlerde görülür.
El kontrolünün olmaması, yabancı elin en belirgin semptomudur. Ancak yabancı el sendromu, el kontrolünün eksikliğinden daha fazlasını içerir. Etkilenen el zayıf değildir, aksine el normal kuvvetini korur, ancak bilişsel kontrol veya farkındalık olmadan istemsiz olarak hareket eder.
El hareketleri spastik veya konvulsif (kasılma) değildir, amaca yöneliktir ve koordine edilir. Yabancı el sendromundan muzdarip bireyler genellikle elin “başkası” tarafından kontrol edildiğini söylerler.
Nesneleri toplamak, yüze dokunmak, hatta giyinmek veya soyunmak gibi normal hareketler, yabancı el sendromunun özellikleridir. Yabancı el sendromunun ayırt edici özelliği, bu ‘normal’ el eylemlerinin kasıtsız, istenmeyen ve beklenmedik olduğu yönündeki şikayetidir.
Bilgicik: Bu bozukluk ilk defa 1909 yılında Alman nörolog Kurt Goldstein tarafından tespit edildi. Bu zamandan beri sadece 40-50 kayıtlı vaka bulunmaktadır.
Yabancı El Sendromu Nedenleri
Yabancı el sendromunun kesin nedeni henüz bilinmemektedir, ancak beynin motor kontrolüyle ilgilenen kısımlarında bir beyin hasarından kaynaklandığına inanılmaktadır. Örneğin, sağ elini kullanan kişinin korpus kallosumdaki (beyin alanı) hasarı sol elde kontrol edilemeyen hareketlere neden olabilir.
Bazı insanlar inme, travma veya tümörden sonra yabancı el sendromu geliştirebilir. Bazen de kanser, nörodejeneratif hastalıklar (Alzheimer hastalığı, Creutzfeldt-Jakob hastalığı) ve beyin anevrizmaları ile ilişkilidir.
Korpus kallozumun yanı sıra, yabancı el sendromu ile ilişkili beynin diğer bölgeleri şunlardır:
- Frontal lob: Beynin motor kontrolü ile ilgilenen beynin bir parçasıdır ve bu nedenle beynin bu kısmına bir zarar gelmesi durumunda yabancı el sendromu belirtileri ile sonuçlanabilir.
- Parietal ve Oksipital loblar: Beynin bu kısımlarındaki hasarlar da, yabancı el sendromunun belirtilerini ortaya çıkarabilir.
Yabancı El Sendromunun Belirtileri
Yabancı el sendromunun en belirgin semptomu, elin bağımsız olarak hareket etmesidir. Etkilenen el, istemeden hareket edebilir ve hedefe yönelik görevler ve eylemler gerçekleştirebilir. Elin bilişsel kontrol veya farkındalık olmadan sanki bir başkası tarafından kontrol ediliyormuş gibi ya da kendi zihnine sahipmiş gibi hareket ettiği söylenir.
Yabancı el, istemsizce bir nesneyi yerinden alabilir ve kişi, nesneyi serbest bırakmak için diğer uzuvları kullanmak zorunda kalabilir. Bazen de elini bacaklarının arasında sıkıştırarak ya da üzerinde oturarak durdurmaya çalışır.
Yabancı el ayrıca, gömleğin bir düğmesini açma ve bir çekmeceyi açma – kapatma gibi muhalif eylemlerde bulunabilir. Yabancı el sendromu olan kişiler, genellikle el veya uzuvun yabancı olduğunu veya onlara ait olmadığını hissedebilirler. Bu yüzden bazı insanlar yabancı ellerine isim verir.
Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor, gözlem ve değerlendirme yoluyla yabancı el sendromunu teşhis edebilir. Yabancı el sendromunun teşhisi karmaşıktır, çünkü psikiyatrik bir durum olmayan nörolojik bir bozukluktur. Bu da teşhis etmeyi zorlaştırır çünkü davranışsal sorunlar, yabancı el sendromundan daha yaygındır.
Semptomlar bazen etkilenen kişiye sinir bozucu olabilecek bir psikiyatrik bozukluğa bağlanabilir. Bu nedenle, bu semptomların ayırıcı tanısında yabancı el sendromu ve diğer durumlardan herhangi birinin tanısı için dikkatli gözlem ve değerlendirme gereklidir.
Yabancı El Sendromu Tedavisi
Yabancı el sendromunun tedavisi yoktur. Bir beyin hastalığı veya inme sonrası yabancı el sendromuna sahip olan kişiler bir süre sonra düzelebilirler. Bununla birlikte, nörodejeneratif hastalıkları olan kişiler için iyileşme daha da zordur.
Bu durum, botulinum toksini (Botox) ve nöromüsküler bloke edici ajanlar gibi kas kontrol terapileri kullanılarak tedavi edilebilir veya yönetilebilir. Bazı durumlarda benzodiazepinler başarılı olmuştur, ancak davranışsal teknikler (terapiler) daha faydalı görünmektedir.
Uygulanan terapiler ve farmakolojik seçenekler genellikle etkilenen elin istemsiz hareketlerini azaltma ve elin tam kontrolüne sahip olma umuduyla azaltmak amacıyla destekleyicidir. Bu terapilerde temel olarak, ellerin bilinçli kontrolünü sağlamak için hastaya bazı egzersizler yaptırılır.
Hastanın, elin bilinçli kontrolünü kolaylaştırmak ve böylece elin yabancı el sendromunun bir sonucu olarak yaptığı istem dışı eylemleri azaltmak için etkilenen el ile gerçekleştirmesi için belirli görevler de verilebilir.
Yabancı el sendromunun tedavisi olmadığı için belirtilerinizi bir dereceye kadar yönetebilirsiniz. Yabancı el ile ilgili herhangi bir semptom varsa, doktorunuzla düzenli olarak kontrol edin. Doğru bir teşhis, yaşadığınız herhangi bir rahatsızlığı azaltmaya yardımcı olabilir. Doktorunuz belirtilerinizi yönetmenize ve bireysel ihtiyaçlarınıza göre uygun bir tedavi planı oluşturmanıza yardımcı olacaktır.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: The alien hand syndrome
2: About alien hand syndrome
3: Alien hand syndrome
