Koronavirüs Hastalığı 2019 (Kovid-19) Nedir? Soru-Cevap
Koronavirüs hastalığı 2019 (coronavirus disease 2019, COVID-19), SARS virüsü ile yakından ilişkili bir virüs olan şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2’nin (SARS coronavirus 2 veya SARS-CoV-2) neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır.
SARS-CoV-2, ilk olarak 2019 yılı sonunda Çin’in Hubei Eyaletinde yer alan Wuhan şehrinde tespit edilen ve bir solunum yolu hastalığı salgınının nedeni olarak tanımlanan bir koronavirüs türüdür.
Bu yazıda: Kovid-19 nedir? Koronavirus (coronavirüs) nedir? Koronavirüsün belirtileri nelerdir? Koronavirüs nasıl yayılır? Teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.
Koronavirüs Nedir?
Koronavirüs (Coronavirus, CoV), hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir.
İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmektedir.
En son keşfedilen koronavirüs, koronavirüs hastalığına (Kovid-19) neden olur.
Koronavirus Hastalığı 2019 Nedir?
Koronavirus hastalığı 2019 (Kovid-19), en son keşfedilen koronavirüsün neden olduğu bulaşıcı hastalıktır. Bu yeni virüs ve hastalık, salgının aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde başlamasından önce bilinmiyordu.
11 Şubat 2020’de yeni koronavirüs, şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) olarak adlandırıldı ve neden olduğu hastalık “coronavirüs hastalığı 2019” (kısaltılmış “COVID-19 / Kovid-19”) olarak adlandırıldı.
COVID-19’da “CO – Corona”, “VI – Virus” ve “D – Disease/Hastalık” anlamına gelir. Önceden bu hastalığa “2019 yeni koronavirüs” veya “2019-nCoV” deniyordu.
Başlangıçta, Wuhan’daki salgında bulunan hastaların çoğunun, büyük bir deniz ürünleri ve hayvan pazarıyla bazı bağları olduğu bildirildi. Bununla birlikte, artan sayıda hastanın hayvan pazarlarına maruz kalmadığı, bu da kişiden kişiye yayılmanın meydana geldiğini göstermektedir.
Şu anda, bu virüsün insanlar arasında ne kadar kolay veya sürdürülebilir şekilde yayıldığı belirsizdir.
Koronavirüs Hastalığı 2019 (Kovid-19) Belirtileri
Belirtiler şunları içerebilir:
- Ateş
- Öksürük
- Nefes almada zorluk
- Kaslarda ağrı
- Yorgunluk
Kovid-19’un en yaygın semptomları ateş, yorgunluk ve kuru öksürüktür. Bazı hastalarda ağrı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, boğaz ağrısı veya ishal olabilir. Bu semptomlar genellikle hafiftir ve yavaş yavaş başlar. Bazı insanlar enfekte olur, ancak herhangi bir semptom geliştirmezler ve kendilerini kötü hissetmezler.
Çoğu insan (yaklaşık %80) özel tedaviye ihtiyaç duymadan hastalıktan kurtulur. Kovid-19’u alan her 5 kişiden yaklaşık 1’i ağır hasta olur ve nefes almada zorluk çeker. Yaşlı insanlar ve yüksek tansiyon, kalp sorunları veya diyabet gibi altta yatan tıbbi sorunları olanlar, ciddi hastalık geliştirme olasılığı daha yüksektir. Ateş, öksürük ve nefes darlığı olan kişiler tıbbi yardım almalıdırlar.
Daha ağır vakalarda ise enfeksiyon, pnömoni, şiddetli akut solunum yolu sendromu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüme neden olabilir.
Kovid-19 Kuluçka Süresi Ne Kadardır?
“Kuluçka dönemi”, virüse yakalanma ile hastalığın belirtilerini göstermeye başlama arasındaki zaman anlamına gelir. Kovid-19 için kuluçka döneminin çoğu tahmini 1-14 gün arasında, en yaygın olarak beş gün civarındadır. Daha fazla veri elde edildikçe bu tahminler güncellenecektir.
Kovid-19 Nasıl Yayılır?
Çoğu zaman, kişiden kişiye yayılma yakın temaslar sırasında olur. Kişiden kişiye yayılma esas olarak, enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında, grip ve diğer solunum patojenlerinin yayılma şekline benzer şekilde üretilen solunum damlacıkları ile meydana gelir. Bu yüzden hasta olan bir kişiden 1 metreden daha uzak durmak gerekir.
Ayrıca bu damlacıklar kişinin etrafındaki nesnelere ve yüzeylere düşer. Diğer insanlar daha sonra bu nesnelere veya yüzeylere dokunup, sonra gözlerine, burnuna veya ağzına dokunursa da Kovid-19’u kapabilirler.
Tipik olarak, çoğu solunum yolu virüsünde, insanların en semptomatik (en hasta) oldukları zaman en bulaşıcı olduğu düşünülmektedir.
Şu anda, gıda ile ilişkili Kovid-19 bulaşmasını destekleyen bir kanıt bulunmamaktadır. Yiyecek hazırlamadan veya yemeden önce, genel gıda güvenliği için ellerinizi daima 20 saniye sabun ve suyla yıkamanız önemlidir. Gün boyunca burnunuzu temizlerken, öksürdüğünüzde, hapşırdığınızda veya tuvalete gittikten sonra mutlaka ellerinizi yıkayın.
Virüs Yüzeylerde Ne Kadar Süre Hayatta Kalır?
Kovid-19’a neden olan virüsün yüzeylerde ne kadar süre hayatta kaldığı kesin değildir, ancak diğer koronavirüsler gibi davranmaktadır. Çalışmalar, koronavirüslerin (Kovid-19 virüsü hakkında ön bilgiler dahil) yüzeylerde birkaç saat veya birkaç güne kadar devam edebileceğini göstermektedir. Bu, farklı koşullar altında değişebilir (örn. Yüzey tipi, ortam sıcaklığı veya nemi).
Bir yüzeye bulaşabileceğini düşünüyorsanız, virüsü öldürmek ve kendinizi ve diğerlerini korumak için basit bir dezenfektanla temizleyin. Ellerinizi alkol bazlı bir el ovuşuyla temizleyin veya sabun ve su ile yıkayın. Gözlerinize, ağzınıza veya burnunuza dokunmaktan kaçının.
İnsanlara Bir Hayvan Kaynağından Kovid-19 Bulaşabilir Mi?
Koronavirüsler hayvanlar arasında dolaşan virüslerdir, ancak bazılarının insanları etkilediği de bilinmektedir. İnsanları enfekte ettikten sonra, sonunda insandan insana da bulaşabilirler.
Çok çeşitli hayvanların koronavirüslerin kaynağı olduğu bilinmektedir. Örneğin, Ortadoğu solunum sendromu koronavirüsü (MERS-CoV) develerden ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) misk kedilerinden kaynaklandığı tespit edilmiştir.
Kovid-19’un hayvan kaynağı henüz kesin olarak tanımlanmamıştır. Mevcut veriler yarasa, pangolin (pullu karıncayiyen) veya yılanlardan kaynaklandığını aktarmaktadır.
Sıcak Hava Kovid-19’un Yayılmasını Durduracak Mı?
Hava ve sıcaklığın Kovid-19 yayılımını etkileyip etkilemediği henüz bilinmemektedir. Soğuk algınlığı ve grip gibi diğer bazı virüsler, soğuk havalarda daha fazla yayılır, ancak bu, diğer aylarda bu virüslerle hasta olmanın imkansız olduğu anlamına gelmez. Şu anda, hava ısındığında Kovid-19’un yayılımının azalıp azalmayacağı bilinmemektedir.
Kovid-19 SARS İle Aynı Mıdır?
Hayır. Kovid-19’a neden olan virüs ve 2003 yılında Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) salgınına neden olan virüs genetik olarak birbiriyle ilişkilidir, ancak neden oldukları hastalıklar oldukça farklıdır.
SARS, Kovid-19’dan daha ölümcül ama çok daha az bulaşıcıydı. 2003 yılından bu yana dünyanın hiçbir yerinde SARS salgını yaşanmadı.
Coronavirüs (Kovid-19)’a Yakalanma İhtimalim Nedir?
Risk, bulunduğunuz yere ve daha spesifik olarak orada bir Kovid-19 salgını olup olmadığına bağlıdır.
Çoğu yerde çoğu insan için Kovid-19’a yakalanma riski hala düşüktür. Bununla birlikte, artık dünyanın dört bir yanında hastalığın yayıldığı yerler (şehirler veya bölgeler) var. Bu alanlarda yaşayan veya ziyaret eden insanlar için Kovid-19’a yakalanma riski daha yüksektir.
Hükümetler ve sağlık yetkilileri, her yeni Kovid-19 vakası tespit edildiğinde güçlü bir şekilde harekete geçiyor. Seyahat, hareket veya büyük toplantılarda yerel kısıtlamalara uyduğunuzdan emin olun. Hastalık kontrol çabalarıyla işbirliği yapmak Kovid-19’a yakalanma veya yayma riskinizi azaltacaktır.
Kovid-19 Hakkında Endişelenmeli Miyim?
Kovid-19 enfeksiyonuna bağlı hastalık, özellikle çocuklar ve genç yetişkinler için genellikle hafiftir. Bununla birlikte, ciddi hastalığa da neden olabilir: Virüsü kapan her 5 kişiden yaklaşık 1’inde hastane bakımı gerekir. Bu nedenle, insanların Kovid-19 salgınının kendilerini ve sevdiklerini nasıl etkileyeceğinden endişe etmesi oldukça normaldir.
Endişelerimizi kendimizi, sevdiklerimizi ve topluluklarımızı korumak için eyleme geçirebiliriz. Bu eylemler arasında ilk ve en önemlisi düzenli ve kapsamlı el yıkama ve iyi solunum hijyeni. İkinci olarak, seyahat, hareket ve toplantılara getirilen kısıtlamalar da dahil olmak üzere, yerel sağlık otoritelerinin tavsiyelerini takip edin.
Kimler Ağır Hastalık Geliştirme Riski Altındadır?
Kovid-19’un ilk başladığı Çin’den ilk bilgiler, yaşlı kişiler ve önceden mevcut tıbbi durumları olan kişiler (yüksek tansiyon, kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser veya diyabet gibi) diğerlerinden daha ciddi hastalık riski altında olduklarını göstermektedir.
Nasıl Teşhis Edilir?
Kovid-19 enfeksiyonu, grip veya soğuk algınlığı olan kişiler genellikle ateş, öksürük ve burun akıntısı gibi solunum semptomları geliştirir. Birçok semptom benzer olsa da, farklı virüslerden kaynaklanır. Benzerlikleri nedeniyle, hastalığı sadece semptomlara dayanarak tanımlamak zor olabilir. Bu yüzden birinde Kovid-19 olup olmadığını doğrulamak için laboratuvar testleri gereklidir.
Antibiyotikler Kovid-19’un Önlenmesinde Veya Tedavisinde Etkili Midir?
Hayır. Antibiyotikler virüslere karşı etkili değildir, sadece bakteriyel enfeksiyonlar üzerinde etki ederler. Kovid-19’a bir virüs neden olur, bu nedenle antibiyotikler fayda etmez. Antibiyotikler, Kovid-19’un önlenmesi veya tedavisi için kullanılmamalıdır. Sadece bir bakteriyel enfeksiyonu tedavi etmek için bir doktor tarafından yönlendirildiği şekilde kullanılmalıdır.
Kovid-19 İçin Bir Aşı, İlaç Veya Tedavi Var Mı?
Henüz değil. Bugüne kadar, Kovid-19’u önlemek veya tedavi etmek için aşı ve spesifik bir antiviral ilaç yoktur. Bununla birlikte, etkilenenlerin semptomları hafifletmeye özen göstermesi gerekir. Ciddi hastalığı olan kişiler hastaneye yatırılmalıdır. Çoğu hasta destekleyici bakım sayesinde iyileşir.
Olası aşılar ve bazı spesifik ilaç tedavileri araştırılmaktadır.
Kendimi Korumak Ve Hastalığın Yayılmasını Önlemek İçin Ne Yapabilirim?
Enfeksiyonu önlemenin en iyi yolu bu virüse maruz kalmaktan kaçınmaktır. Solunum virüslerinin yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için aşağıdakileri içeren günlük önleyici eylemler önerilir:
- Hasta insanlarla, özellikle öksüren hastalarla temastan kaçının.
- Ellerinizi sık sık sabun ve suyla en az 20 saniye yıkayın, özellikle tuvalete gittikten sonra, yemekten önce ve öksürdükten veya hapşırdıktan sonra.
- Sabun ve su yoksa, en az % 60 alkol içeren alkol bazlı el dezenfektanı kullanın. Eller gözle görülür derecede kirliyse ellerinizi daima sabun ve suyla yıkayın.
- Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza yıkanmamış ellerle dokunmaktan kaçının.
- Hasta olduğunuzda evde kalın.
- Öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda burnunuzu ve ağzınızı kapatın. Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının. Mikroplar bu şekilde yayılır.
- Canlı veya ölü hayvanların kullanıldığı pazarları ve yerleri ziyaret etmekten kaçının.
- Hayvanlarla, salgılarıyla veya dışkılarıyla temastan kaçının.
Yüz Maskeleri Kovid-19’a Karşı Korunmada Etkili Midir?
Tıbbi maske takmak, bazı solunum yolu hastalıklarının yayılmasını sınırlamaya yardımcı olabilir. Bununla birlikte, tek başına bir maske kullanmanın enfeksiyonları durdurması garanti edilmez ve el ve solunum hijyeni dahil olmak üzere diğer önleme tedbirleri ile birleştirilmeli ve kendinizle diğer insanlar arasında en az 1 metre mesafe olmalıdır.
Bir Maske Nasıl Takılır, Kullanılır, Çıkarılır ve Atılır?
- Bir maskeyi takmadan önce, elleri alkol bazlı el ovma veya sabun ve su ile yıkayın.
- Ağız ve burnu maske ile örtün ve yüzünüzle maske arasında boşluk olmadığından emin olun.
- Maskeyi kullanırken dokunmaktan kaçının; yaparsanız, ellerinizi alkol bazlı el ovma veya sabun ve su ile temizleyin.
- Maskeyi nemli olduğu anda yenisiyle değiştirin ve tek kullanımlık maskeleri tekrar kullanmayın.
- Maskeyi çıkardığınızda arkadan çıkarın (maskenin önüne dokunmayın); derhal kapalı bir çöp kutusuna atın ve ellerinizi alkol bazlı el ovma veya sabun ve su ile yıkayın.
Virüsün Tanımlandığı Bir Yerden Paket Almak Güvenli Mi?
Evet, güvenlidir. Paket alan insanlar corona virüse yakalanma riski altında değildir. Diğer corona virüs deneyimlerinden, bu tür virüslerin mektuplar veya paketler gibi nesneler üzerinde uzun süre hayatta kalmadığı biliniyor.
Yapmamanız Gerekenler
- Kovid-19 salgınının olduğu yerlere seyahat etmeyin.
- Bu yeni corona virüsü korkusundan dolayı Asya kökenli insanlara önyargılı olmayın. Asya kökenli birinin kovid-19’a sahip olma olasılığının daha yüksek olduğunu varsaymayın.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: Coronavirus disease 2019 (COVID-19)
2: About novel coronavirus (COVID-19)
3: About coronavirus
