Gorlin Sendromu Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Gorlin sendromu (Gorlin syndrome), vücudun birçok alanını etkileyen ve çeşitli kanserli ve kanserli olmayan tümörleri geliştirme riskini artıran otozomal dominant kalıtsal bir hastalıktır.

Genellikle cildi, endokrin sistemi, sinir sistemini, gözleri ve kemikleri etkiler.

Gorlin sendromu ayrıca Gorlin-Goltz sendromu, bazal hücreli nevus sendromu ve nevoid bazal hücreli karsinom sendromu (NBCCS) olarak da adlandırılmaktadır.

Bu yazıda: Gorlin sendromu nedir? Gorlin sendromunun belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.

Gorlin Sendromu Nedir?

Gorlin sendromu, çok çeşitli gelişimsel anormallikler ve belirli kanser formlarının geliştirilmesine yatkınlıkla karakterize nadir, karmaşık bir genetik bozukluktur.

Gorlin sendromu olan kişilerde, en sık teşhis edilen kanser tipi, en yaygın cilt kanseri olan bazal hücreli karsinomdur. Gorlin-Goltz sendromu olan bireyler tipik olarak ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde bazal hücreli karsinomlar geliştirmeye başlarlar. Bu kanserler genellikle yüz, göğüs ve sırtta meydana gelir.

Kişinin yaşamı boyunca gelişen bazal hücreli karsinom sayısı, etkilenen bireyler arasında değişir. Bazı bireyler hiçbir zaman bazal hücreli karsinom geliştirmezken, bazıları da bu kanserleri sık sık geliştirebilirler. Daha açık bir cilde sahip olan bireylerin daha koyu deriye sahip kişilerden daha fazla bazal hücreli karsinom geliştirmesi daha olasıdır.

Gorlin sendromu olan çoğu insan, keratokistik odontojenik tümörler olarak adlandırılan çenenin kanserli olmayan (benign) tümörlerini de geliştirir. Bu tümörler genellikle ilk olarak ergenlik döneminde ortaya çıkar ve yaklaşık 30 yaşına kadar yeni tümörler oluşur.

Keratokistik odontojenik tümörler nadiren erişkin dönemde gelişir. Tedavi edilmezse, bu tümörler ağrılı yüz şişmesine ve dişlerin yer değiştirmesine neden olabilir.

Etkilenen bireylerin küçük bir kısmında çocukluk çağında medulloblastoma adı verilen beyin tümörü gelişir. Nadiren fibroma adı verilen iyi huylu tümör, kalpte veya bir kadının yumurtalıklarında oluşabilir.

Kalp (kardiyak) fibromları sıklıkla herhangi bir belirti göstermezler, ancak kan akışını engelleyebilir veya düzensiz kalp atışlarına (aritmi) neden olabilirler. Yumurtalık fibromasının bir kadının çocuk sahibi olma yeteneğini (doğurganlık) etkilediği düşünülmez.

Gorlin sendromunun diğer özellikleri arasında, avuç içi ve ayak tabanlarının derinliğinde küçük çöküntüler (çukurlar), olağandışı büyük bir kafa boyutu (makrosefali) ve omurga, kaburga veya kafatasını içeren iskelet anormallikleri yer alır.

Bu belirtiler ve semptomlar tipik olarak doğuştan itibaren veya erken çocukluk döneminde kendini belli eder.

Gorlin Sendromu Ne Kadar Yaygındır?

Gorlin sendromunun kesin prevalansı bilinmemektedir. Tıp literatüründe en çok alıntı yapılan veri, genel nüfusta 57.000/1 bireydir. Ancak bazı kaynaklarda da 30.000/1 olarak bildirilmiştir.

Gorlin sendromunun genel popülasyondaki gerçek prevalansı aslında daha yüksek olabilir, çünkü bazı bireylerde, özellikle hafif olanlar teşhis edilememiş veya yanlış teşhis konulmuş olabilir.

Bilgicik: ABD’de her yıl 1 milyondan fazla yeni bazal hücreli karsinom vakası teşhis edilirken, bu cilt kanserlerinin yüzde 1’inden azı Gorlin sendromu ile ilişkilidir.

Gorlin Sendromunun Nedeni Nedir?

Gorlin sendromunun neredeyse tüm vakaları PTCH1 genindeki bir mutasyondan kaynaklanmaktadır.

Genler, vücudun birçok işlevinde kritik bir rol oynayan proteinler oluşturmak için talimatlar sağlar. Bir gende mutasyon meydana geldiğinde, protein ürünü hatalı, verimsiz veya eksik olabilir. Proteinin işlevine bağlı olarak vücudun birçok organ sistemini etkileyebilir.

Bozukluğun aile öyküsü bulunmayan olgularda, PTCH1 gen mutasyonu, yeni bir mutasyonu temsil eden belirgin bir nedenden dolayı kendiliğinden (sporadik olarak) ortaya çıkabilir. Etkilenen bireylerin yaklaşık % 35-50’si yeni bir mutasyonu temsil etmektedir.

Pozitif aile öyküsü olan olgularda, mutasyon “otozomal dominant” bir özellik olarak kalıtılır.

Gorlin sendromlu ve PTCH1’de saptanabilir mutasyona sahip olmayan bu nadir hastalar arasında, PTCH1’e çok benzeyen bir genin, PTCH2’de mutasyonlara sahip olduğu bulunmuştur; ve bazılarında da hücre büyümesini ve gelişimini kontrol etmek için PTCH1 ile birlikte çalışan başka bir “hedgehog pathway” geni olan SUFU’da mutasyonlar olduğu bulunmuştur.

Genetik hastalıklar, babadan ve anneden alınan kromozomlarda bulunan belirli bir özellik için genlerin kombinasyonuyla belirlenir. Dominant genetik bozukluklar, hastalığın ortaya çıkması için anormal bir genin sadece bir kopyasının duruma neden olmak için yeterli olduğu anlamına gelir.

Anormal gen, ebeveynlerden miras alınabilir veya etkilenen bireyde yeni bir mutasyonun (gen değişimi) sonucu olabilir.

Etkilenen ebeveynden anormal genin bebeğe geçme riski, doğan çocuğun cinsiyetine bakılmaksızın her hamilelik için % 50’dir. Gorlin-Goltz sendromu tam penetrans ile karakterizedir, bu da dominant bir hastalık için geni devralan tüm bireylerin bozukluğun belirtilerini geliştireceği anlamına gelir.

Gorlin-Goltz sendromu ayrıca değişken ekspresyon ile karakterize edilir, bu da etkilenen bireyler arasında çok çeşitli semptomların ortaya çıkabileceği anlamına gelir.

Gorlin Sendromu Belirtileri

Gorlin sendromunun en sık görülen semptomu, ergenlik veya genç erişkinlikte bazal hücreli karsinomun gelişmesidir. Gorlin sendromu ayrıca kişinin hayatının başındaki diğer kanserlerin gelişiminden de sorumludur:

• Medulloblastoma (genellikle çocuklarda görülen bir malign beyin tümörü)
• Meme kanseri
• Non-Hodgkin lenfoma (NHL)
• Yumurtalık kanseri

Gorlin sendromlu kişilerin genellikle benzersiz fiziksel özellikleri vardır:

• Avuç içlerinde ya da ayaklarda çukurlaşma
• Bir x-ışını üzerinde görülebilen kafada artan kalsiyum birikimi
• Skolyoz veya kifoz (omurganın anormal eğrilikleri) dahil spinal problemler
• Katarakt, küçük göz veya iriste görülen tümörler gibi göz problemleri
• Büyük kafa boyutu ve büyük alın
• Yarık dudak veya damak
• Uzak aralıklı gözler
• Çıkıntılı bir çene
• Fazladan el veya ayak parmakları

Durum ciddi ise, ek semptomlar da ortaya çıkabilir. Örneğin, gorlin sendromu sinir sistemini etkileyebilir. Bu aşağıdaki sorunlara neden olabilir:

• Körlük
• Sağırlık
• Nöbetler
• Zihinsel engellilik

Nasıl Teşhis Edilir?

Gorlin sendromunun tanısı, karakteristik semptomların tanımlanmasına, ayrıntılı bir hasta öyküsüne, kapsamlı bir klinik değerlendirmeye ve çeşitli özel testlere dayanır.

Çoğu tıbbi kaynak, spesifik klinik semptomların (yukarıda belirtilen) varlığının Gorlin sendromunun teşhisi için yeterli olduğunu belirtmektedir. Tanınızı doğrulamak için doktorunuz ayrıca ek testler de isteyebilir. Bunlar şunları içerebilir:

• Ekokardiyografi
• Beyin Emarı (MR)
• Biyopsi (tümörünüz varsa)
• Baş ve çene röntgeni
• Genetik test
• Yumurtalık tümörlerini kontrol etmek için ultrason

Gorlin Sendromu Tedavisi

Gorlin sendromu tedavisi, her bir bireyde belirgin olan spesifik semptomlara yöneliktir. Tedavi, bir uzman ekibinin koordineli çabalarını gerektirebilir.

Pediatristler, dermatologlar, ağız cerrahları, diş hekimleri, kardiyologlar, göz doktorları, plastik cerrahlar ve diğer sağlık uzmanları, etkilenen çocuğun tedavisini sistematik ve kapsamlı bir şekilde planlayabilirler. Genetik danışmanlık da etkilenen bireyler ve aileleri için yararlı olacaktır.

Spesifik terapötik prosedürler ve müdahaleler, hastalığın şiddeti gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir; tümör büyüklüğü; belirli semptomların varlığı veya yokluğu, bireyin yaşı, genel sağlığı ve diğer faktörler.

Belirli tedavilerin veya prosedürlerin kullanımına ilişkin kararlar, hekimler ve sağlık ekibinin diğer üyeleri tarafından, hastanın durumuyla ilgili olarak hastaya veya ebeveynlerine dikkatli bir şekilde danışılarak yapılmalıdır.

Topikal kemoterapi, cerrahi, ilaç tedavisi, kriyoterapi, elektrodesikasyon ve küretaj ve fotodinamik tedavi gibi bazal hücreli karsinom (BCC) olan bireyler için çok çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. BCC’li bireyin durumuna göre uygun tedavi seçeneği belirlenip uygulanacaktır.

Odontojenik keratokistler genellikle hızlı cerrahi müdahale (eksizyon) gerektirir. Bu tedavinin amacı, mümkün olduğunca çene ve dişleri korumaktır, çünkü etkilenen bireyler genellikle ergenlik ve yetişkinlik döneminde çok sayıda kist geliştirmektedir.

Zihinsel engellilik gibi durumlarda ise kişinin yeteneklerini ve yaşam kalitesini iyileştirmek için özel eğitim, fizik tedavi, iş terapisi ve konuşma – dil terapisi gibi destekleyici hizmetler verilebilir.

Gorlin Sendromu Önlenebilir mi?

Gorlin sendromu, önlenemeyen genetik bir durumdur. Bu bozukluğa sahipseniz veya bunun için geni taşıyorsanız, çocuk sahibi olmak istiyorsanız genetik danışmanlık almalısınız. Doktorlarınız, bilinçli bir karar verebilmek için ihtiyaç duyduğunuz bilgileri size sunacaktır.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is basal ceell nevus syndrome?
2: Gorlin-Goltz syndrome
3: Gorlin syndrome
4: What is nevoid basal cell carcinoma syndrome?