Gliom Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Gliom (glioma), beyin ve omurilikte ortaya çıkan bir tümör türüdür. Gliomalar, sinir hücrelerini çevreleyen ve işlev görmelerine yardımcı olan destekleyici hücrelerde (glial hücreler) başlar.

Bu yazıda: Glioma nedir? Gliomanın belirtileri nelerdir? Gliomlar nasıl tedavi edilir? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.

Glioma Nedir?

Gliom, beyinden kaynaklanan yaygın bir tümör türüdür. Tüm beyin tümörlerinin yaklaşık yüzde 33’ü, astrositler, oligodendrositler ve ependimal hücreler de dahil olmak üzere beyindeki nöronları çevreleyen ve destekleyen glial hücrelerden kaynaklanan gliomalardır.

Tümörler beynin veya sinirlerinin herhangi bir yerinde ve dokularda gelişebilir. Birincil ve ikincil olmak üzere 2 ana beyin tümörü bulunur.

Birincil beyin tümörleri beyinde başlar. İkincil beyin tümörleri ise vücudun başka bir yerinde başlar, sonra beyne yayılır. (bkz: beyin metastazı) Beyinde başlayan tüm beyin tümörlerinin yaklaşık yarısı gliomlardır.

Gliomalar genellikle beynin üst kısmının loblarında görülürler, ancak özellikle optik sinir, beyin sapı ve özellikle çocuklarda serebelluma (beyincik) yakın alanlarda da büyüyebilirler. Gliom, beyin fonksiyonunuzu etkileyebilir ve lokasyonuna ve büyüme hızına bağlı olarak yaşamı tehdit edebilir.

Genel olarak, gliom tedavi seçenekleri cerrahi, radyasyon tedavisi, kemoterapi, hedefe yönelik tedavi ve deneysel klinik denemeleri içerir.

Gliom Tipleri

Amerika Kanser Derneği‘ne göre astrositomlar, oligodendrogliomlar ve ependimomlar da dahil olmak üzere üç ana gliom tipi vardır. Ayrıca, bu hücre tiplerinin bir karışımından ortaya çıkan ve karışık gliomalar olarak adlandırılan tipler de vardır.

Sahip olduğunuz gliom tipinin belirlenmesi tedavinizi ve prognozunuzu belirlemeye yardımcı olur.

Astrositom

Astrositom, beyin veya omurilikte oluşabilen bir kanser türüdür. Astrositom, sinir hücrelerini destekleyen astrositler olarak adlandırılan küçük, yıldız şeklindeki hücrelerde başlar. Tüm primer (birincil) beyin tümörlerinin yaklaşık yarısı astrositomlardır ve bunlar gliomun en yaygın şeklidir.

Astrositom, erkeklerde kadınlardan daha sık görülür ve her yaşta ortaya çıkabilir ancak genellikle 45 yaşından sonra ortaya çıkar. Yetişkinlerde astrositomlar en sık beynin en büyük kısmı olan serebrumda ortaya çıkar. Beyindeki astrositomlar nöbetlere, baş ağrılarına ve mide bulantısına neden olabilir.

Omurilikte ortaya çıkan astrositomlar ise büyüyen tümörden etkilenen bölgede zayıflığa ve sakatlığa neden olabilir. Astrositom yavaş büyüyen bir tümör olabilir ya da hızla büyüyen agresif bir kanser olabilir.

Ependimomlar

Ependimom, beyin veya omurilikte oluşabilen, tüm primer beyin tümörlerinin %2’inden azını oluşturan nadir bir tümör türüdür. Ependimoma, beyni besleyen sıvının (beyin omurilik sıvısı) geçtiği geçiş yollarını döşeyen ependimal hücrelerde başlar.

Tümör yumuşak, gri veya kırmızı renktedir ve mineral kalsifikasyonlar veya kistler içerebilir. Ependimoma her yaşta ortaya çıkabilir, ancak çoğu zaman küçük çocuklarda görülür. Çocuklarda ortaya çıkan beyin tümörlerinin % 10’undan azını oluştururlar.

Ependimoma olan çocuklar baş ağrısı yaşayabilir ve nöbetler geçirebilir. Yetişkinlerde ortaya çıkan ependimom omurilikte oluşma olasılığı daha yüksektir ve tümörden etkilenen sinirler tarafından kontrol edilen vücudun zayıflığına neden olabilir.

Oligodendroglioma

Oligodendrogliomalar, oligodendrositler olarak adlandırılan glial hücrelerde başlayan bir glioma tipidir. Oligodendrositler, miyelin adı verilen koruyucu bir örtü ile sinirleri örten yağlı beyaz bir maddedir. Sinir sinyallerinin (impulslar) sinirler boyunca daha hızlı hareket etmesine yardımcı olur.

Oligodendrogliom genellikle serebrumda, temporal veya frontal loblarda görülür. Nadiren tümörler beyin ve omurilik çevresindeki sıvı yoluyla merkezi sinir sistemi boyunca yayılabilir. Bu tümörler, gliomaların yaklaşık yüzde 10 ila 15’ini oluşturur ve genellikle genç veya orta yaşlı yetişkinleri etkiler.

Oligodendroglioma sahip insanlar diğer beyin tümörlerinin çoğundan daha yüksek bir sağkalım oranına sahiptir. Birçok tedavi seçeneği vardır ve oligodendrogliomalar tedaviye genellikle iyi yanıt verir.

Karışık Glioma

Bu glioma formu birden fazla glial hücreden kaynaklanır. Bu tümörler aynı zamanda oligoastrokitom olarak da adlandırılır ve genellikle serebrumda ortaya çıkarlar, ancak beynin diğer bölgelerine yayılabilirler. Karışık gliomalar, gliomaların yaklaşık yüzde 5 ila 10’unu oluşturur.

Karışık gliomalardaki farklı tümör tipleri farklı derecelere sahip olabilir (yani, bir tip diğerinden daha agresif olabilir); Karışık gliomalar en agresif kanser hücresi tipine göre derecelendirilir.

Gliomalar beyin boyunca çeşitli yerlerde büyüyebilir. Beyindeki belirli yerlerde gelişen gliomalar, yukarıda listelenenlerden başka bir isme sahip olabilir. Bu alternatif isimler, tümörün konumunu tanımladığı için kullanılır.

Optik Gliom

Konumları nedeniyle ayrıca adlandırılan bu tümörler optik sinirde bulunur ve özellikle nörofibromatozis tip 1 (NF1) olan kişilerde yaygındır. Bu tümörlerin çoğu 10 yaş altı çocuklarda görülür. Bu tümörlerin bazıları çok yavaş büyüyebilir ve sadece gözlemle en iyi şekilde yönetilebilir.

Bu tümörler az semptomlara neden olabilir veya hiç olmayabilir. Bununla birlikte, optik sinir boyunca yerleştirilmeleri görme kaybına (tümörün konumuna bağlı olarak) veya şaşılığaneden olabilir.

Beyin Sapı Gliomu

Beyin sapı gliomaları, beyin sapında başlayan bir tip gliomadır. Genellikle beyin sapının ortasında büyürler ve ameliyatla çıkarmaları zordur. Beyin sapı gliomlarının çoğu, beyin sapının pons adı verilen kısmında başlayan pontin gliomalarıdır.

Ameliyat genellikle hayati veya kritik bölgelerdeki konumlarından dolayı bu tür tümörlerin tedavisinde bir seçenek değildir. Radyasyon tedavisi bazen tümörün büyümesini yavaşlatarak semptomları azaltmaya ve sağkalımı iyileştirmeye yardımcı olur.

Gliomalar Nasıl Derecelendirilir?

Gliomalar, büyüme potansiyellerine ve ne kadar agresif olduklarına göre farklı derecelerle belirlenir. Genellikle I ile V arasında derecelendirilir, burada derece I en az ciddi tümör tipini derece V ise en ciddi olanı temsil eder.

Bununla birlikte, gliomalar genellikle basitçe “düşük dereceli” veya “yüksek dereceli” olarak da adlandırılır.

Düşük dereceli tümörler yavaş büyür ve bazen cerrahi ile tamamen çıkarılabilir, yüksek dereceli tümörler ise hızlı büyüyen, agresif ve tedavi edilmesi zor olanlardır.

Gliom Nedenleri

Çoğu primer beyin tümörü gibi, gliomanın da kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak bazı kalıtımsal bozuklukların bu tümörlerin gelişimini arttırdığı bilinmektedir.

Bu bozuklukların örnekleri arasında, Nörofibromatozis Tip 1, Li-Fraumeni sendromu, Turcot sendromu, Tuberoskleroz (TS) ve nörofibromatoz bulunur.

Risk Faktörleri

Beyin tümörü riskinizi artırabilecek bazı faktörler de vardır. Bu risk faktörleri şunlardır:

• Yaş: Beyin tümörü riskiniz yaşlandıkça artar. Gliomalar, 45 ve 65 yaşları arasındaki yetişkinlerde daha sık görülür.

• Radyasyona maruz kalma: İyonlaştırıcı radyasyon olarak adlandırılan bir tür radyasyona maruz kalan kişilerin beyin tümörü riski artabilir. İyonlaştırıcı radyasyon örnekleri, atomik bombaların neden olduğu kanser ve radyasyon maruziyetini tedavi etmek için kullanılan radyasyon terapisini içerir.

Güç hatlarının oluşturduğu elektromanyetik alanlar ve mikrodalga fırınlardan gelen radyofrekans radyasyonu gibi daha yaygın radyasyon biçimlerinin glioma riskini artırdığı görülmemiştir.

Cep telefonu kullanımının beyin kanseri riskini artırıp artırmadığı kesin değildir. Bazı çalışmalar, cep telefonu kullanımı ile akustik nöroma adı verilen beyin kanseri tipi arasında olası bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur.

Diğer birçok çalışmada hiçbir ilişki bulunamamıştır. Cep telefonları nispeten yeni bir faktör olduğundan, kanser riski üzerindeki potansiyel etkisini anlamak için daha uzun süreli araştırmalara ihtiyaç vardır.

• Gliomanın aile öyküsü: Ailesel glioma nadirdir. Ancak aile öyküsünde gliomanın olması, bunu geliştirme riskini ikiye katlayabilir.

Malign gliomlarla ilişkili yaşam tarzı risk faktörü yoktur. Buna alkol ve sigara içimi de dahildir.

Gliomların Belirtileri

Gelişen glioma semptomları tümörün büyüklüğüne, derecesine ve konumuna bağlıdır. Beyinde meydana gelenler kusmaya, baş ağrısına, nöbetlere, baş dönmesine ve bayılmalara neden olurken, optik sinir üzerinde büyüyen ve baskı yapanlar görme kaybına neden olabilir ve omurgada büyüyenler de uzuvlarda ağrı ve güçsüzlüğe yol açabilir.

Çeşitli farklı glioma formlarıyla ilişkili semptomların bazıları şunlardır:

Astrositom belirtileri

• Baş ağrısı
• Nöbetler
• Davranışsal değişiklikler

Ependimoma belirtileri

• Artan kafa boyutu
• Sinirlilik
• Kusma
• Uyku problemleri
• Mide bulantısı
• Kusma
• Baş ağrısı

Oligodendroglioma belirtileri

• Baş ağrısı
• Nöbetler
• Davranışsal değişiklikler
• Vücudun bir tarafında zayıflık
• Kısa süreli hafıza kaybı
• Konuşma problemleri

Tümör omurilikte yer alıyorsa, semptomlar şunları içerebilir:

• Omuriliğin boyun bölgesindeki tümörler nedeniyle ol, boyun, sırt veya bacaklarda ağrı
• Bacaklarda veya üst vücutta zayıflık
• Göğüs ağrısı
• Erektil disfonksiyon
• Kas kontrolü kaybı
• Bağırsak veya mesane kontrolü kaybı
• Uyuşma veya karıncalanma

Gliomlar Nasıl Teşhis Edilir?

Gliomun tanısında kullanılan testler ve prosedürler şunlardır:

• Nörolojik muayene: Nörolojik muayenede doktorunuz görüş, işitme, denge, koordinasyon, güç ve reflekslerinizi kontrol edebilir. Bu alanlardan bir veya daha fazlasındaki sorunlar, beyninizin beyin tümörü tarafından etkilenebilecek kısmı hakkında ipuçları sağlayabilir.

• Görüntüleme testleri: Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) genellikle beyin tümörlerinin teşhisine yardımcı olmak için yaygın olarak kullanılır. Bazı durumlarda, MRG çalışmanız sırasında beyin dokusundaki farklılıkları göstermek için kolunuzdaki bir damardan bir boya (kontrast madde) enjekte edilebilir.

Fonksiyonel MRG, perfüzyon MRG ve manyetik rezonans spektroskopisi dahil olmak üzere bir dizi özel MRG tarama bileşeni, doktorunuzun tümörü değerlendirmesine ve tedaviyi planlamasına yardımcı olabilir.

• Biyopsi: Gliomanın lokasyonuna bağlı olarak, tedavi öncesi bir iğne ile veya beyin tümörünü çıkarmak için bir operasyonun parçası olarak bir biyopsi yapılabilir.

Erişilmesi zor bölgelerdeki gliomalar veya beyninizdeki daha hassas bir işlemle zarar görebilecek çok hassas bölgeler için stereotaktik iğne biyopsisi yapılabilir.

Stereotaktik iğne biyopsisi sırasında, beyin cerrahınız kafatasınıza küçük bir delik açar. Delikten ince bir iğne yerleştirilir. Doku sıklıkla CT veya MRI taraması ile yönlendirilen iğne ile çıkarılır. Biyopsi örneği daha sonra kanserli veya iyi huylu olup olmadığını belirlemek için bir mikroskop altında analiz edilir.

Biyopsi, bir beyin tümörünü kesin olarak teşhis etmenin tek yoludur. Bu bilgilere dayanarak, kanser ve diğer doku anormalliklerinin teşhisinde uzmanlaşmış bir doktor (patolog), bir beyin tümörünün derecesini veya evresini belirleyebilir.

Patolog ayrıca biyopsi örneğinizin fiziksel görünümünü ve büyüme oranını da inceleyecektir (moleküler tanı). Doktorunuz patologun bulgularını size açıklayacaktır. Bu bilgi tedavi planınız hakkında karar vermenize yardımcı olur.

Gliomlar Nasıl Tedavi Edilir?

Gliom tedavisi, yaşınız, genel sağlık ve tercihlerinizin yanı sıra tümörün tipine, büyüklüğüne, derecesine ve konumuna bağlıdır. Tümörü çıkarmak için yapılan eylemlere ek olarak, glioma tedavisi de tümörünüzün bulgularını ve semptomlarını azaltmak için ilaçların kullanılmasını gerektirebilir.

Doktorunuz şişliği azaltmak ve beynin etkilenen bölgelerindeki basıncı azaltmak için steroidler reçete edebilir. Ayrıca nöbetleri kontrol etmek için anti-epileptik ilaçlar da yazabilir.

Ameliyat

Tümörün çıkarılması için cerrahi genellikle gliomaların çoğunda tedavinin ilk adımdır. Bazı olgularda gliomalar küçük olduğundan çevredeki sağlıklı beyin dokusundan ayrılması kolaydır. Tümörün sadece bir bölümünün bile çıkarılması, belirtilerinizi ve semptomlarınızı azaltmanıza yardımcı olabilir.

Diğer durumlarda, tümörler çevresindeki dokudan ayrılamazlar veya beyninizdeki hassas bölgelerin yakınında bulunurlar bu da cerrahiyi riskli hale getirebilir. Bu durumlarda doktorunuz tümörü olduğu gibi bırakabilir.

Bazı olgularda patologlar cerrah tarafından çıkarılmış doku örneklerini analiz edebilir ve ameliyat devam ederken sonuçları rapor edebilirler. Bu bilgi, cerrahın ne kadar doku çıkaracağına karar vermesine yardımcı olur.

Tümörün çıkarılması için, bilgisayar destekli beyin cerrahisi, intraoperatif MRI, uyanık beyin cerrahisi ve lazerler de dahil olmak üzere çeşitli cerrahi teknolojiler ve teknikler kullanılabilir.

Bir gliomu kaldırmak için cerrahi, enfeksiyon ve kanama gibi riskler taşır. Riskler tümörünüzün bulunduğu konuma göre değişebilir. Örneğin, göz sinirlerin yakınında bulunan bir tümör için yapılan cerrahi işlem görme kaybı riski taşıyabilir.

Radyasyon Tedavisi

Radyasyon tedavisi genellikle gliomanın, özellikle de yüksek dereceli gliomanın tedavisinde cerrahiyi takip eder. Radyasyon, tümör hücrelerini öldürmek için X ışınları veya protonlar gibi yüksek enerjili ışınlar kullanır.

Şu anda kullanılan ve gliomanın tedavisi için çalışılan birkaç harici ışın radyasyonu tipi vardır. Radyasyon tedavisinin zamanlamasını ve türünü belirlemede sahip olduğunuz gliomanın türü, derecesi ve diğer prognostik faktörler göz önünde bulundurulur.

Kanser için radyasyon terapisinde uzmanlaşmış bir doktor sizin için en uygun radyasyon tedavisini planlamak ve koordine etmek için diğer doktorlarınızla yakın bir şekilde çalışacaktır.

Gamma Knife Radyocerrahi

Gamma Knife radyocerrahi, tümörleri, vasküler malformasyonları ve beyindeki diğer anormallikleri tedavi etmek için kullanılan bir tür radyasyon terapisidir. Gamma Knife radyocerrahi, diğer stereotaktik radyocerrahi (SRS) formları gibi, geleneksel anlamda cerrahi değildir, çünkü insizyon (kesi) yoktur.

Tek bir tedavi seansında, 201 gama radyasyon ışını, lezyona tam olarak odaklanır. Zamanla, çoğu lezyon yavaş yavaş küçülür ve çözülür. Maruz kalma kısadır ve sadece tedavi edilen doku önemli bir radyasyon dozu alırken, çevre doku zarar görmeden kalır.

Kemoterapi

Kemoterapi, tümör hücrelerini öldürmek için ilaçların kullanılmasıdır. Kemoterapi ilaçları hap halinde (oral olarak) alınabilir veya damar içine (intravenöz olarak) enjekte edilebilir.

Kemoterapi genellikle gliomları tedavi etmek için radyasyon tedavisi ile birlikte kullanılır. Gliomaları tedavi etmek için sıklıkla kullanılan kemoterapi ilacı, bir hap olarak alınan Temozolomid’tir (Temodar).

Kemoterapinin yan etkileri aldığınız ilaçların tipine ve dozuna bağlıdır. Yaygın yan etkiler arasında bulantı ve kusma, baş ağrısı, saç dökülmesi, ateş ve halsizlik yer alır. Bazı yan etkiler ilaçla yönetilebilir.

Tedaviden Sonra Rehabilitasyon

Beyin tümörleri motor becerilerini, konuşmayı, görüşü ve düşünmeyi kontrol eden beyin kısımlarında gelişebileceğinden, rehabilitasyon iyileşmenin gerekli bir parçası olabilir.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is glioma?
2: About gliomas
3: Gliomas