Fibromüsküler Displazi Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Fibromüsküler displazi (fibromuscular dysplasia, FMD), vücuttaki bir veya daha fazla arterin duvarında anormal hücre gelişimine neden olan bir hastalıktır. Arterler, kanı kalbinizden vücudunuzun geri kalanına taşıyan kan damarlarıdır.

Ekstra hücre büyümesi sonucunda arterlerde daralma (stenoz), genişleme (anevrizma) veya yırtılma (diseksiyon) alanları oluşabilir. Daralma veya bir yırtılma arterden kan akışında bir azalmaya neden olursa, organların işlevi etkilenebilir ve birtakım belirtiler ortaya çıkabilir.

FMD, en sık böbreklere giden arterlerde (renal arterler) ve beyne kan sağlayan boyundaki (karotis) arterlerde görülür. Ayrıca kalbe, karına, kollara ve bacaklara giden arterleri de etkileyebilir. Çoğu zaman, birden fazla lokasyondaki arterler FMD’den etkilenir.

FMD Hastalığından Kimler Etkilenir?

Fibromüsküler displazi en sık 40 ile 60 yaş arasındaki kadınlarda görülür, ancak erkekler ve çocuklar bu hastalıktan etkilenebilir. FMD hastalarının çoğunluğu (% 90’dan fazla) kadındır. Bununla birlikte, erkekler arterlerde anevrizmalar (şişkinlik) veya yırtılma (diseksiyonlar) gibi daha yüksek bir komplikasyon riski taşırlar.

Fibromüsküler Displazi Nedenleri?

Fibromüsküler displazinin nedeni bilinmemekle birlikte, birkaç faktörün rol oynayabileceğine inanılmaktadır:

• Genetik: Genetik, fibromüsküler displazinin gelişiminde rol oynayabilir. Ancak, başka bir aile üyesinin fibromusküler displazisi varsa, siz veya bir akrabanız buna hiçbir zaman sahip olmayabilir veya durumu daha farklı bir arterde geçirebilirsiniz.

• Hormonlar: Kadınlar, erkeklerden daha sık fibromüsküler displaziye sahip olduklarından hormonlar, fibromüsküler displazinin gelişmesiyle bağlantılı olabilir. Bununla birlikte, kadınların doğum yapması veya doğum kontrol hapları alıp almadıkları ile ilgili değildir.

• Anormal olarak oluşan arterler: Anormal oluşan arterler fibromüsküler displazi riskini artırabilir.

• İlaç ve tütün kullanımı: Bazı ilaçlar ve tütün kullanımı da fibromüsküler displazi gelişme riskini artırabilir.

Fibromüsküler Displazi Belirtileri

FMD’li bazı kişilerde semptom yoktur, ancak darlık etkilenen arterden kan akışını kısıtlarsa septomlar oluşabilir. FMD semptomları, hangi arterlerin etkilendiğine bağlı olarak değişir:

Böbreklere giden arterler (renal arterler) etkilenirse:

• Yüksek tansiyon
• Böbreklerde doku hasarı (iskemik renal atrofi)
• Nadiren kronik böbrek yetmezliği

Beyne giden arterler (karotis arterleri) etkilenirse:

• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Bulanık görme veya geçici görme kaybı
• Kulak çınlaması
• Boyun ağrısı
• Yüzde zayıflık ve uyuşukluk

Karnınıza gider arterler (mezenterik arterler) etkilenirse:

• Yemek yedikten sonra karın ağrısı
• İstenmeyen kilo kaybı

Kollarınıza veya bacaklarınıza giden arterler (periferik arterler) etkilenirse:

• Kollarınızı, bacaklarınızı, ellerinizi veya ayaklarınızı hareket ettirirken rahatsızlık
• Uzuvlarda soğukluk
• Zayıflık ve uyuşukluk
• Cilt renginde veya görünümünde değişiklik

Kalbinize giden arterler (koroner arterler) etkilenirse:

• Göğüs ağrısı
• Nadiren kalp krizi

Fibromüsküler displazi, koroner arterlerinizin duvarlarında, ayrıca arteriyel diseksiyon veya spontan koroner arter diseksiyonu (SKAD) olarak da adlandırılan yırtılmalara neden olabilir. SKAD belirtileri şunları içerebilir:

• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı
• Terleme
• Mide bulantısı

Fibromüsküler displaziniz varsa ve görüşünüzde, konuşma yeteneğinizde veya kollarınızda ve bacaklarınızda ani değişiklikler olursa derhal tıbbi yardım isteyin.

Nasıl Teşhis Edilir?

Bazı hastalara rutin bir muayene sırasında FMD tanısı konur. Doktorunuz, arterinizi steteskopla dinlerken anormal bir kan akışı olduğunu duyabilir ve FMD olduğundan şüphelenebilir. Diğer semptomlarınızı değerlendirmenin yanı sıra, tanıyı doğrulamak için görüntüleme testleri de kullanabilirler.

FMD’yi teşhis etmek için kullanılan görüntüleme testleri şunları içerir:

• Kateterli anjiyografi: Fibromüsküler displazide yaygın olarak kullanılan bu test sırasında, artere ince bir tüp (kateter) yerleştirilir ve doktorunuzun incelemek istediği yere gelinceye kadar hareket ettirilir. Küçük bir miktar kontrast boya enjekte edilir ve yeri incelemek için Xışınları kullanılır.

• Dopler ultrasonu: Bu test, kan damarlarınızın görüntülerini oluşturmak için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanır. Atardamarlarınızdan kanın ne kadar iyi aktığını gösterir.

• Bilgisayarlı tomografi (BT) anjiyografi: BT anjiyografi, doktorunuzun arterlerinizin daralmış mı yoksa tıkalı mı olduğunu görmesini sağlar. Bu test, kan damarlarınızın ayrıntılı görüntülerini üretmek için X-ışınları ve kontrast boya kullanır.

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Bu test doktorunuzun vücudunuzdaki yumuşak dokuları görmesini sağlar. Testteki görüntüleri kullanarak doktorunuz arterinizi daraltan hücre kümesini görebilir.

Fibromüsküler displazinin en yaygın şekli, görüntüleme testlerinde “inci dizisi” gibi görünmektedir. Daha agresif fibromüsküler displazinin diğer formları ise pürüzsüz bir görünüme sahiptir.

Fibromüsküler Displazi Tedavisi

Fibromüsküler displazinin tedavisi sağlığınıza, daralmış atardamarın yerine ve yüksek tansiyon gibi diğer altta yatan koşullara bağlıdır. Tedavi seçenekleri tıbbi prosedürleri, ameliyatı ve ilaçları içerir.

Perkütan Transluminal Anjiyoplasti (PTA)

Bu prosedür genellikle ameliyat yerine tercih edilir. Genellikle kateterli anjiyografi ile aynı anda yapılır. Bir ucunda balon bulunan kateter adı verilen ince bir tüp daralmış artere girer. Ardından, arteri açık tutmak için balon şişirilir. Kalp hastalığı olan kişilerde uygulanan anjiyoplasti prosedürlerinden farklı olarak, arteri açık tutmak için bir stent gerekli olmayabilir.

Ameliyat

PTA bir seçenek değilse ve atardamarlarınızın daralması şiddetli ise, doktorunuz atardamarın daralmış kısmını onarmak için ameliyat önerebilir. İhtiyacınız olan ameliyat türü daralmış atardamarın konumuna ve atardamarın ne kadar hasar gördüğüne bağlıdır.

İlaçlar

• Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri: Kan damarlarının daralmasını durdurur.

• Anjiyotensin II reseptör blokerleri: Kan damarlarının gevşemesine yardımcı olur.

• Diüretik ilaçlar: Vücudunuzdaki aşırı sıvının giderilmesine yardımcı olur.

• Kalsiyum kanal blokerleri: Kan damarlarınızı gevşetmeye yardımcı olur.

• Beta blokerleri: Kalp atışınızı yavaşlatır ve adrenalini bloke eder.

Bu ilaçların bazıları böbreklerinizin çalışma şeklini etkileyebileceğinden, doktorunuz bu ilaçlar başlatıldıktan sonra böbreklerinizin normal şekilde çalıştığından emin olmak için kan testleri ve idrar testi (idrar tahlili) önerebilir.

Doktorunuz ayrıca inme riskinizi azaltmak için günlük aspirin almanızı önerebilir. Fakat doktorunuzla konuşmadan aspirin almaya başlamayın.

Sigara içiyorsanız, tedavi planınızın diğer bir kısmı da sigarayı bırakmaktır. Sigara içmek fibromüsküler displaziyi daha da kötüleştirebilir.

FMD Yaşam Beklentisini Nasıl Etkiler?

FMD genellikle yaşam boyu süren bir durumdur. Ancak, araştırmacılar yaşam beklentisini azalttığına dair herhangi bir kanıt bulamadılar ve FMD’li birçok kişi 80’li ve 90’lı yaşlarına kadar da normal bir yaşam sürerler.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Fibromuscular dysplasia – Symptoms and causes
2: Fibromuscular dysplasia (FMD)
3: Fibromuscular dysplasia (FMD): Management and Treatment
4: About fibromuscular dysplasia