Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar: Belirtileri, Korunma Yolları

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (sexually transmitted diseases), oral, vajinal ve anal seks sırasında kişiden kişiye yayılan enfeksiyonlardır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) ayrıca cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) ve zührevi hastalıklar (ZH) olarak da adlandırılmaktadır.

Çoğu cinsel yolla bulaşan hastalık hem erkekleri hem de kadınları etkilemektedir, ancak çoğu durumda neden oldukları sağlık sorunları kadınlar için daha şiddetli olabilir.

Hamile bir kadının belsoğukluğu, klamidya, HIV ve sifiliz gibi cinsel yolla bulaşan bir hastalığı varsa, bebek için ciddi sağlık sorunlarına ve ölüme neden olabilir. Bu nedenle tüm gebeler bu enfeksiyonlar için taranmalı ve tedavi edilmelidir.

Antibiyotikler, bakteri, maya veya parazitlerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıkları tedavi edebilir. Bir virüsün neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavisi yoktur, ancak ilaçlar genellikle semptomlara yardımcı olabilir ve hastalığı kontrol altında tutabilir.

Lateks prezervatiflerinin doğru kullanımı, CYBH’lara yakalanma veya yayma riskini büyük ölçüde azaltır, ancak tamamen ortadan kaldırmaz. Enfeksiyondan kaçınmanın en güvenilir yolu anal, vajinal veya oral seksten kaçınmaktır.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Nedenleri

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar genellikle bakteri, virüs, parazit ve mayalardan kaynaklanır.

30’dan fazla farklı bakteri, virüs, parazit ve mayaların cinsel ilişki yoluyla bulaştığı bilinmektedir. CYBE’lere neden olan bu organizmalar insandan insana kan, meni (er suyu) veya vajinal ve diğer vücut sıvılarından geçebilir.

Ayrıca bazen bu enfeksiyonlar gebelik, doğum veya emzirme sırasında anneden bebeğe veya tıbbi enjektörler (şırıngalar) ve kan nakilleri yoluyla da bulaşabilir. Cinsel olarak aktif olan herkes cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona belli bir dereceye kadar maruz kalabilir. Ancak bazı faktörler enfeksiyonu kapma riskinizi artırabilir.

Riski artırabilecek faktörler şunlardır:

• Korunmasız cinsel ilişkiye girmek: Lateks prezervatif kullanmadan enfekte bir partner ile vajinal veya anal ilişkiye girmek CYBH alma riskini önemli ölçüde artırır. Prezervatiflerin uygunsuz veya tutarsız kullanımı da riskinizi artırabilir. Oral seks daha az riskli olabilir, ancak enfeksiyonlar hala lateks prezervatif veya dental dam (oral bariyer) olmadan iletilebilir.
• Birden çok partnerle cinsel ilişkiye girmek: Cinsel ilişkide bulunduğunuz kişi sayısı arttıkça riskiniz artar.
• CYBH öyküsü: Bir CYBH’ye sahip olmak, başka bir CYBH’lığın kapılmasını çok daha kolaylaştırır.
• Genç olmak: CYBH’ların yarısı 15 ile 24 yaş arasındaki kişilerde görülür.
• Şırınga (enjektör) paylaşımı: Enjektörlerin paylaşımı HIV, hepatit B ve hepatit C de dahil olmak üzere birçok ciddi enfeksiyon yayılmasına neden olabilir.
• Erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkekler: Diğer gruplarla karşılaştırıldığında, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerin CYBH alma riski daha yüksektir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, cinsel eğitimin yeterince olmaması, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde cinsel ilişki yaşının küçülmesi, ulaşım imkanlarının kolaylaşması, evlilik dışı ilişkilerin çoğalması, cinsel eş sayısında ki artış, yanlış cinsel davranışlara yönelme, kondom dışı doğum kontrol yöntemlerinin kullanımında artış ve antibiyotiklere direnç nedeniyle dünya çapında hızla artmaktadır.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Belirtileri

Çoğu zaman, cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtileri yoktur. Bir CYBH’nızın olup olmadığını kesin olarak bilmenin tek yolu test yaptırmaktır.

Belirtiler, maruziyetten birkaç gün sonra ortaya çıkabilir veya organizmaya bağlı olarak, gözle görülür bir sorun yaşamanız yıllar alabilir.

Erkeklerde CYBH Belirtileri

Erkeklerde yaygın cinsel yolla bulaşan hastalık belirtileri şunlardır:

• Cinsel ilişki veya idrara çıkma sırasında ağrı veya rahatsızlık
• Penis, testisler, anüs, kalça, uyluk veya ağızda yaralar, döküntüler veya yumrular
• Peniste normal olmayan akıntı veya kanama
• Ağrılı veya şişmiş testisler

Spesifik semptomlar CYBH’ye bağlı olarak değişebilir.

Kadınlarda CYBH Belirtileri

Kadınlarda yaygın cinsel yolla bulaşan hastalık belirtileri şunlardır:

• Cinsel ilişki veya idrara çıkma sırasında ağrı veya rahatsızlık
• Vajina, anüs, kalça, uyluk veya ağızda yaralar, döküntüler veya yumrular
• Vajinada kötü kokulu akıntı veya kanama
• Vajinada veya çevresinde kaşıntı

Spesifik semptomlar CYBH’ye bağlı olarak değişebilir.

En Sık Görülen Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

1. HIV (AIDS)
2. HPV enfeksiyonu (insan papilloma virüsü)
3. Genital herpes (genital uçuk)
4. Bel soğukluğu (gonore)
5. Sifiliz (frengi)
6. Hepatit B
7. Klamidya
8. Şankroid (yumuşak çıban)
9. Molluskum kontagiosum
10. Kasık biti
11. Trikomonas enfeksiyonu

HIV (AIDS)

HIV (insan immün yetmezlik virüsü), bağışıklık sistemine zarar veren bir retrovirüstür. Bağışıklık sistemi, vücudun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olur.

Tedavi edilmemiş HIV, T hücreleri olarak adlandırılan bir bağışıklık hücresi tipi olan CD4 hücrelerini enfekte eder ve öldürür. Zamanla, HIV daha fazla CD4 hücresini öldürdüğü için, vücudun çeşitli enfeksiyon ve kanser türlerine yakalanma olasılığını artırır.

HIV cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur, ayrıca hamilelik, doğum veya emzirme sırasında anneden bebeğe de geçebilir.

HIV’in kan nakli yoluyla bulaşma riski, titiz tarama ve önlemler sayesinde gelişmiş ülkelerde son derece düşüktür. Erken belirtileri ateş, titreme, eklem ve kas ağrıları, terlemeler, yorgunluk, zayıflık ve kilo kaybını içerir.

AIDS (edinsel immün yetmezlik sendromu), HIV enfeksiyonunun en ileri aşamasıdır. Günümüzde mevcut tedaviler ile, HIV ile yaşayan pek çok insan AIDS geliştirmez. Tedavi edilmeyen AIDS ile yaşam beklentisi yaklaşık üç yıldır.

HIV hayat boyu devam eden bir durumdur ve tedavisi yoktur, ancak hastalığın ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlatacak ilaçlar vardır. Bu ilaçlar birçok gelişmiş ülkede AIDS ölümlerini büyük ölçüde azaltmıştır.

HPV Enfeksiyonu (insan papilloma virüsü)

HPV enfeksiyonu, en yaygın cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur. 100’den fazla insan papillom virüsü (HPV) vardır. Bunlardan yaklaşık 40 çeşidi genital bölgenizin (vulva, vajina, serviks, rektum, anüs, penis ve skrotum) yanı sıra ağız ve boğazınızı enfekte edebilir. Bu tür HPV’ler cinsel temas sırasında yayılır.

Diğer HPV tipleri, el siğilleri ve plantar siğiller gibi yaygın siğillere neden olur, ancak bunlar cinsel yolla bulaşmazlar.

Genital HPV enfeksiyonları çok yaygındır. Aslında, çoğu insan yaşamının bir noktasında HPV ile enfekte olabilir. HPV’li çoğu insanın hiçbir semptomu yoktur ve tamamen iyi hissetmektedir, bu yüzden genellikle enfekte olduklarını bile bilmezler.

Çoğu genital HPV enfeksiyonu zararlı değildir ve kendi başına gider. Ancak, bazı HPV türleri (özellikle tip 16 ve 18) genital siğillere veya vulva, vajina, penis, anüs, ağız ve boğaz kanseri gibi belirli kanser türlerine neden olabilir.

Siğillere neden olan HPV tipleri, kansere neden olan türlerden farklıdır. Bu nedenle, HPV’nin neden olduğu genital siğillere sahip olmak kanser geliştireceğiniz anlamına gelmez.

Genital Herpes (genital uçuk)

Genital herpes, herpes simpleks virüsünün (HSV) neden olduğu yaygın cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. HSV’nin HSV1 ve HSV2 olmak üzere iki türü vardır.

HSV1 daha çok ağız çevresinde görülür, ancak cinsel organlarda da ortaya çıkabilir.

HSV2 ise esas olarak genital bölgede ve etrafında oluşur. HSV doğrudan temas yoluyla insandan insana kolayca bulaşabilir. En yaygın olarak, tip 2 HSV iletimi vajinal, oral veya anal seks yoluyla gerçekleşir. Tip 1, paylaşılan pipetler, mutfak eşyaları ve yüzeylerden daha sık iletilir.

Çoğu durumda, virüs insan vücuduna girdikten sonra uykuda kalır ve hiçbir semptom göstermez. Genital herpes ile ilişkili semptomlar ortaya çıkarsa, ağız çevresinde uçuk, genel olarak kendini iyi hissetmeme, idrar yaparken ağrı, ateş ve vajinal akıntıyı içerebilir.

Ayrıca, dış genital bölgede, rektumda, baldırda ve kalçada kırmızı kabarcıklar oluşabilir. Bunlar, özellikle ülserlerin patlaması durumunda ağrılı olabilir.

Bel Soğukluğu (Gonore)

Bel soğukluğu (gonore), neisseria gonorrhoeae bakterisinin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Cinsel olarak aktif olan tüm insanlar gonore için risk altında olabilir.

Gonore, idrar yolunu, serviks, rektum, boğaz, ağız ve gözleri enfekte edebilir. Belsoğukluğu olan pek çok kişinin herhangi bir semptomu yoktur. Semptomlar ortaya çıkarsa, genellikle enfeksiyondan bir ila yedi gün sonra ortaya çıkarlar.

Semptomlar vajinal ağrı, ağrılı idrara çıkma ve vajina, idrar yolu veya rektumdan anormal akıntıyı içerebilir.

Gonore kolayca tedavi edilir, ancak ciddi ve bazen kalıcı komplikasyonlara neden olabilir.

Gonore enfeksiyonu uterusu veya fallop tüplerini etkilediği zaman kadınlarda pelvik inflamatuar hastalık (PID) görülür. Pelvik inflamatuar hastalık ile ilişkili en ciddi komplikasyon infertilitedir (kısırlık).

Gonore olan erkeklerde komplikasyonlar arasında epididimit (sperm taşıyan tüpün enflamasyonu) ve infertilite bulunur.

Sifiliz (frengi)

Sifiliz, treponema pallidum olarak bilinen bir bakteri türünün neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Sifiliz vajinal, anal ve oral seks yoluyla yayılır. Nadiren öpüşme yoluyla da yayılabilir.

Sifilizin ilk belirtisi küçük, ağrısız bir yaradır. Cinsel organlarda, rektumda veya ağız içinde görünebilir. İlk enfeksiyondan sonra, sifiliz bakterileri, tekrar aktif hale gelmeden önce yıllarca vücudunuzda uykuda kalabilir.

Erken sifiliz bazen tek bir penisilin enjeksiyonu ile tedavi edilebilir. Tedavi olmaksızın sifiliz kalbinize, beyninize veya diğer organlarınıza ciddi şekilde zarar verebilir ve hayatı tehdit edici olabilir veya anneden doğmamış bir çocuğa geçebilir, bu da ölü doğum veya ciddi konjenital deformitelere neden olabilir.

Hepatit B

Hepatit B, hepatit B virüsünün (HBV) neden olduğu bir karaciğer enfeksiyondur. Oldukça bulaşıcı olan virüs, insandan insana kan, meni veya diğer vücut sıvıları yoluyla geçer.

Her ne kadar virüs tükürükte bulunsa da, hapşırma, öksürme ve öpüşme ile yayılmaz.

Bazı insanlar için, hepatit B enfeksiyonu kronikleşir, yani altı aydan fazla sürer. Kronik hepatit B’ye sahip olmak karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri veya siroz riskini artırır.

Klamidya

Klamidya, klamidya trachomatis bakterisinin neden olduğu yaygın bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur. Klamidya enfeksiyonu hem erkekleri hem de kadınları etkiler ve tüm yaş gruplarında görülür, ancak 15 ila 24 genç kadınlar arasında daha yaygındır.

Klamidya, korunmasız oral, vajinal veya anal seks yoluyla yayılabilir. Ayrıca, enfekte bir anneden doğumu sırasında bebeğine de geçebilir. Kadınların yaklaşık % 70’i ve erkeklerin % 50’sinde semptom görülmemektedir.

Şankroid (yumuşak çıban)

Şankroid (yumuşak çıban), haemophilus ducreyi adı verilen bir bakterinin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Şankroid enfeksiyonunun belirleyici semptomu, genital bölgelerde (penis veya vajina) ağrılı ülserlerin gelişmesidir.

Şankroid ayrıca kasık bölgesindeki lenf düğümlerinin şişmesine de neden olabilir. Ağrılı şankroid ülseri genellikle enfeksiyondan üç ila on gün sonra gelişir.

Kadınlarda, vajinanın içinde ülser oluşumu muhtemeldir ve bir pelvik muayene olmadan görülmeyebilir. Şankroidli kadınlarda idrar yaparken ağrı, vajinal akıntı veya rektal kanama gibi semptomlar görülebilir.

Hem erkekler hem de kadınlar hastalıkla ateş ve genel yorgunluk yaşayabilirler.

Molluskum Kontagiosum

Molluskum kontagiosum, molluscum contagiosum virüsünün (MCV) neden olduğu yaygın ve bulaşıcı bir viral cilt enfeksiyondur. Molluskum kontagiosum, enfekte olmuş bir kişiyle, ciltle teması yoluyla, örneğin cinsel aktivite yoluyla, yakın ve doğrudan temas yoluyla yayılabilir.

Ayrıca havlu gibi kirlenmiş nesnelere temas edilmesi durumunda da yayılabilir.

Molluskum kontagiosum, uylukların, genital bölgelerin ve karın bölgesinde küçük topaklar veya lezyonların ortaya çıkmasına neden olabilir. Lezyonlar genellikle ağrısızdır ancak hafif kaşıntılı olabilir.

Molluskum kontagiosum genellikle herhangi bir spesifik tedavi olmaksızın, normal olarak birkaç ay içinde iyileşen zararsız bir durumdur. Ancak, bu durumun vücuda yayılması yaygındır, bu yüzden durumun tamamen ortadan kalkması 18 ay veya daha fazla sürebilir.

Kasık Biti (yengeçler)

Genel olarak yengeç adı verilen kasık biti, genital bölgenizde bulunan, baş ve vücut bitlerinden farklı bir bit türüdür. Genital bölgenizdeki cilt ve kalın tüylerde yaşarlar ve kanınızla beslenirler.

Kasık biti tipik olarak cinsel ilişki dahil olmak üzere yakın temas yoluyla bulaşır. Ayrıca tedavi edilmeden bırakılırsa paylaşılan kıyafet, yatak takımı veya havlu ile de bulaşabilir.

Kasık biti rahatsız edici olsa da, ciddi sağlık sorunlarına neden olmazlar. Parazitleri ve yumurtalarını öldüren kremler ve losyonları kullanarak rahatlıkla kurtulabilirsiniz.

Trikomonas Enfeksiyonu

Trikomonas enfeksiyonu, trikomonas vajinalis adlı küçük bir parazitin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Trikomonas enfeksiyonu hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilir, ancak belirtiler kadınlarda daha yaygındır.

Kadınlarda kötü kokulu vajinal akıntıya, genital kaşıntıya ve ağrılı idrara çıkmaya neden olabilir. Ayrıca trikomonas paraziti ile enfekte olan gebelerde erken doğum riski de yüksek olabilir.

Erkeklerde ise idrar veya boşalma sırasında ağrı, normalden daha sık idrara çıkma ihtiyacı ve peniste kızarıklık ve akıntı görülebilir. Trikomonas antibiyotiklerle etkili bir şekilde tedavi edilebilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nasıl Teşhis Edilir?

Bu makalede açıklanan belirtilerden bazılarına sahipseniz veya cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona sahip olabileceğinizi düşünüyorsanız mutlaka bir doktora başvurmalısınız.

Doktorunuz ilk olarak semptomlarınız hakkında sorular soracak ve bir fizik muayene yapacaktır. Daha sonra CYBH teşhisine yardımcı olmak için bazı bazı testler yapılacaktır.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için testler şunları içerebilir:

• Kan testi: Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için yapılan kan testleri, HIV veya sifiliz evrelerini teşhis edebilir.
• İdrar örneği: Bazı CYBH’lar idrar örneği ile de doğrulanabilir.
• Sıvı örnekleri: Aktif genital yaralarınız varsa, enfeksiyon türünü teşhis etmek için yaralardan sıvı ve numuneler alınarak test edilebilir. Bazı CYBH’lar alınan bu sıvı ve numuneler ile doğrulanabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 yılında yayınladığı verilere göre her gün bir milyondan fazla kişiye CYBH’lardan biri bulaşmakta, 536 milyon kişinin herpes simplex virus tip 2 ile yaşadığı tahmin edilmekte ve bunlara ek olarak her yıl yaklaşık 500 milyon yeni olgu iyileştirilebilir CYBH’ye maruz kalmaktadır.

Bildirilen enfeksiyonların oranı gerçek enfeksiyon oranının küçük bir kısmını yansıtmaktadır. Çünkü CYBH’lerin çoğunda belirtilerin olmaması nedeniyle fark edilememekte ve bu da eksik bildirilmesine neden olmaktadır.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?

Bakterilerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıklar genellikle daha kolay tedavi edilir. Viral enfeksiyonlar yönetilebilir ancak her zaman tedavi edilmez. Hamileyseniz ve bir CYBH varsa, hızlı bir tedavi bebeğinizin enfeksiyon riskini önleyebilir veya azaltabilir.

Tedavi genellikle enfeksiyona bağlı olarak aşağıdakilerden birini içerir:

Antibiyotikler

Antibiyotikler genellikle tek dozda gonore, sifiliz, klamidya ve trikomonasis dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan birçok bakteriyel ve parazit enfeksiyonunu tedavi edebilirler. Tipik olarak, Gonore ve klamidya için aynı anda tedavi edileceksiniz, çünkü iki enfeksiyon genellikle birlikte görülür.

Antibiyotik tedavisine başladığınızda, takip etmek çok önemlidir. İlaçlar reçete edildiği gibi düzenli bir şekilde alınmalı ve tedavi tamamlanana kadar cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.

Antiviral İlaçlar

Antibiyotikler viral CYBH’ları tedavi edemez. Çoğu viral enfeksiyonun tedavisi yoktur, ancak bazıları kendiliğinden gidebilir. Ve çoğu durumda, semptomları hafifletmek ve bulaşma riskini azaltmak için tedavi seçenekleri mevcuttur.

Örneğin, herpes salgınlarının sıklığını ve şiddetini azaltmak için antiviral ilaçlar mevcuttur. Benzer şekilde, tedavi HIV’in ilerlemesini durdurmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, antiviral ilaçlar HIV ve diğer enfeksiyonları başka birine iletme riskinizi azaltabilir. Ancak risk devam eder ve hâlâ iletilebilir.

Tedaviye ne kadar erken başlarsanız, o kadar etkili olur. Tedaviye başladıktan sonra ilaçlarınızı tam reçete edildiği gibi alıyorsanız, virüs sayınızı neredeyse tespit edilemeyen seviyelere düşürmek mümkündür.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Korunma

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskini önlemek veya azaltmak için birkaç yol vardır. Bunlar:

• Kaçınmak: CYBH’ları önlemenin en etkili yolu, cinsel ilişkiden kaçınmaktır.
• Enfekte olmayan bir partnerle kalın: CYBH’lardan kaçınmanın bir başka güvenilir yolu da, enfekte olmayan bir partnerle uzun süreli karşılıklı tek eşli ilişkide kalmaktır.
• Aşı olun: Cinsel ilişkiden önce, erken aşılanmak da bazı CYBH tiplerinin önlenmesinde etkilidir. İnsan papilloma virüsü (HPV), hepatit A ve hepatit B’yi önlemek için aşılar mevcuttur.
• Prezervatif (kondom) ve dental dam (oral bariyer) kullanın: İster oral, vajinal veya anal olsun, her cinsel eylem için yeni bir lateks prezervatifi veya dental damı kullanın. Doğal zarlardan yapılan prezervatifler, CYBH’leri önlemede etkili olmadığı için önerilmez. Prezervatiflerin çoğu CYBH’ye maruz kalma riskinizi azaltırken, insan papilloma virüsü (HPV) veya herpes gibi açık genital yaraları içeren CYBH’lar için daha az koruma sağladığını unutmayın.
• Aşırı alkol almayın ya da uyuşturucu kullanmayın: Alkol veya uyuşturucu bir maddenin etkisi altındaysanız, cinsel risk almanız daha olasıdır.
• Sünnet olmak: Erkek sünnetinin, enfekte bir kadından HIV elde etme riskini yüzde 60 oranında azaltmaya yardımcı olabileceğine dair kanıtlar vardır. Ayrıca genital HPV ve genital herpes iletimini önlemeye de yardımcı olabilir.

Komplikasyonlar

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar aşağıdaki olası komplikasyonlara neden olabilirler:

• Pelvik inflamatuar hastalık (PID)
• Pelvik ağrısı
• Gebelik komplikasyonları
• Göz iltihabı
• Artrit
• Kısırlık
• Kalp hastalığı
• HPV ile ilişkili servikal ve rektal kanserler gibi belirli kanserler