Beden Dismorfik Bozukluğu Nedir? Belirtileri, Tedavisi

Beden dismorfik bozukluğu (body dysmorphic disorder, BDB), kişinin hayal ettiği (algılanmış) bir fiziksel kusurla meşgul olduğu belirgin bir zihinsel bozukluktur. Beden dismorfik bozukluğu olan insanlar görünüm ve beden imajına yoğun bir şekilde takıntılı hale gelir ve sürekli olarak algıladıkları kusurlarla meşgul olurlar.

Beden dismorfik bozukluğuna sahip kişiler algıladıkları kusurları düzeltmeye çalışmak için sayısız kozmetik prosedür arayabilirler. Daha sonra geçici bir doyum hissedebilirler, ancak sıklıkla endişe geri döner ve algılanan kusuru düzeltmek için başka çözümler aramaya devam ederler.

BDB, erkekleri ve kadınları eşit derecede etkileyen kronik (uzun süreli) bir hastalıktır. Genellikle ergenlik çağında veya gençlik yıllarında başlar.

BDB’li insanların genelikle endişe duydukları alanlar:

• Yüz derisi
• Göz, ​​burun, kulaklar ve dudaklar
• Saç, vücut kılları veya kellik
• Kalça, bacaklar, göğüsler ve cinsel organlar dahil neredeyse herhangi bir vücut parçasının boyutu veya şekli
• Vücudun genel boyutu ve şekli
• Vücudun simetrisi veya vücut bölümleri

Beden Dismorfik Bozukluğu Nedenleri

Beden dismorfik bozukluğunun nedeni bilinmemektedir. Fakat diğer birçok zihinsel hastalık gibi, beden dismorfik bozukluğu da bazı nedenlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir:

• Beyin farklılıkları: Beyin yapısındaki veya nörokimyadaki anormallikler beden dismorfik bozukluğuna neden olabilir. Bazı uzmanlar bu bozuklukluğun, vücut görünümü ile ilgili bilgileri işleyen bazı beyin bölgelerinin büyüklüğü veya işleyişi ile ilgili bir sorundan kaynaklandığını öne sürüyor.

• Genler: Bazı çalışmalara göre beden dismorfik bozukluğunun kan akrabalarında bu koşula veya obsesif kompulsif bozukluğa sahip insanlarda daha sık görülmektedir.

• Çevre: Çevreniz, yaşam deneyimleriniz ve kültürünüz, özellikle vücudunuz veya kendi imajınız hakkında olumsuz sosyal değerlendirmeler içeriyorsa beden dismorfik bozukluğuna katkıda bulunabilir.

Risk Faktörleri

Beden dismorfik bozukluğunu tetikleyen ve gelişme riskini artıran bazı faktörler şunlardır:

• Bir aile bireyinde BDB ya da benzer bir akıl hastalığı olması
• Çocukluk dönemi alay ve travma gibi olumsuz yaşam deneyimleri
• Mükemmeliyetçilik gibi bazı kişilik özellikleri
• Toplumsal baskı ya da güzellik beklentileri
• Kaygı veya depresyon gibi başka bir psikiyatrik bozukluğa sahip olmak
• Beyin kimyasallarının anormal seviyeleri

Beden Dismorfik Bozukluğu Belirtileri

Semptomlar hangi vücut bölümünün hedeflendiğine bağlı olarak değişebilir, ancak genel BDB semptomları şunları içerir:

• Algılanan kusurları her gün saatlerce düşünmek ve bunlarla meşgul olmak
• Sürekli olarak kendini aynada kontrol etmek veya aynalardan kaçınmak
• Algılanan kusurları şekillendirme (makyaj veya kıyafetlerle saklamaya çalışmak)
• Algılanan kusur üzerine odaklanmayı bırakamamasından dolayı işyerinde, okulda veya ilişkilerde sorunlar yaşamak
• Dış görünümünü iyileştirmenin yollarını bulmak için plastik cerrahlar veya dermatologlar gibi tıbbi uzmanlarla tekrar tekrar danışmak
• Görünüşünü başkalarıyla sürekli kıyaslama
• Başkalarından görünümünüz konusunda sürekli sorular sormak
• Mükemmeliyetçi eğilime sahip olma
• Sosyal durumlardan kaçınma
• Aşırı diyet ve egzersiz
• Endişeli ve depresif ruh hali

Bilgicik: Amerikan Psikiyatri Birliği 2013 verilerine göre Amerika Birleşik Devletleri’nde BDB erkeklerde yaklaşık % 2.5, kadınlarda % 2.2 oranında görülüyor.

Beden Dismorfik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

BDB’ye sıkça eşlik eden gizlilik ve utanç teşhisi güçleştirir. Çoğu uzman, birçok BDB vakasının tanınmadığı konusunda hemfikir. Bozukluğu olan insanlar genellikle doktorlarına endişelerini anlatmaktan utanıyor ve isteksiz davranıyorlar. Sonuç olarak, bozukluk yıllar boyunca fark edilmeyebilir veya asla teşhis edilmeyebilir.

BDB’nin teşhisinde doktor, fizik muayene ve ayrıntılı bir özgeçmişe odaklanarak değerlendirmeye başlar. Doktor BDB’den şüpheleniyorsa, kişiyi akıl hastalıklarını teşhis etmek ve tedavi etmek için özel olarak eğitilmiş bir psikiyatr veya psikoloğa yönlendirebilir.

Psikiyatrist veya psikolog, kişinin tutum, davranış, düşüncelerini, semptomlarına ilişkin değerlendirmeleri ve Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Zihinsel Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı’nda (DSM-5) listelenen belirtilere dayanarak teşhis koyar.

Beden Dismorfik Bozukluğu Tedavisi

Beden dismorfik bozukluğunun tedavisi muhtemelen aşağıdaki terapilerin kombinasyonunu içerecektir:

Psikoterapi

Psikoterapi, beden dismorfik bozukluğu olan bir kişinin düşünce (bilişsel terapi) ve davranışını (davranışsal terapi) değiştirmeye odaklanan bireysel danışmanlık türüdür. Hedef, kusur hakkındaki yanlış inancı düzeltmek ve zorlayıcı davranışları en aza indirmektir.

İlaç

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) olarak adlandırılan bazı antidepresan ilaçlar, fluoksetin, olanzapin, aripiprazol veya pimozid gibi antipsikotik ilaçların (ya tek başlarına ya da bir SSRI ile kombinasyon halinde) beden dismorfik bozukluğunun tedavisinde umut verici olduğunu göstermektedir.

SSRI’ler, beyindeki serotonin adı verilen bir kimyasal madde düzeyini artıran bir antidepresan türüdür. Serotonin, beynin bir beyin hücresinden diğerine bilgi aktarmak için kullandığı bir kimyasaldır. Bir dizi farklı SSRI mevcuttur, ancak BDD’li birçok kişiye bir miktar fluoksetin verilir. İlaçlar her gün alınmalıdır ve etki göstermesi 12 hafta sürebilir. Etkili ise, bu tedavi en azından 12 ay devam etmeli ve daha ileri iyileşmelere izin verilmeli ve nüksetmeyi önlemelidir.

Tedavi tamamlandığında ve semptomlar kontrol altına alındığında, SSRI dozu en aza indirgemek için yavaş yavaş azaltılmalıdır. Kullanılan bu ilaçların bazı yan etkileri olabilir. SSRI’ların sık rastlanan yan etkileri arasında baş ağrısı, titreklik ve hasta olma hissi bulunur. Bu belirtiler genellikle birkaç hafta içinde geçer.

30 yaşından küçük yetişkinlerin, SSRI’ları alırken, erken tedavi aşamasında intihar düşüncesi ve kendine zarar verme riski nedeniyle dikkatli bir şekilde izlenmesi gerekecektir.

Not: Beden disformik bozukluğu tedavisi için hiçbir ilaç resmi olarak Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmamıştır.

Grup veya Aile Terapisi

Aile desteği, tedavinin başarısı için çok önemlidir. Aile üyelerinin beden dismorfik bozukluklarını anlamaları ve belirtilerini tanımalarını öğrenmeleri önemlidir.

Hastaneye Yatırma

Bazı durumlarda vücudunuzdaki dismorfik bozukluk belirtileri, bir psikiyatri hastanesine yatırılmayı gerektirecek kadar ağır olabilir. Bu genellikle günlük sorumluluklarınızı takip edemediğinizde veya kendinize zarar verme tehlikesi olduğunda önerilir.

Beden Dismorfik Bozukluğu Komplikasyonları

Beden dismorfik bozukluğunun neden olduğu veya ilişkili olduğu komplikasyonlar şunlardır:

• Majör depresyon veya diğer duygudurum bozuklukları
• İntihar düşüncesi
• Anksiyete bozuklukları
• Obsesif kompulsif bozukluk
• Yeme bozuklukları
• Madde bağımlılığı

Beden Dismorfik Bozukluğu Önlenebilir mi?

Beden dismorfik bozukluğunu önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Fakat semptomlar başlar başlamaz tedaviye başlanması yararlı olabilir. Vücut imajı hakkında sağlıklı ve gerçekçi tutumların öğretilmesi ve teşvik edilmesi BDB’nin gelişmesini veya kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir.

Son olarak, kişiye destekleyici ortam sunmak semptomların şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir ve kendisinin bozuklukla daha iyi baş etmesine yardımcı olabilir.

Beden Dismorfik Bozukluğu İle Başa Çıkmak

Beden dismorfik bozukluğuyla baş etmeye yardımcı olması için bu ipuçlarını göz önünde bulundurun:

• Tedavi planınızı uygulayın: Terapiye gitme isteğiniz olmasa bile kendinizi zorlayın ve mutlaka terapinin tüm oturumlarına gidin. İyi hissettiğiniz halde bile doktorunuzun size yazdığı ilaçları kullanmaya devam edin. Eğer durursanız, belirtiler geri gelebilir.

• Bozukluğunuz hakkında bilgi edinin: Beden dismorfik bozukluğu ile ilgili eğitim, size güç katabilir ve sizi tedavi planına bağlı kalmanıza motive edebilir.

• Belirtilere dikkat edin: Belirtilerinizi neyin tetikleyebileceğini öğrenmek için doktorunuzla veya terapistinizle birlikte çalışın. Belirtilerin geri gelmesi durumunda neler yapılacağını belirleyen bir plan yapın. Belirtilerde ya da hislerinizde herhangi bir değişiklik fark ederseniz, doktorunuza veya terapistinize başvurun.

• Öğrendiklerinizi uygulayın: Evde, terapi sırasında öğrendiğiniz becerileri uygulayın böylece daha güçlü alışkanlıklar haline gelirler.

• Uyuşturucu ve alkolden kaçının: Alkol ve eğlence amaçlı kullanılan ilaçlar semptomları kötüleştirebilir veya ilaçlarla etkileşime girebilir.

• Aktif olun: Fiziksel aktivite ve egzersiz, depresyon, stres ve kaygı gibi pek çok semptomun yönetilmesine yardımcı olabilir. Yürüyüş, koşu, yüzme veya keyfini çıkarabileceğiniz başka bir fiziksel aktiviteyi düşünün. Fakat aşırı egzersizi, algılanan bir kusuru düzeltmenin bir yolu olarak görmekten kaçının. Normal günlük aktivitelere katılmaya devam edin, destek alabileceğiniz arkadaşlarınızla ve ailenizle bir araya gelmeye çalışın.

• Karar verme: Umutsuz olduğunuzda veya sıkıntı hissettiğinizde önemli kararlar vermeyin. Düşünemeyebilirsiniz ve daha sonra verdiğiniz kararlardan dolayı pişmanlık duyabilirsiniz.

• Bir destek grubuna katılın: Benzer zorluklarla karşı karşıya kalan diğer insanlarla bağlantı kurun.

---

Kaynaklar ve Referanslar:
1: Body dysmorphic disorder (BDD)
2: About body dysmorphic disorder
3: What is body dysmorphic disorder