Aşil Tendiniti Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Aşil tendiniti (achilles tendinitis), aşil tendonunun aşırı gerilime maruz kalması sonucu ortaya çıkan iltihaplanma ve ağrıdır. Aşil tendiniti ayrıca aşil tendinozu ve aşil tendinopati olarak da adlandırılır.

Aşil tendinit, aşil tendonunu çevreleyen kılıfın iltihabı (paratenonitis), tendonun içindeki dejenerasyon (tendinoz) veya ikisinin bir kombinasyonunu içerebilir.

Aşil tendonu iltihaplanması en sık koşularının yoğunluğunu veya süresini aniden arttıran koşucularda görülür. Aynı zamanda, sadece hafta sonları tenis veya basketbol gibi spor yapan orta yaşlı insanlarda da yaygındır. Bu durum her yaştan, ırktan, etnik grutan ve cinsiyetten kişilerde görülebilir.

Basitçe tanımlanırsa tendinit bir tendon iltihabıdır. İltihaplanma (inflamasyon) hasar veya hastalığa karşı vücudun doğal bir cevabı olup genellikle şişme, ağrı veya tahrişe neden olur.

Aşil tendiniti, tendonun hangi kısmının iltihaplandığına göre insersiyonel ve non-insersiyonel olmak üzere iki tipe ayrılır:

1. Noninsersiyonel tendinit (yapışma bölgesinden uzakta): Tendonun orta kısmındaki lifler küçük yırtıklarla (dejenere) parçalanmaya, şişmeye ve kalınlaşmaya başlamıştır. Tendonun orta kısmındaki tendinit, yaygın olarak genç ve aktif insanları etkiler.
2. İnsersiyonel tendinit (yapışma bölgesinde): İnsersiyonel tendinit, tendonun topuk kemiğine bağlandığı (ekler) alt kısmı içerir. Hem noninsersiyonel hem de insersiyonel tendinitte hasar görmüş tendon lifleri kireçlenebilir ve sertleşebilir.

Kemik mahmuzları (ekstra kemik büyümesi) genelde insersiyonel tendinitte ortaya çıkar. Bu tip tendinit herhangi bir zamanda, aktif ve hatta aktif olmayan insanlarda da ortaya çıkabilir.

Aşil Tendonu Nedir?

Aşil tendonu, vücuttaki en büyük ve en güçlü tendondur. Topuğun arkasında bulunan bu tendon, baldır kaslarınızı topuk kemiğine (kalkaneusa) bağlar.

Aşil tendonunu atlamak, yürümek, koşmak ve ayaklarımızın üzerinde durmak için kullanırız. Aşil tendonu koşma ve zıplamadan büyük baskılara dayanabilse de, aşırı kullanım ve dejenerasyon ile ilişkili bir durum olan tendinite eğilimlidir.

Çoğu tendinit iltihabı doktorunuzun gözetiminde nispeten basit bir şekilde veya evde bakım ile tedavi edilebilir. Tedavilerin amacı genellikle tekrarlanan durumları önlemek içindir. Daha ciddi aşil tendiniti vakalarında cerrahi onarım gerektirebilen aşil tendonu kopmasına neden olabilir.

Bilgicik: Aktif olmayan her 100 kişiden yaklaşık 6 kişide hayatlarının bir noktasında aşil tendiniti gelişir. Bununla birlikte sporcu veya çok fazla egzersiz yapanlarda gelişme şansı daha yüksektir.

Aşil Tendiniti Nedenleri Nelerdir?

Aşırı egzersiz veya yürüyüş özellikle sporcularda aşil tendinitine neden olur. Bununla birlikte egzersize bağlı olmayan romatoid artrit hastalığı ve enfeksiyon gibi faktörler de riskinize katkıda bulunabilir.

Aşil tendonunuzu zorlayan herhangi bir tekrarlanan aktivite potansiyel olarak aşil tendinitine yol açabilir. Bazı nedenler şunları içerir:

• Doğru bir şekilde ısınma olmadan egzersiz yapmak
• Sıkı ve zayfı baldır kaslarına sahip olmak
• Tekrarlanan egzersiz veya fiziksel aktivite sırasında baldır kaslarının gerilmesi
• Hızlıca yön değişikliği gerektiren sporlarla uğraşmak
• Egzersiz miktarını veya yoğunluğunu hızla arttırmak
• Eski veya egzersizlere uygun olmayan ayakkabı giymek
• Günlük veya uzun süreli olarak topuklu ayakkabı giymek
• Topuklarınızın arkasında kemik mahmuzu olması

Risk Faktörleri

• Cinsiyet: Tendinit kadınlara göre erkeklerde daha sık görüldüğü düşünülmektedir, ancak bunu kanıtlayacak kesin bir bilgi yoktur.
• Yaş: 30 yaşından büyük erkekler özellikle aşil tendonu yaralanmasına daha yatkındır.
• Fiziksel problemler: Ayağınızdaki doğal olarak düz kemerliyse aşil tendonuna daha fazla baskı uygulayabilir. Ayrıca obezite ve sıkı baldır kasları tendon gerginliğini artırabilir.
• Eğitim – koşu: Özellikle engebeli arazilerde koşan insanlar aşil yaralanmaya daha yatkın hale gelebilir. Tendon ağrısı sıcak havalara göre soğuk havalarda daha sık görülür, bu yüzden buna dikkat etmeniz gerekir.
• Tıbbi durumlar: Sedef hastalığı ve yüksek tansiyonu olan insanlarda aşil tendinitin gelişme olasılığı daha yüksektir.
• Spor: Koşu, jimnastik, dans, futbol, beyzbol, basketbol, tenis ve voleybol gibi sporlarda aşil tendon yaralanmaları daha yaygındır. Bu durum koşucuların yaklaşık % 6-18’inde meydana gelir. Ayrıca sert ve düz olmayan zeminlerde uzun süreli spor yapmak da bu riski artırabilir.
• İlaçlar: Florokinolonlar olarak adlandırılan bazı antibiyotikler aşil tendiniti oranlarının yüksekliğiyle ilişkilendirilmiştir.

Bilgicik: 2002’de Amerika Birleşik Devletleri’nde altı yaş ve üstü bireylerde yaklaşık olarak 232.000 aşil tendonu yaralanması yaşanmıştır. Bunlardan 109.000’i gelecekteki bir spor müsabakasına en az bir ay boyunca katılamamıştır. 66.000 kişide ise acil servis, hastanede kalış, ameliyat veya terapiye gerek duyulmamıştır.

Aşil Tendiniti Belirtileri Nelerdir?

• Topuğunuzun arkasında rahatsızlık veya şişlik
• Baldır kaslarında sıkılaşma
• Ayağı bükerken sınırlı hareket aralığı
• Topuk bölgesinde aşırı ısınma
• Egzersiz sonrası gün boyunca şiddetli ağrı
• Etkilenen bacakta güçsüzlük
• Tendon kalınlaşması

Aşil tendiniti ile ilişkili ağrı tipik olarak bacağın arkasında veya koşu gibi diğer spor aktivitelerinden sonra topuğun üstünde hafif bir ağrı olarak başlar. Daha şiddetli ağrı atakları ise uzun süreli koşu veya merdiven çıkma sonrasında ortaya çıkabilir.

Özellikle hafif aktivite ile gelişen tendinit, sabahları hassasiyet veya sertlik olarak kendini hissetirir. Aşil tendonu etrafında kalıcı ağrı yaşarsanız mutlaka doktora başvurun. Ağrı veya sakatlık ciddi ise aşil tendonda aşınma veya yırtılmalar medyana gelmiş olabilir.

Aşil Tendinit Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorunuz fizik muayene sırasında ağrı, hassasiyet veya şişen yerleri belirlemek için etkilenen bölgeye hafifçe baskı uygulayacaktır. Ayrıca omuz ve ayak bileğinizin esneklik, hizalama, hareket aralığı ve reflekslerini de değerlendirecektir.

Fiziki muayene haricinde görüntüleme testleri de aşil tendonu iltihabını doğrulamaya yardımcı olabilir, ancak bunlara genellikle ihtiyaç duyulmamaktadır. Ayrıntılı testler gerekirse şunları içerir:

• Röntgen (X-ışınları): Röntgen kemiklerin net görüntülerini sağlar. Aşil tendonunun alt kısmında oluşabilen kireçlenmeyi veya sertleşmeyi gösterebilir. Röntgen tendon gibi yumuşak dokuları görselleştiremezse bile benzer belirtilere neden olabilecek diğer koşulları ekarte etmeye yardımcı olabilir.
• Ultrason: Bu cihaz tendon gibi yumuşak dokuları görselleştirmek için ses dalgalarını kullanır. Ultrason hareket halindeki aşil tendonunun gerçek zamanlı görüntülerini de üretebilir ve renkli Doppler ultrason da tendonun etrafındaki kan akışını değerlendirebilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Radyo dalgaları ve çok güçlü bir mıknatıs kullanan MR makinaları aşil tendonunun çok ayrıntılı görüntülerini üretebilir. Genel olarak aşil tendiniti teşhis etmek için manyetik rezonans görüntüleme gerekli değildir, ancak bir ameliyat planlanıyorsa gerekli olabilir. MRG taraması, tendondaki hasarın ne kadar şiddetli olduğunu gösterebilir. Ameliyata ihtiyaç duyulursa doktorunuz tendon hasar miktarına göre prosedürü seçecektir.

Aşil Tendiniti Tedavisi

Çoğu durumda cerrahi dışı tedavi seçenekleri ağrıyı hafifletir, ancak semptomların tamamen iyileşmesi birkaç ay sürebilir. Erken tedavide bile ağrı 3 aydan uzun sürebilir. Tedavi öncesi birkaç ay boyunca ağrılarınız varsa tedavi yöntemlerinin uygulanması 6 ay sürebilir.

Aşil tendiniti tedavi seçenekleri şunları içerir:

RICE Yöntemi

Rest (dinlenme), Ice (buz), Compression (basınç uygulama) ve Elevation (yükseltme) anlamlarına gelen RICE yötemi, aşil tendiniti ve genellikle yaralanmanın hemen ardından aşil tendonu kopması tedavisinde etkilidir. Bu yöntem şu şekilde uygulanır:

Dinlenme: Ağrıyı azaltmanın ilk adımı ağrıyı kötüleştiren faaliyetleri azaltmak ya da durdurmaktır. Eğer düzenli olarak yüksek etkili egzersizler (koşma gibi) yapıyorsanız düşük etkili etkinliklere geçmek aşil tendonuna daha az baskı uygulayacaktır. Bisiklet, eliptik egzersiz ve yüzme gibi çapraz eğitim faaliyetleri etkin kalmanıza yardımcı olmak için düşük etkili seçeneklerdir.

Buz uygulaması: Aşil tendonunun ağrıyan alanına buz yerleştirmek ağrının dindirilmesine yardımcı olur ve gün boyunca ihtiyaç duyulduğunda yapılabilir. Bu 15 ila 20 dakikaya kadar yapılabilir ve cilt uyuşmadan önce kesilmelidir.

Basınç uygulama (sıkıştırma): Etkilenen bölgeyi bandaj ve atletik bantlar ile sarmak veya aşil tendon destekli ayak bilekliği kullanmak iyileşme sürecine katkıda bulunabilir. Ancak kan dolaşımını sınırlandırabileceğinden tendonu sıkı bir şekilde sarmayın veya bağlamayın.

Yükseltme: Ayağınızı göğüs seviyesinin üstünde kaldırın. Ayağınız kalbinizden daha yüksek olduğu için kan kalbe döner ve şişmeyi azaltır. Yatarken veya dinlenirken ayağınızın altına bir yastık koymak en kolay yoldur.

Fizik Tedavi ve Egzersiz

Alınan tedavi yaklaşımına bakılmaksızın, hastalar bacak kasınızı ve Aşil tendonunu güçlendirmek için çok önemli olan fizik tedavi egzersizlerini içeren bir rehabilitasyon programından geçer. Her hasta kendine özgüdür, bu nedenle terapi programı, ağrı seviyesine, yaralanma derecesine ve istenen aktivite seviyesine göre değişecektir. Çoğu hasta önceki aktivite seviyesine dönmeden önce 12 aya kadar rehabilitasyona ihtiyaç duyar.

Egzersizler, baldır kaslarını güçlendirmeye ve aşil tendonundaki stresin azaltılmasına yardımcı olabilir. Terapistler sıklıkla aşil tendonunun ve destek yapılarının iyileştirilmesi ve güçlendirilmesini teşvik etmek için belirli germe ve güçlendirme egzersizleri önermektedir.

İlaçlar

Non-Steroid anti-inflamatuar ilaçlar: İbuprofen ve naproksen gibi ilaçlar ağrı ve şişmeyi azaltır. Ancak dejenere olmuş tendonun kalınlaşmasını azaltmazlar. İlacı bir aydan fazla kullandıktan sonra tekrar doktorunuza başvurun.

Kortizon enjeksiyonları: Bir steroid türü olan kortizon güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır. Aşil tendonuna kortizon enjeksiyonları nadiren önerilir çünkü tendonun kopmasına neden olabilir.

Ekstrakorporeal Şok Dalgası Tedavisi (ESWT)

Bu işlem sırasında yüksek enerjili şok dalga uyarıları hasarlı tendon dokusu uyarılır. Aşil tendiniti için ESWT tedavisi tutarlı sonuçlar vermediği için sık olarak kullanılmamıştır. Ancak, az miktarda risk taşıdığı için ESWT bazen ameliyat öncesi denenir.

Ameliyat

Aşil tendiniti ameliyatı, cerrahi olmayan tedavilerin etkili olmadığı durumlarda veya herhangi bir kompa varsa aşil tendonunu onarmak için gerekebilir. Amerikan Ortopedi Cerrahları Akademisi (AAOS), aşil tendiniti ameliyatını sadece ağrı 6 ay veya daha uzun bir süre devam ederse öneriyor.

Tendinit, dinlenme ve uygun ev tedavisi sonrasında birkaç gün sonra genellikle iyileşir. Bir tendon kopması veya kronik tendinit uzun süreli tedavi veya ameliyat gerektirebilir. Ameliyattan tam iyileşme için birkaç hafta veya birkaç ay sürebilir.

Ameliyat olanlar rekabetçi sporlara geri dönemeyebilir veya en az 12 ay boyunca koşamayabilir. Bazıları ise yaptıkları sporlara geri dönemeyebilirler.

Aşil Tendinitin Önlenmesi

Aşağıdaki yaşam tarzı değişiklikleri riski azaltabilir ve belirtilerin iyileşmesine yardımcı olabilir:

• Kaslarınızı güçlendirin. Yıl boyu iyi durumda kalın ve kaslarınızı olabildiğince güçlü tutmaya çalışın.
• Aktivite seviyenizi kademeli olarak arttırın.Egzersiz seanslarının yoğunluğunu ve uzunluğunu yavaş yavaş artırın. Bir süre hareketsiz kaldıysanız veya bir spor dalında yeniyseniz bu özellikle önemlidir.
• Önce ısınma hareketleri yapın. Koşu veya spor yapmak için önce daima ısınma hareketleri yapın. Kaslarınız sıkı ise aşil tendonlarınızı esnetmek için daha fazla çalışmanız gerekir.
• Uygun ayakkabı seçimi yapın. Düzgün oturan ve sporunuz için tasarlanmış ayakkabılar alın. Aşınmalar başlamadan önce ayakkabılarınızı değiştirin.
• Uygun alanlarda spor yapın. Çim, toprak yollar veya sentetik malzeme ile kaplanmış daha yumuşak yüzeylerde koşmayı deneyin. Beton veya asfalt gibi sert yüzeyler ek basınç uygulayabilir. Ayrıca mümkün olduğunca inişli yokuşlu yollardan kaçının.
• Dinlenin. Belirli bir egzersiz sırasında ağrı veya herhangi bir belirti fark ederseniz koşmayı bırakın ve dinlenin.
• Çapraz antrenman (Cross training). Tendonlarınızdaki sabit gerilimi azaltmak için yüksek etkili ve düşük etkili egzersizleri (basketbol ve yüzme gibi) birleştirin.

Aşil Tendinitinin Olası Komplikasyonları

Aşil Tendinitinin komplikasyonları şunları içerebilir:

• Yaralanmanın tekrarı
• Aşil tendinit, tendonu zayıflatabilir ve bu durum aşil tendonu kopması ile sonuçlanabilir.