WAGR Sendromu / 11p Delesyon Sendromu Nedir? Belirtileri, Tedavisi
WAGR sendromu/11p delesyon sendromu (WAGR syndrome, 11p deletion syndrome), hem erkek hem de kız çocukları etkileyebilecek nadir bir genetik hastalıktır.
Bu yazıda: WAGR sendromu nedir? 11p delesyon sendromu nedir? Belirtileri nelerdir? Teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.
WAGR/11p Delesyon Sendromu Nedir?
WAGR/11p delesyon sendromu, bazı kanserler, ayırt edici göz anormallikleri ve / veya zihinsel engelilik gibi çeşitli durumlara yatkınlığın bulunduğu nadir bir genetik sendromdur.
WAGR sendromu ile doğan bebeklerin genellikle göz problemleri vardır ve bazı kanser türlerinin ve çeşitli gelişimsel gecikmelerin gelişimi için yüksek risk altındadır.
WAGR terimi, sendromla ilişkili karakteristik anormalliklerin kısaltmasıdır.
- (W) Wilms tümörü, çocuklarda en sık görülen böbrek kanseri formudur
- (A) Aniridi, gözlerin renkli bölgesinin (iris) kısmen veya tamamen yokluğu
- (G) Genitoüriner anomaliler, erkeklerde inmemiş testisler veya hipospadias, kadınlarda iç genital veya üriner sistem anomalileri
- Mental (R) Retardasyon, zekâ geriliği
Bu koşullardan ikisinin veya daha fazlasının bir kombinasyonu genellikle WAGR sendromu/11p delesyon sendromu olan çoğu bireyde mevcuttur. Klinik tablo değişir.
WAGR/11p delesyon sendromlu kişilerin nadir görülen bir böbrek kanseri şekli olan Wilms tümörünü geliştirme şansı yüzde 45 ila 60’tır. Bu kanser türü en sık çocuklarda teşhis edilir, ancak bazen yetişkinlerde de görülür.
WAGR/11p delesyon sendromlu çoğu insan, gözün renkli kısmının (iris) yokluğu olan aniridiye sahiptir. Bu, görme keskinliğinde azalmaya ve ışığa duyarlılığın artmasına (fotofobi) neden olabilir. Aniridi tipik olarak WAGR/11p delesyon sendromunun ilk göze çarpan belirtisidir.
Göz merceğinin bulanıklığı (katarakt), gözlerde artan basınç (glokom) ve istemsiz göz hareketleri (nistagmus) gibi diğer göz problemleri de gelişebilir.
Genital organların ve idrar yollarındaki anormallikler (genitoüriner anomaliler) WAGR/11p delesyon sendromlu erkeklerde, etkilenen kadınlardan daha sık görülür. Etkilenen erkeklerde en sık görülen genitoüriner anomali inmemiş testislerdir (kriptorşidizm).
Kadınlar fonksiyonel yumurtalıklara sahip olmayabilir ve bunun yerine streak (çizgi) gonad adı verilen gelişmemiş doku kümelerine sahip olabilirler. Kadınlar ayrıca kalp şeklinde bir rahime (bikornuat uterus) sahip olabilirler.
WAGR/11p delesyon sendromunun diğer bir yaygın özelliği de zihinsel engelliliktir. Etkilenen bireyler çoğu zaman bilgi işlemede, öğrenmede ve doğru şekilde yanıt vermekte zorlanırlar.
WAGR/11p delesyon sendromunun diğer belirtileri ve semptomları çocukluk çağı başlangıçlı obezite, pankreas iltihabı (pankreatit) ve böbrek yetmezliğini içerebilir. WAGR sendromu/11p delesyon sendromu çocukluk başlangıçlı obezite içerdiğinde, genellikle WAGRO sendromu olarak adlandırılır.
WAGR/11p delesyon sendromu için tedavi seçenekleri, gözlemlenen semptomlarla belirlenir. WAGR/11p delesyon sendromundan etkilenen çocuklar için koordineli ve uzun süreli tıbbi bakım gerekebilir.
1964 yılından bu yana, bu hastalığa verilen isimler, mevcut klinik semptomların kombinasyonundaki değişiklikler ve onunla ilişkili genetik anormalliklerin çeşitliliği keşfedildikçe sık sık değişmiştir.
“WAGR sendromu” terimi, hastalıkla ilgili mevcut bilgileri daha doğru bir şekilde yansıtmak ve gelecekte tutarlı klinik tanı ve genetik sınıflandırma yapılmasını sağlamak için şimdi “11p delesyon sendromu” ile değiştirildi.
Delesyon terimi “silinme” anlamına gelmektedir.
WAGR/11p Delesyon Sendromu Ne Kadar Yaygındır?
WAGR sendromu/11p delesyon sendromu, yaklaşık 500.000-1.000.000 kişiden 1’ini etkileyen nadir görülen bir genetik hastalıktır.
Aniridi hastalarının üçte birinin aslında WAGR/11p delesyon sendromlu olduğu tahmin edilmektedir. Her 1.000 Wilms tümör vakasından yaklaşık 7’si WAGR/11p delesyon sendromuna bağlanabilir.
WAGR/11p Delesyon Sendromunun Nedenleri
WAGR/11p delesyon sendromu, kromozom 11’in kısa (p) kolundaki (11p13) genetik materyalin silinmesinden kaynaklanır. Silme boyutu etkilenen bireyler arasında değişir.
WAGR/11p delesyon sendromunun belirtileri ve semptomları, kromozom 11’in kısa kolundaki çoklu genlerin kaybıyla ilgilidir. WAGR/11p delesyon sendromu genellikle “bitişik gen silme sendromu” olarak tanımlanır, çünkü birkaç komşu genin kaybından kaynaklanır.
PAX6 ve WT1 genleri, bu hastalığın tipik belirtileri ve semptomları olan kişilerde her zaman silinir. PAX6 genindeki değişiklikler göz gelişimini etkileyebileceğinden, araştırmacılar PAX6 gen kaybının WAGR/11p delesyon sendromunun karakteristik göz özelliklerinden sorumlu olduğunu düşünmektedir. PAX6 geni ayrıca beyin gelişimini de etkileyebilir.
Wilms tümörü ve genitoüriner anormallikler genellikle WT1 genindeki mutasyonların sonucudur, bu nedenle WT1 geninin silinmesi büyük olasılıkla WAGR/11p delesyon sendromunda bu özelliklerin nedenidir.
WAGRO sendromu olan kişilerde, kromozom 11 silinmesi ek bir BDNF geni içerir. Bu gen beyinde aktiftir ve sinir hücrelerinin (nöronların) hayatta kalmasında rol oynar. BDNF geninden üretilen proteinin, yeme, içme ve vücut ağırlığının yönetiminde rol oynadığı düşünülmektedir.
BDNF geninin kaybı, WAGRO sendromlu kişilerde çocuklukta başlayan obeziteden sorumlu olabilir. WAGRO sendromlu kişiler, zihinsel engellilik ve otizm gibi nörolojik problemler açısından WAGR sendromlu/11p delesyon sendromlu hastalardan daha fazla risk altında olabilirler. Bu artmış riskin, BDNF geninin ya da yakındaki diğer genlerin kaybı nedeniyle olup olmadığı net değildir.
WAGR Sendromu/11p Delesyon Sendromu Kalıtsal Mıdır?
WAGR/11p delesyon sendromu vakalarının çoğu kalıtsal değildir. Çoğu zaman kromozom 11p13 üzerindeki değişiklikler, yumurta veya sperm oluştuğunda veya bebeğin rahimdeki gelişiminin çok erken evrelerinde tesadüfen gerçekleşir. Nadiren, gen değişiklikleri kalıtımsal olabilir.
WAGR Sendromu/11p Delesyon Sendromu Belirtileri
WAGR/11p delesyon sendromunun belirtileri genellikle bebek doğduktan sonra görülür. Annenin hamileliği ve bebeğin doğum tarihi olağandışı değildir. Bebeğin böbreklerinin büyümesi doğum öncesi ultrasonda görülebilir.
Göz problemleri (aniridi) genellikle yenidoğan döneminde fark edilir, ve erkek bebekler için, genital ve idrar sistemleri ile ilgili sorunlar da genellikle yenidoğan döneminde belirgindir.
WAGR sendromu/11p delesyon sendromu ile doğan bireyler, bebeklik, çocukluk ve yetişkinlik döneminde başka problemler geliştirme riski daha yüksektir. Bu problemler böbrekleri, gözleri, testisleri veya yumurtalıkları etkileyebilir. Meydana gelen spesifik semptomlar mevcut bozuklukların kombinasyonuna bağlıdır.
Wilms tümörü: WAGR/11p delesyon sendromu olan bireylerin yaklaşık yarısı Wilms tümörü adı verilen bir tür böbrek kanseri geliştirir. Wilms tümörünün erken evrelerinde genellikle belirti yoktur. Bu kanserin ilk belirtileri idrarda kan, düşük dereceli ateş, iştahsızlık, kilo kaybı, enerji eksikliği veya karın şişmesi olabilir.
Aniridi: WAGR/11p delesyon sendromu ile ilişkili aniridisi olan bebeklerde, irisler doğumdan önce (prenatal olarak) normal olarak gelişemez. Bu, gözün yuvarlak renkli kısmının (irisin) kısmen veya tamamen yokluğuna neden olur.
Aniridi, WAGR/11p sendromlu doğan bebeklerde hemen hemen her zaman bulunur. Diğer göz sorunları da genellikle mevcuttur veya çocuk büyüdükçe gelişebilir. Bunlar şunları içerir: göz merceğinin bulanıklığı (katarakt), gözün hızlı, istemsiz hareketleri (nistagmus) ve gözdeki sıvının yüksek basıncı (glokom) nedeniyle tamamen veya kısmen görme kaybı.
Genitoüriner anormallikler: WAGR/11p sendromu ile doğan bebekte bir dizi genitoüriner problemler olabilir. Erkekler için bunlar, idrar deliğinin penis ucu yerine, penisin alt kısmı boyunca herhangi bir yerde açılması (hipospadias) ve inmemiş testis (kriptorşidizm) içerebilir.
Kızlarda, bu sorunlar az gelişmiş yumurtalıkları ve rahim, fallop tüpleri veya vajina malformasyonları içerebilir. Etkilenen bazı bireylerin karşı cinse benzeyen dış cinsel organları bulunduğundan, başlangıçta yanlış cinsiyet tanımlaması ortaya çıkabilir.
WAGR/11p delesyon sendromlu bireyler, erkeklerde testisleri ve kadınlarda yumurtalıkları oluşturan hücrelerin bir kanseri olan gonadoblastoma adı verilen bir kanser türü için daha yüksek bir riske sahip olabilir.
Zekâ geriliği: WAGR/11p delesyon sendromlu çocuklarda zekâ geriliği ve gelişimsel gecikme sık görülür. Zekâ geriliğinin ciddiyeti, kişiden kişiye değişmektedir. WAGR/11p sendromu olan bazı çocuklar normal zekâ sahip olabilir.
WAGR/11 delesyon sendromunun diğer semptomları şunları da içerebilir:
- Otizm, dikkat eksikliği bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve depresyon gibi gelişimsel, davranışsal ve/veya psikiyatrik bozukluklar.
- Erken başlangıçlı fazla kilo (obezite) ve yüksek kan kolesterol düzeyleri.
- Aşırı gıda alımı (polifaji/hiperfaji)
- Kronik böbrek yetmezliği, en sık 12 yaşından sonra
- Solunum problemleri, astım ve zatürree ve uyku sırasındaki solunum problemleri (uyku apnesi)
- Özellikle bebeklik döneminde ve erken çocukluk döneminde sıklıkla kulak, burun ve boğaz enfeksiyonları
- Diş problemleri (sıkışık veya düzensiz dişler)
- Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde, kas tonusu ve gücü ile ilgili sorunlar
- Pankreas iltihabı (pankreatit)
- Epilepsi
Nasıl Teşhis Edilir?
Aniridia gibi WAGR/11p delesyon sendromunu gösteren semptomlar genellikle doğumdan kısa bir süre sonra görülür ve 11p13 silme için genetik test yapılır.
Kromozom analizi veya karyotip adı verilen bir genetik test, 11 numaralı kromozomdaki silinen alanı (11p13) aramak için yapılır. Bazen FISH (floresan in situ hibridizasyon) adı verilen daha spesifik bir genetik test, bazen 11 numaralı kromozomdaki spesifik genlerin silinmesini aramak için yapılır.
WAGR Sendromu/11p Delesyon Sendromu Tedavisi
Uygulanan tedaviler, her bir bireyde belirgin olan spesifik semptomlara yöneliktir.
Wilms Tümörü Tedavisi
Wilms tümörü sıklıkla başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Wilms tümörlü hastaların genel sağkalım oranları mükemmeldir ve tümörün özellikleri ve hastalığın evresi ile ilgilidir. Tedavi, böbreği çıkarmak için ameliyat, radyasyon tedavisi ve kemoterapiyi içerebilir.
Aniridi Tedavisi
Aniridi tedavisi, kişinin vizyonunu korumayı amaçlar. Glokom veya katarakt olduğunda ilaçlar veya cerrahi yardımcı olabilir. Kontakt lensler korneaya zarar verebilir ve bundan kaçınılmalıdır.
Genitoüriner Anomalilerin Tedavisi
Anormal gonadları çıkarmak veya gonadların (gonadoblastoma) kanserini önlemek için ameliyat gerekebilir. Her iki gonad çıkarıldığında, bireye hormon replasman tedavisi verilir. Çocuğun inmemiş testisleri olduğunda da cerrahi yapılabilir.
Zekâ geriliği ve Gelişimsel Gecikmeler İçin Tedavi
Görme terapisi, fiziksel, mesleki ve konuşma terapileri faydalı olabilir. Ayrıca çocukların tam yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmak için özel eğitim hizmetleri de kullanılmaktadır.
Böbrek Yetmezliği Tedavisi
WAGR/11p delesyon sendromunda meydana gelebilecek böbrek yetmezliği, sıklıkla kişinin yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve proteinlerin kandan idrara sızmasına (proteinüri) neden olur. Bu nedenler bu sendromu olan tüm bireyler yüksek tansiyon ve idrar proteini için rutin olarak taranmalıdır. Bu problemler bazı ilaçlarla tedavi edilebilir. Böbrek yetmezliği de diyaliz veya böbrek nakli ile tedavi edilir.
Kaynaklar ve Referanslar:
1: What is WAGR syndrome?
2: WAGR Syndrome/11p deletion syndrome
3: WAGR syndrome
